Бу сирэй Олунньу 1 куодун көр

'''Олунньу 1''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 32-с күнэ. Сыл бүтүө 333 күн ([[ордук хонуктаах сыл]]га 334 күн) баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|СӨ}}  — Саха Өрөспүүбүлүкэтин сири тыырааччыларын күнэ (День землеустроителя). Бу күн 1766 сыллаахха сахалар дьаһаахтарын сааһылыыр соруктаах Бастакы дьаһаах хамыыһыйата үлэтин саҕалаабытынан ааҕыллар. Бу күнү 1996 сыллаахха оччотооҕу СӨ Госкомземын бэрэстээтэлэ Иннокентий Пахомов көҕүлээһининэн аан бастаан бэлиэтээбиттэрэ<ref>Ил Түмэн ситим-сирэ: [http://old.iltumen.ru/content/vladimir-prokopev-professiya-inzhenera-zemleustroitelya-zasluzhivaet-vseobschego-uvazheniya Владимир Прокопьев: Профессия инженера-землеустроителя заслуживает всеобщего уважения]</ref>.
* {{Флагификация|ООН}} — Эгэлгэ итэҕэллээх дьон дьүөрэлэһиилэрин аан дойдутааҕы нэдиэлэтэ саҕаланар
* {{Флагификация|Россия}} — Лифт хаһаайыстыбатын үлэһитин күнэ
* {{Флагификация|США}} — дойдуга Көҥүл күнэ
* {{Флагификация|США}} — Десерт дойдулар ардыларынааҕы күнэ
* {{Флагификация|Ирландия}}, {{Флагификация|Шотландия}}, {{Флагификация|Мэн}} — [[Имболк]]. Кельт төрүттээх [[гээл тыла|гээл тыллаах]] дьон сааскы ыам саҕаланыытын, сааскы ыһыы чугаһаабытын бэлиэтиир күннэрэ  
* {{Флагификация|Венгрия}} — Өрөспүүбүлүкэ күнэ
* {{Флагификация|Канаада}}, {{Флагификация|США}} — Хара устуоруйа ыйын саҕаланыыта. Бэлиэтээһин 1926 сыллаахха негрдар устуоруйаларын нэдиэлэтиттэн саҕаламмыта. Маннык ый кэлин Британияҕа уонна Ирландияҕа алтынньыга бэлиэтэнэр буолла 
* {{Флагификация|Маврикий}} — Кулуттааһыны суох гыныы күнэ
* {{Флагификация|Никарагуа}} — Салгын сэбилэниилээх күүстэрин күнэ
* {{Флагификация|Малайзия}} — Федерация сирдэрин күнэ (Куала-Лумпур, Лабуан уонна Путраджайя)
* {{Флагификация|Руанда}} — Дьоруойдар күннэрэ

== Түбэлтэлэр ==

* [[1662]] — [[Кытайдар|Кытай]] пираата Чжэн Чэнгун [[Тайвань|Тайваҥҥа]] баар [[Нидерланды]] кириэппэһин Зеландияны тоҕус ыйдаах төгүрүктээһин кэнниттэн ылбыт. Инньэ гынан кытайдар Тайваны бэйэлэригэр төннөрбүттэр.
* [[1671]] — нуучча ыраахтааҕыта [[Алексей Михайлович (ыраахтааҕы)|Алексей Михайлович]] баайа суох уонна биллибэт-көстүбэт уус кыыһын Наталья Нарышкинаны ойох ылбыт.
* [[1793]] — [[Франция өрөбөлүүссүйэтин сэриилэрэ]]: Франция [[Холбоһуктаах Хоруоллук]]ка уонна [[Нидерланд]]ыга сэриини биллэрбит.
* [[1809]] — Арассыыйа ыраахтааҕыта [[Александр I]] Финляндия ландтагын ([[Түмэн|түмэнин]]) олохтообут.
* [[1819]] — Улахан Ордуу кыргыыстара Арассыыйаҕа бас бэринэр буолбуттар.
* [[1835]] — [[Маврикий]]га кулуттааһын суох буолбут.
* [[1884]] — [[Ааҥыл тыла|Ааҥыл тылын]] [[Оксфорд тылдьыта|Оксфорд тылдьытын]] бастакы туома тахсыбыт (A - Ant).
* [[1926 сыл|1926]] — [[Киргизскай АССР]] төрүттэммит.
* [[1928]] — Олунньуга [[Булуҥ (сэлиэнньэ, Булуҥ улууһа)|Булуҥҥа]] радиотелефоннай станция үлэҕэ киирэн куораты кытта сибээс олохтоммут. Ол туһунан Булуҥ уокуругун исполкомун бэрэстээтэлэ [[Иван Торгенсен]] [[Якутия (хаһыат)|"Автономная Якутия"]] хаһыакка биллэрбит.
* [[1930]] — [[ССРС]]-ка киэҥ далааһыннаах коллективизация саҕаламмыт.
* [[1931 сыл|1931]] — Союзкино киин фабрика арыллыбыт (билигин «[[Мосфильм]]»).
* [[1935]] — [[Истанбул]]га [[Айыы Суоппуйа собора|Айя-Софья собора]] түмэл буолан дьон-сэргэ көрүүтүгэр аһыллыбыт.
* [[1942]] — [[АХШ]] бырабыыталыстыбатын официальнай тас дойдуларга иһитиннэрэр радио сулууспата "Америка куолаһа" үлэтин саҕалаабыт. [[Тымныы сэрии]] кэмигэр нууччалыы уонна атын ССРС тылларынан саҥарар "Америка куолаһа", ону кытары "Көҥүл" араадьыйа, [[Сэбиэскэй Сойуус]] дьоно аан дойду сонуннарын истэллэригэр биир сүрүн источник буолбуттара. 
* [[1946 сыл|1946]]
** Трюгве Ли [[Холбоһуктаах Нациялар Тэрилтэлэрэ|ХНТ]] бастакы генеральнай сэкиритээрэ буолбут.
** [[Венгрия]] өрөспүүбүлүкэ буолбут.
* [[1958]] — Бастакы [[АХШ|Америка]] аргыһа «Эксплорер-1» ситиһиилээхтик космоска таһаарыллыбыт.
* [[1964 сыл|1964]] — «[[Битлз]]» бөлөх [[АХШ|АХШ-ка]] хит буолбут бастакы ырыатын «I Want to Hold Your Hand» таһаарбыт.
* [[1968 сыл|1968]] — [[Вьетнам сэриитэ]]: Вьетконг эппиһиэрин Нгуен Ван Лемы Соҕуруу Вьетнам полициятын начаалынньыга Нгуен Нгок Лоан ытан өлөрөрүн киинэҕэ устубуттар уонна Эдди Адамс аатырбыт хаартыскатын оҥорбут. 
* [[1979 сыл|1979]] — Аятолла [[Рухолла Хомейни]] 15 сыл үүрүүгэ сылдьан баран [[Тегеран|Тегерааҥҥа]] төннүбүт.
* [[1994]] — [[Шенген сөбүлэҥэ]] олоххо киирбит, [[Европа Сойууһа|Европа Сойууһун]] гражданнара сойуус дойдуларыгар көҥүл сылдьар кыахтаммыттар.
* [[2021]] — [[Мьянма]]ҕа байыаннайдар [[Аун Сан Су Чжи]]ни былаастан туораппыттар уонна байыаннай салалтаны олохтообуттар.
* [[2023]] — Арктика улуустарыгар первичнай специализированнай мэдиссиинэ көмөтүн оҥорор мобильнай биригээдэлэр өрөспүүбүлүкэтээҕи кииннэрин үлэтэ саҕаламмыт (маны тэрийэр үлэ 2022 сыл ахсынньы 14 күнүгэр саҕаламмыта).

== Төрөөбүттэр ==
* [[1894]] — [[Дьон Форд]] — [[АХШ]] киинэ режиссера. [[Вестерн]] киинэ жанрын биир уhулуччулаах ууhа. Бастыҥ режиссер иhин түөрт [[Бастыҥ режиссер Оскара|Оскар]] (1935, 1940, 1941, 1952) соҕотох кыайыылааҕа.
* [[1925 сыл|1925]] — литературовед, кириитик, филологическай наука хандьыдаата [[Окороков Гаврил Гавриилович|Гаврил Окороков]] төрөөбүт.
* [[1931]] — [[Борис Ельцин]] — [[Арассыыйа]] бастакы бэрэсидьиэнэ (1991—1999).
* [[1937]] — [[Иванова-Унарова Зинаида Ивановна|Зинаида Иванова-Унарова]] — [[СГУ]] профессора, [[Арассыыйа]] уонна [[Саха сирэ|СӨ]] искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ.
* [[1939]] — [[Сантаев Николай Маркович|Николай Сантаев]] — кинодокументалист, режиссер, [[РСФСР]] култууратын үтүөлээх үлэһитэ (1989), [[Сунтаар улууһа|Сунтаар улууһун]] Ытык олохтооҕо.
* [[1949]] — [[Саввинов Андрей Саввич|Андрей Саввинов]] — физик, бөлүһүөпүйэ билимин дуоктара, СӨ билимин үтүөлээх дьайыксыта. Хоту дойду физико-техническэй кыһалҕаларын институтун металлофизика лабораториятын сэбиэдиссэйинэн үлэлии сылдьан бөлүһүөпүйэҕэ диссэртээссийэ суруйан 1997 сыллаахха көмүскээбитэ уонна 2000 сыллаахтан ХИФУ (СГУ) бөлүһүөпүйэҕэ кафедратын сэбиэдиссэйэ.
* [[1958]] — [[Алексеев Геннадий Федорович|Геннадий Алексеев]] — 2003-2011 сылларга СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэстээтэлин бастакы солбуйааччыта, [[Хотугу Сулус (уордьан)|Хотугу Сулус]] уордьан кавалера.
* [[1960]] — [[Егоров Афанасий Агитович|Афанасий Егоров]] — «Күөх өрөспүүбүлүкэ» уопсастыбаннай тэрилтэ салайааччыта, хас да «Эксмо» кыһаҕа тахсыбыт кинигэлэрдээх суруйааччы.
* [[1973]] — [[Шишигина Анна Николаевна|Анна Шишигина]] — Саха сирин XVIII үйэтинээҕи устуоруйатын чинчийэр учуонай, устуоруйа билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[1989]] — [[Чиряев Валерий Георгиевич|Валерий Чиряев]] (19.12.1911 төр.) — саха бэйиэтэ, тылбаасчыт, [[ССРС]] суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ (1944).


{{ыйдар}}

[[Категория:Олунньу 1]]