Бу сирэй Олунньу 23 куодун көр

'''Олунньу 23''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 54-с күнэ. Сыл бүтүө 311 күн ([[ордук хонуктаах сыл]]га 312 күн) баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Япония}} — [[Нарухито]] импэрээтэр төрөөбүт күнэ
* {{Флагификация|Гайана}} — Машрамани (Өрөспүүбүлүкэ күнэ). 1970 сыллаахха дойду бу күн өрөспүүбүлүкэ буолбут
* {{Флагификация|Бруней}} — Дойду күнэ
* Урукку {{Флагификация|ССРС}} — Сэбиэскэй Аармыйа уонна Байҕал Байыаннай Флотун күнэ, билигин бу дойдуларга атын аатынан бэлиэтэнэр:
** {{Флагификация|Россия}} — [[Аҕа дойду көмүскээччитин күнэ]]
** {{Флагификация|Белоруссия}} — Аҕа дойду көмүскээччитин уонна сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
** {{Флагификация|Киргизия}}, {{Флагификация|Таджикистан}} — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ

<!-- * {{Флагификация|СӨ}} — Олунньу тиһэх баскыһыанньата — Чөл турук күнэ (Национальный День Здоровья), СӨ бэрэсидьиэнин N 945 ыйааҕынан 2000 сыл тохсунньу 17 к. олохтоммута-->

== Түбэлтэлэр ==
* [[303]] — Рим импэрээтэрэ [[Диоклетиан]] [[Никомедия]]ҕа баар [[Христианство|христианнар]] таҥараларын дьиэтин урусхаллыырга бирикээстээбит, 8 сыллаах ''Диоклетиан сойуолаһыыта'' саҕаламмыт. 
* [[532]] — [[Византия Империята|Византия]] импэрээтэрэ Юстиниан I [[Истанбул|Константинополь]]га саҥа православнай базиликаны — [[Айыы Суоппуйа собора|Айя-София собуорун]] — тутарга дьаһайбыт. Тутуу 5 сылтан ордук барбыт. Бу собуор билигин да [[Истанбул]]га баар, мэчиэт буолан турар.
* [[628]] — [[Ираан]] Сасанидтартан сылдьар бүтэһик шааҕа Хосров II бөрүстүөлтэн түҥнэһиллибит.
* [[705]] — [[У Цзэтянь]] импэрээтэр дьахтар бөрүстүөлтэн батыммыт, онон [[Тан династия]] сөргүтүллүбүт.
* [[1455]] — [[Гутенберг Библията]] бэчээттэммит күнүнэн ааҕыллар. Бу арҕаа дойдуларга таҥыллар бичигинэн бэчээттэммит бастакы кинигэ этэ.
* [[1898 сыл|1898]] — [[Эмиль Золя]] Франция салалтатын антисемитизмҥа буруйдаан аатырбыт ''J'Accuse…!'' («Буруйдуубун...!») суругун суруйбутун иһин хаайыыга быраҕыллыбыт.
* [[1905]] — [[Чикаго]] куоракка (АХШ) юрист Поль Перси Харрис бастакы [[Ротари Интернешнл|Ротари]] кулуубун олохтообут.
* [[1925]] — [[сулуу|Кыыс сулуута]] ''көннөрү быраап'' (обычное право) института буоларын быһыытынан Саха сиринээҕи Толоруулаах киин кэмитиэт (ЯЦИК) "Саха АССР-га кыыс сулуутун (кийиит төлөбүрүн) бобор туһунан" уураах таһаарбыт.
* [[1926]] — [[Дьокуускай]]га ''Саха национальнай байыаннай оскуолата'' (ЯНВШ) аһыллыбыт. Бу [[Былатыан Ойуунускай]] көҕүлээһининэн тэриллибит оскуола алын сүһүөх хамандыырдары [[1927]] сылтан [[1941]] сыллаахха диэри бэлэмнээн таһаартаабыта.
* [[1941 сыл|1941]] — Гленн Т. Сиборг аан бастаан [[Плутониум|Плутоний]] элэмиэни ылбыт.
* [[1943]] — [[Новгород уобалаһа|Новгород уобалаһыгар]] баар Ильмень күөлүн мууһунан кимэн киирэн испит 19-с хайыһар биригээдэтэ ньиэмэс авиациятын күүстээх саба түһүүтүгэр түбэспит. Биир күн иһигэр биригээдэ киһитин 30%-ын сүтэрбит. Манна элбэх саха буойуна фроҥҥа саҥа кэлэн бастакы кыргыһыыларыгар охтубуттара. Ол да буоллар, икки күнүнэн, олунньу 25 күнүгэр, 19-с бригада атын хайысханнан кимэн киириигэ бастакытын ситиһиилэммитэ биллэр.
* [[1944]] — [[Сэбиэскэй Сойуус]] 500 тыһыынча [[Чэчиэннэр|чэчиэн]] уонна [[Ингуштар|ингуш]] дьонун дойдуларыттан Хотугу [[Кавказ]]тан [[Орто Азия]]ҕа депортациялаан саҕалаабыт. Чечен-Ингуш АССР эһиллибит.
* [[1945 сыл|1945]] — [[Аан дойду иккис сэриитэ]]: 
** Филипиин киин куоратын [[Манила]]ны холбоһуктаах Филипиин уонна АХШ сэриилэрэ босхолообуттар.
** Сэбиэскэй уонна Польша сэриилэрэ [[Познань]] куораты босхолообуттар. Ньиэмэс гарнизона бэриммит.
** Пфорцхайм диэн ньиэмэс куоратын Британия 379 бомбардировщига урусхаллаабыт.
* [[1947]] — ''Стандартизацияҕа дойдулар ардыларынааҕы тэрилтэ'' (ISO) төрүттэммит.
* [[1991]] — ССРС [[ЮНЕСКО]] дьыалаларыгар хамыыһыйатын бэрэстээтэлин [[Отунбаева Роза Исаковна|Роза Отунбаевалыын]] кэпсэтэн Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр [[Саха ССР ЮНЕСКО дьыалаларыгар национальнай кэмитиэтэ]] тэриллибит: тэрийэр сиэссийэ ыытыллыбыт, Михаил Николаев бэрэстээтэлинэн талыллыбыт. [[Ыам ыйын 2|Ыам ыйыгар]] [[Борисов, Андрей Саввич|Андрей Борисов]] салайааччылаах өрөспүүбүлүкэ дэлэгээссийэтэ [[Париж]]ка ЮЕНСКО штаб-квартиратыгар сылдьыбыта, баһылыгын Федерико Майордуун көрсүбүтэ. Мантан ыла өрөспүүбүлүкэ култуураҕа бөдөҥ тэрээһиннэрэ ЮНЕСКО эгидатынан ыытыллар буолбуттара.
* [[1999 сыл|1999]] — [[Туурсуйа]]ҕа куурд өрө турааччыларын баһылыга Абдулла Оджалан таҥнарыахсытынан биллэриллибит.
* [[2018]] — [[Берлин]]нээҕи киинэ бэстибээлигэр "[[Ага (киинэ)|Ага]]" диэн сахалыы киинэ премьерата буолбут. Режиссер — Милко Лазаров ([[Болгария]]).

== Төрөөбүттэр ==
* [[1874]] — [[Константин Пятс]] — [[Эстония]] бастакы бэрэсидьиэнэ.
* [[1889]] — [[Виктор Флеминг]] — [[Оскар]] кыайыылаах [[АХШ]] киинэ режиссера уонна продюсера. Кини ордук аатырбыт киинэлэрэ ''[[The Wizard of Oz (1939 киинэ)|The Wizard of Oz]]'' (1939) уонна ''[[Gone with the Wind (киинэ)|Gone with the Wind]]'' (1939).
* [[1910]] — [[Мординов Авксентий Егорович|Авксентий Мординов]] — сахаттан бастакы бөлүһүөк-учуонай; философия билимин дуоктара, профессор, Арассыыйа билимин үтүөлээх диэйэтэлэ.
* [[1924]] — [[Токарев Петр Никитич|Петр Токарев]] — [[Саха государственнай университета|СГУ]] байыаннай кафедратын үлэһитэ, ССКП устуоруйатын кафедратын доцена, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа. [[«Хотугу сулус» уордьан]] кавалера, устуоруйа билимин хандьыдаата.
* [[1924]] — [[Апросимова Тамара Константиновна|Тамара Апросимова]] — 1973-1993 сылларга [[Муоматааҕы норуот тыйаатыра|Муоматааҕы норуот тыйаатырын]] режиссера, ол иннинэ [[Булуҥ улууһа|Булуҥ улууһугар]] [[Күһүүр]]дээҕи норуот тыйаатырын режиссера, [[РСФСР]] уонна [[Саха АССР]] култууратын үтүөлээх үлэһитэ.
* [[1932]] — [[Такыров Прокопий Васильевич|Прокопий Такыров]] — 1975-1987 сылларга [[Эдьигээн улууһа|Эдьигээн]] оройуоннааҕы сэбиэтин толорор кэмитиэтин бэрэстээтэлэ (улуус баһылыга), 1967-1971 сылларга [[Бүлүү улууһа|Бүлүү улууһун]] "Мастаах" сопхуос дириэктэрэ, 
* [[1944]] — [[Попов Семен Андреевич|Семен Попов - Сэмэн Тумат]] — бэйиэт, суруйааччы, литэрэтиирэни ырытааччы. [[Саха норуодунай суруйааччыта]] (2014).
* [[1960]] — [[Нарухито]] — [[Дьоппуон]] импэрээтэрэ.
* [[1961]] — [[Лукина Марианна Михайловна|Марианна Лукина]] — [[Саха живописецтара|саха живописеһа]].

== Өлбүттэр ==
* [[1943]] — [[Шаймуратов Минигали Мингазович|Минигали Шаймуратов]] — сэбиэскэй военачальник, [[Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа]], [[башкиирдар|башкиир]] омугун дьоруойа.
* [[1967]] — [[Черканов Алексей Николаевич|Алексей Черканов]] — шахтер, [[Социалистыы Үлэ Дьоруойа]] (1957), [[Бүлүү улууһа|Бүлүү улууһун]] Ытык олохтооҕо.


{{ыйдар}}

[[Категория:Олунньу 23]]