Хаалым балык
Хаалым балык (нууч. кит) — Кииттиҥилэр аймахтарыгар киирэр үүтүнэн иитиллээччи уу бөдөҥ харамайдара. Пекарскай тылдьытыгар өссө Тиит балык диэн барыл суруллубут, синоним быһыытынан, нуучча тылыттан киирбит диэн бэлиэлээх. Хаалым диэн тыл мондьуур, монгуол тылларыгар ханыылыы тыллардаах эбит. Нууччалыы киит диэн аат гириэк тылыттан киирбит (гир. κῆτος) «муора адьырҕата» диэн суолталаах.
Төрүттэрэ уонна көрүҥнэрэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Кииттиҥилэр, ол иһигэр кииттэр сиргэ саамай улахан кыылларынан буолаллар — күөх киит уһуна 25 м (улахана 33м тиийэр), ыйааһына — 90-120 т. Бары кииттиҥилэр, хаалым балыгы, дельфииннэри уонна муора сибиинньэлэрин ааҕан туран сиргэ үөскүү сылдьыбыт ыыраахтаах туйахтаах кыыллартан төрүттээхтэр. Молекулярнай генетика этэринэн кииттиҥилэр бегемоттарга уонна да атын ыыраахтаах туйахтаахтарга чугас аймахтар. Бегемоттар уонна кииттиҥилэр биир өбүгэлэрэ 54 мөлүйүөн сыл ынараа өттугэр олорбут.[1][2] Кииттэр ууга быһа холоон 50 мөлүйүөн сыл ынараа өттүгэр көспүттэр.[3] Кииттиҥилэр аймахтара икки бөлөххө хайдар:
- Бытыктаах кииттэр. Балар саамай бөдөҥнөр.
- Тиистээх кииттэр ааттара этэрин курдук тиистээхтэр уонна балыгынан, атын муора харамайдарынан (кальмаардарынан иҥин) аһылыктаналлар.
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Северовосточное сообщество колледжей медицины и фармацевтики штата Огайо (21 декабря 2007). Киты произошли от небольших оленеобразных предков. ScienceDaily. Тургутулунна 21 Ахсынньы 2007. Төрүт сириттэн архыыптанна 24 Атырдьах ыйын 2011.
- ↑ Докинз, Ричард (2004). История предка - Путешествие к началу жизни. Бостон: Houghton Mifflin Company. ISBN 0-618-00583-8.
- ↑ Как киты научились плавать. BBC News (8 Ыам ыйын 2002). Тургутулунна 20 Атырдьах ыйын 2006. Төрүт сириттэн архыыптанна 24 Атырдьах ыйын 2011.