Бу сирэй Олунньу 18 куодун көр

'''Олунньу 18''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 49-с күнэ. Сыл бүтүө 316 күн ([[ордук хонуктаах сыл]]га 317 күн) баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Гамбия}} — Тутулуга суох буолуу (Британияттан, 1965)
* {{Флагификация|Ираак}} (Курдистаан) — Курд устудьуоннар сомоҕолоһууларын күнэ
* {{Флагификация|Исландия}} — Дьахтар күнэ (Конудагур). Исландия былыргы халандаарынан Гоа ый бастакы күнүгэр бэлиэтэнэр, онон сылын ахсын көһө сылдьар
* {{Флагификация|Непал}} — Дойдуга демократия күнэ (1951 сыллаахха ыраахтааҕы былааһын суулларбыттар)
* {{Флагификация|Япония}} — Амами арыыларын түөлбэ тылын күнэ. Рюкю тыллара диэн ааттанар түөрт тыл баар, Амами арыыларын тыла олортон ордук хотугу сытааччылара. Урут дьоппуон тылыттан улахан уратылаахтара, атын дьоппуоннары өйдөөбөттөрө, билигин саҥарар киһи аҕыйаан, тыла-өһө дьоппуон тылыгар чугаһаан "хортуоска тыла" диэн (ол аата тыалар тыллара) сэнэбиллээхтик ааттанар, судаарыстыба атын тыл диэбэт, дьоппуон тылын түөлбэ тылынан билинэр.

== Түбэлтэлэр ==
* [[1229]] — [[Алтыс кириэстээх бохуот]]: [[Фридрих II]], Ытык Рим импиэрийэтин ыраахтааҕыта, аль-Камиль диэн араабтар баһылыктарын кытта уон сыллаах эйэлэһиини түһэрсэн, Иерусалим, Назарет уонна Вифлеем куораттары кыргыһыыта суох ылар.
* [[1268]] — [[Эстония]] княжествотын, Ливон уордьанын манаахтарын, Дерпт манаахтарын уонна олохтоохтор ополчениеларын холбоһуктаах сэриитэ биир өттүттэн, [[Новгород]] кинээһин Дмитрий Переславскай ([[Александр Невскэй]] уола) уонна [[Псков уобалаһа|Псков]] кинээһин Даумантас (нууччаларга Довмонт диэн аатынан биллэр) холбоһуктаах сэриилэрэ иккис өттүттэн Везенберг аттыгар кыргыспыттар. Хайалара кыайбыта чопчу биллибэт. Ол эрээри саба түһээччилэр дойдуларыгар төннүбүттэриттэн уонна бу кыргыһыы кэнниттэн сотору кэминэн ливон рыцардара Изборскайга уонна Псковка хоруйдуур бохуотунан барбыттарыттан сылыктаатахха Эстония княжествотын өттүнээҕилэр кыайбыттар.
* [[1814]] — Монтро аттынааҕы кыргыһыыга [[Наполеон Бонапарт|Наполеон]] кронпринц Вюртемберг хамаандалыыр Пруссия сэриитин урусхаллаабыт. Пруссактар үс төгүл аҕыйахтар этэ.
* [[1885]] — АХШ-ка [[Марк Твен]] «Гекльберри Финн мүччүргэннээх сырыылара» диэн кинигэтэ тахсыбыт.
* [[1904]] — «[[Романовка]]» саҕаланыыта — 42 политическэй сыылынай [[Дьокуускай]]га икки этээстээх мас дьиэҕэ хатанан баран былааска көскө ыытыллыбыт дьон усулуобуйаларын тупсарыыны ирдиир ультиматум түһэрбиттэр. [[Кулун тутар|Кулун тутар ый]] саҕаланыытыгар бырачыастааччылар 57 буолбуттар (ол иһигэр сэттэ дьахтар). 4-с уонна 6-с чыыһылаларга ытыалаһыы түмүгэр икки өттүттэн өлүү тахсыбыт. [[Кулун тутар 7]] күнүгэр бэриммиттэр. Бу түбэлтэ аан дойдуга иһиллибитэ.
* [[1924]] — Саха сиринээҕи Толоруулаах киин кэмитиэт ([[ЯЦИК]]) уурааҕынан ''Саха суругун-бичигин сүбэтэ'' үөскээбит. Сүбэ билимҥэ олоҕуран сахалыы транскрипцияны оҥоруунан дьарыктаммыт. Бэрэстээтэл — [[Исидор Барахов]], сэкирэтээр — [[Бояров Алексей Федотович|Алексей Бояров]]. Биир сылынан бу сүбэ ууратыллыбыт, кини аналлаах үлэтэ "[[Саха кэскилэ]]" уопсастыба тыл үөрэҕин сиэксийэтигэр көспүт.
* [[1930]] — [[АХШ|Америка]] астронома Клайд Томбо [[Плутон]]у булбут.
* [[1931]] — [[Саха АССР]] Совнаркома тыа хаһаайыстыбаны механизациялыыр туһунан уураах ылбыт.
* [[1932]] — [[Дьоппуон]] импиэрийэтэ хотугулуу-илин [[Кытай]]га ''Маньчжоу-го'' диэн судаарыстыба тэрийбит. Дойду баһылыгынан Кытай бүтэһик импэрээтэрин, маньчжур династиятын киһитин Пу Ини олордубуттар.
* [[1946]] — [[Мумбаи|Бомбей]] хомотугар Хоруол Ииндийэтээҕи флотун моряктара өрө турбуттар. Сотору кэминэн өрө туруу Британия Ииндийэтин атын сирдэринэн тарҕаммыта.
* [[1965]] — [[Гамбия]] Британияттан тутулуга суох буолбут.
* [[1980]] — [[Саха АССР]] Миниистирдэрин сэбиэтэ [[эбээннэр|эбээн]] орфографиятын тупсарыллыбыт быраабылатын бигэргэппит (бу иннинээҕи эбээн алпабыыта 1979 сыллаахха ылыныллыбыт эбит).
* [[2010]] — [[WikiLeaks]] ''Челси Мэннинг'' диэн аатынан биллэр киһиттэн ылбыт сүүһүнэн тыһыынча кистэлэҥ докумуоннарыттан бастакытын бэчээккэ таһаарбыт.
* [[2014 сыл|2014]] — [[Киев]]кэ майдаан кэмигэр турук эмискэ сытыырхайбыт, утарыта турсуу түмүгэр 80-ча киһи үс хонук иһигэр өлбүтэ.
* [[2021]] — Perseverance марсоход [[Марс]]ка Джезеро кратерга этэҥҥэ түспүт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1884]] — [[Широких Алексей Дмитриевич|Алексей Широких]] — саха интэлигиэнэ уонна либэрээлэ, [[Күлүмнүүр]]ү өйөөччү, [[Саха АССР]] юстициятын бастакы наркома, Саха АССР Толоруулаах киин кэмитиэтин (ЯЦИК) бэрэстээтэлин солбуйааччыта.
* [[1912]] — [[Леликов Алексей Емельянович|Алексей Леликов]], 1965—1966 сыллардаахха Саха АССР Министирдэрин Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ.
* [[1927]] — [[Протопопова Нина Иннокентьевна|Нина Протопопова]] — суруналыыс, 50 сыл устата «[[Бэлэм Буол|Бэлэм буол]]» хаһыат тутаах эрэдээктэрэ, [[Дьокуускай ытык дьоно|Дьокуускай куоратын]] (1996) уонна [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ытык киһитэ|Саха Өрөспүүбүлүкэтин]] Ытык киһитэ (2008).
* [[1928]] — [[Петров Виктор Григорьевич|Виктор Петров]] — [[Саха живописецтара|саха живописеһа]], айар үлэтэ сүрүн тиэмэтэ — Саха Сирин айылҕата. [[Нам улууһа|Нам улууһун]] ытык киһитэ.
* [[1928]] — [[Форман Милош|Милош Форман]] — [[Чехия|чиэх]] уонна [[АХШ|Америка]] киинэ режиссера уонна сценарииһэ, «[[Оскар]]» бириэмийэ икки төгүллээх лауреата.
* [[1943]] — [[Николаева Мария Егоровна|Мария Николаева]] — Ньурба норуодунай тыйаатырын уонна [[Саха тыйаатыра|Саха тыйаатырын]] артыыһа, тыйаатыр уонна киинэ артыыһа.

== Өлбүттэр ==
* [[1294]] — [[Хубилай]] — Моҕуол импиэрийэтин Улуу хаана, [[Чыҥыс Хаан]] сиэнэ (Бөртөттөн кыра уолун [[Толуй]] уола). Бу хаан саҕана Моҕуол импиэрийэтэ муҥутуур улаата сылдьыбыта.
* [[1405]] — [[Тамерлан]] (Тимур) — [[Орто Азия]] сэрииһитэ, Орто Азия, Соҕуруу Азия, Арҕаа Азия дьылҕаларыгар улахан оруолу оонньообут, ил олохтообут киһи.
* [[1546]] — [[Мартин Лютер]] — [[ниэмэстэр|ниэмэс]] [[христианство]] манааҕа уонна теолога (итэҕэли үөрэтээччи). Кинини [[Протестантизм|Протестааннар]] Реформацияларын саҕалаабыт киһинэн ааҕаллар. Ол түмүгэр протестант сыаркаптара Рим [[Католик Таҥара дьиэтэ|Католик]] сыаркаптарыттан арахсыбыттара. Кини протестааннар бастакы сыаркаптарын - [[Лютеран]] таҥара дьиэтин олохтообута.
* [[1564]] — [[Микеландьело]] — [[Италия]] уруhуйдьута, скульптора, архитектора, бэйиэтэ уонна инженерэ.
* [[1937]] — [[Серго Орджоникидзе]] ытынан өлбүт (1886 төр.). Сэбиэскэй судаарыстыба салайааччыларыттан биирдэстэрэ, өрөбөлүүссүйэ иннинэ Покровскайга көскө олорон биэлсэрдээбитэ.

{{ыйдар}}

[[Категория:Олунньу 18]]