Бу сирэй Муус устар 18 куодун көр

'''Муус устар 18''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 108-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 109-c күнэ). Сыл бүтүө 257 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* [[Радиолюбитель аан дойдутааҕы күнэ]]
* {{Флаг ЮНЕСКО}} [[ЮНЕСКО]] — [[Мэҥэлэр уонна кэрэхсэбиллээх сирдэр аан дойдутааҕы күннэрэ]]

* {{Флагификация|Россия}} — [[Сэриигэ албан аат күннэрэ|Сэриигэ албан аат күнэ]] — Нуучча буойуттара [[Тевтон уордьана|ньиэмэс рыцардарын]]  [[Чудь күөлэ|Чудь күөлүгэр]] [[Мууска кыргыһыы|Мууска кыргыһыыга]] кыайбыт күннэрэ ([[1242]])
* {{Флагификация|Бразилия}} — Доҕор күнэ
* {{Флагификация|Зимбабве}} — Тутулуга суох буолуу күнэ (1980 сыл)
* {{Флагификация|Иран}} — [[Ираан аармыйатын күнэ]]
* {{Флагификация|Польша}} — Комаҕа сытар ыарыһахтар күннэрэ
* {{Флагификация|Украина}} — [[Устуоруйа уонна култуура мэҥэлэрин күнэ]]
* {{Флагификация|Япония}} — Айааччылар күннэрэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[796]] — [[Нортумбрия]] хоруолун Этельред I Корбриджка өлөрбүттэр. 
* [[1428]] — Ферраратааҕы эйэ сөбүлэҥэ: Венеция өрөспүүбүлүкэтэ, Милан герцогствота, Флоренция өрөспүүбүлүкэтэ уонна Гонзаг хоруоллуга эйэлэспиттэр. Ол эрээри Ломбардия сэриилэрэ намырыы түһэн баран, син биир салҕанан барбыттара, 1454 сыллаахха эрэ Лоди эйэ сөбүлэҥинэн түмүктэммиттэрэ. Онтон, эйэ олохтоммутун кэннэ, Италияҕа аатырбыт [[Ренессанс|Барҕарыы]] (Ренессанс) кэмэ саҕаламмыта.
* [[1521]] — Вормс Кэнгириэһигэр [[Мартин Лютер]] дьыалатын көрүү саҕаламмыт.
* [[1669]] — Улуу Моҕуоллартан төрүттээх Ииндийэ ыраахтааҕыта Аурангзеб [[Индуизм|индуистар]] хыраамнарын урусхаллыырга дьаһайбыт.
* [[1738]] — Мадридка Real Academia de la Historia («Устуоруйа акадьыамыйата») олохтоммут.
* [[1789]] — [[Тобольскай]] куоракка Василий Корнильев диэн киһи [[Сибиир]]гэ бастакы типографияны арыйбыт.
* [[1853]] — [[Азия]]ҕа бастакы тимир суол үлэҕэ киирбит (Бомбей—Тхана, 36 км).
* [[1897]] — [[Греция]] уонна [[Осмаан Импиэрийэтэ|Осмаан импиэрийэтэ]] бэйэ-бэйэлэригэр сэрии биллэрбиттэр. Бу 32 хонуктаах сэриигэ осмааннар кыайбыттара, ол эрээри Европа атын дойдулара султааны тылларыгар киллэрэн тохтоппуттара.
* [[1920]] — [[Дьокуускай]] куоратынааҕы хомсомуол (РКСМ) бастакы тэрийэр мунньаҕа буолбут. РКСМ куораттааҕы кэмитиэтин бэрэссэдээтэлинэн [[Кугаевскай Александр Евгеньевич|Александр Кугаевскай]] талыллыбыт. Бу кэннэ куораттарга, нэһилиэктэргэ, уездтарга хомсомуол ячейкалара үөскээн барбыттар. Ол курдук [[1921]] сыл олунньутугар Саха сирин хомсомуолун кэккэтигэр 625 киһи баара.
* [[1922]] — [[Бүлүү улууһа|Бүлүү уеһын]] Хохочой сиригэр [[Орто Бүлүү улууһа|Орто Бүлүүгэ]] баран испит хомсомуол этэрээтэ үрүҥнэр [[Хохочой тоһуура|тоһуурдарыгар]] түбэһэр. 19 киһилээх этэрээттэн икки эрэ киһи тыыннаах хаалар.
* [[1923]] — [[Дзержинскэй Феликс Эдмундович|Феликс Дзержинскэй]] ыйыытынан «Динамо» спорт уопсастыбата тэриллибит.
* [[1946]] 
** [[ХНТ|Холбоһуктаах Наассыйалар тэрилтэлэрэ]] олохтоммутунан Наассыйалар лиигэлэрэ үлэтин тохтоппут.
** Гаагатааҕы аан дойду суута бастакы мунньаҕа буолбут.
* [[1955]] — [[Индонезия]] Бандунг куоратыгар бастакы Азия-Африка дойдуларын кэмпиринсийэтигэр 29 дойду кыттыбыт.
* [[1988 сыл|1988]] — [[Америка Холбоһуктаах Штааттара|АХШ]] сэриилэрэ [[Ираан]] байҕаллааҕы сэбилэниилээх күүстэрин утары эпэрээһийэни саҕалаабыттар: Иккис аан дойду сэриитин кэнниттэн саамай бөдөҥ байҕал кыргыһыыта буолбут.
* [[1989 сыл|1989]] — Сунтаарга [[Бүлүү (өрүс)|Бүлүү өрүһү]] көмүскүүргэ туһуламмыт Саха сиригэр аан бастакы экология миитинэ буолбут. Тэрийээччилэр: В.П. Мекумянов, [[Сайа|Н.В. Михалева]], Ю.Д. Очосов, [[Тулусхан|Э. Соколов-Тулусхан]], В.Г. Трофимов. Миитин кыттыылаахтара ССКП КК Бүлүү өрүһэ 1955 сылтан ыла айгыраабыт экологиятын туһунан сурук ыытарга быһаарбыттара. Бу суруккка 2052 киһи илии баттаан Дм. Фокинов Москубаҕа илдьэн биэрбитэ. Миитин түмүктээх буолбута: КК чинчийэр эспэдииссийэ ыыппыта<ref>{{Ыстатыйа|заглавие=Саха сиригэр экология бастакы миитинэ|издание=Кыым|автор=Юрий Мекумянов|год=2022|месяц=04|число=14|номер=14 (22563)|место=Дьокуускай}}</ref>.
* [[2018]] — Свазиленд хоруола Мсвати III дойдутун [[Эсватини]] диэн ааттаабыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1774]] — [[Лангсдорф Григорий Иванович |Григорий Лангсдорф]] (Георг Генрих фон Лангсдорф, 1774–1852), айылҕаны чинчийээччи, этнограф, Бөтөрбүүрдээҕи НА акадьыамыга.  1807 с. [[Охуоскай]]тан Дьокуускайга аттаммыт уонна аара Өлүөхүмэҕэ, Битиимҥэ, Киренскэйгэ, Верхоленскайга уо.д.а. чинчийиилэри ыыппыт.
* [[1904]] — оччотооҕуннан муус устар 5 күнүгэр сэбиэскэй этнограф, [[Сибиир]] норуоттарын устуоруйатын уонна этнографиятын үөрэппит (ол иһигэр [[дулгааннар]]ы), устуоруйа билимин дуоктара [[Долгих Борис Осипович|Борис Долгих]] [[Рига]]ҕа төрөөбүт (31.12.1971, Москубаҕа өлбүт).
* [[1923]] — [[Апросимов Георгий Ефимович|Георгий Апросимов]] — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, бастаан оскуола учуутала, кэлин СГУ уһуйааччыта, Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала (2018 өлб.)

== Өлбүттэр ==
* [[1955]] — [[Альберт Эйнштейн]] (1879 төр.), физик-теоретик, Нобель бириэмийэтин лауреата (1921).
* [[1992]] — [[Башарин Георгий Прокопьевич]] (1912 төр.) — саха аатырбыт устуоруга, уопсастыбаннай диэйэтэлэ, РСФСР уонна Саха АССР билимин үтүөлээх диэйэтэлэ, устуоруйа билимин дуоктара, профессор.
* [[2002]] — [[Тур Хейердал]] (1914 төр.), [[Норвегия]] айанньыта уонна суруйааччыта.



{{ыйдар}}

[[Категория:Муус устар 18]]