Бу сирэй Муус устар 14 куодун көр

'''Муус устар 14''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 104-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 105-c күнэ). Сыл бүтүө 261 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|СӨ}}, муус устар иккис баскыһыанньата (8—15) — [[Уол оҕо күнэ]]. СӨ Ил Дарханын Егор Борисов 2017 сыл олунньу 6 күнүгэр тахсыбыт ыйааҕынан бэлиэтэнэр.
* Сылы икки аҥаарга араарар буоллахха — [[Кыһын|кыһыҥҥа]] уонна [[Сайын|сайыҥҥа]] — бу күн кыһын [[Дьыл|бүтэр]].
* {{Флагификация|Ангола}} — Ыччат күнэ
* {{Флагификация|Бангладеш}} — Бенгалия Саҥа дьыла
* {{Флагификация|Грузия}} — Төрөөбүт тыл күнэ
* {{Флагификация|Мьянма}} — Уу бэстибээлэ
* {{Флагификация|Сальвадор}}, {{Флагификация|Гаити}}, {{Флагификация|Гондурас}}, {{Флагификация|Венесуэла}} — Панамерика күнэ

* {{Флагификация|Южная Корея}} — Хара күн. Икки ый ынаараа өттүгэр Валентин күнүгэр уонна биир ый ынараа өттүгэр Японияҕа бэлиэтэнэр Үрүҥ күҥҥэ бэлэх туппатах аҥардас дьон бэлиэтиир күннэрэ.

== Түбэлтэлэр ==
* [[966]] — Дубравка диэн [[Богемия]]ттан төрүттээх христианка кыыһы ойох ылан баран поляннар баһылыктара Мешко I [[христианство]]ны ылыммыт, [[Польша]] судаарыстыбата төрүттэмит түгэнинэн ааҕыллар. 
* [[1294]] — [[Хубилай|Хубилай Хаан]] сиэнэ Тимир ({{lang-mon|Өлзийт Төмөр}}) Монгуол Импиэрийэтин илиҥҥи өттүгэр сытар [[Юань импиэрийэтэ|Юань импиэрийэтин]] ыраахтааҕыта буолбут (сүнньүнэн билиҥҥи Кытай сирэ), кэлин монгуоллар бүттүүннэрин 6-с улуу хаанынан билиниллибитэ. Олджейту уонна Чэнцзун диэн титуллардааҕа.
* [[1618]] — Сибииргэ Томь өрүс кытылыгар казаактар этэрээттэрэ түспүт уонна Кузнецкай остуруогу (билигин Новокузнецкай куорат) тутан саҕалаабыттар.
* [[1650]] — Дьокуускай бойобуодата [[Францбеков Дмитрий Андреевич|Дмитрий Францбеков]] уонна дьяк [[Степанов Осип (дьяк)|Осип Степанов]] Максим Михайлов диэн баһылыктаах дьоҥҥо Өлүөхүмэ остуруогун Федор Афанасьев диэн баһылыктаах дьаһаах хомуйааччыларыттан тутар туһунан сорудах-өйдөбүнньүк (наказная память) суруйбуттар. Сорудахха эргэ остуруогу бөҕөргөтөр, дьаһааҕы хайдах хомуйар туһунан ыйыылар-кэрдиилэр бааллар<ref>РГАДА, Ф. 1177. Якутская приказная изба. Д. 907, л. 34-42 (А.А. Калашников, История Якутии в фондах федеральных архивов  России, справочник, 2012)</ref>.
* [[1801]] — [[Александр I]] ыраахтааҕы Сенат Кистэлэҥ экспедициятын суох гыммыт уонна доппуруос кэмигэр пытканы туһанары боппут.
* [[1816]] — Бусса диэн кулут Британия холуонньатыгар Барбадоска өрө турууну тэрийбит. Барбадос наассыйатын бастакы дьоруойун быһыытынан билиниллэр.
* [[1849]] — Лайош Кошут диэн киһи салалтатынан [[Венгрия]] Австрияттан тутулуга суоҕун биллэрбит.
* [[1900]] — [[Париж]]ка Европа саамай бөдөҥ [[Аан дойду быыстапката (1900)|быыстапката]] аһыллыбыт. 
* [[1909]] — [[Осмаан Импиэрийэтэ|Осман импиэрийэтигэр]] киирэр Киликияҕа эрмээннэри өлөртөөбүттэр.
* [[1912]] — «Титаник» саахалламмыт.
* [[1922 сыл]]лаахха бу күн Саха күбүөрүнэтин сэбилэниилээх күүстэрин командующайа оперативнай дааннайдарынан «баандалар» ахсааннара:
:Бастакы хайысха — Покровскай учаастага — Николаев баандата, 300 киһилээх, [[Хачыкаат|Хачыкаакка]] бааллар.
:Иккис — Павловскай учаастага — [[Тыллымы]] нэһилиэгэр 70-ча киһилээх баанда. Үксэ нууччалар, Шинков Иван салайааччылаах. Доҥоҥо (Павловскайтан 35 биэрэстэлээх сир) — 35 киһилээх этэрээт. [[Улуу-Сыһыы]] (20 биэрэстэ) — 40-ча киһилээх Скрябин диэн саха киһитэ хамандыырдаах этэрээт. Догдонинский наслег (Хаар балаҕан диэн сир) — 50 киһи. Бу этэрээттэр штаабтара Хаптаҕай нэһилиэгин Харыйалаах диэн сиригэр баар эбит, манна өссө 200-чэ киһи.
:Үһүс — [[Маҥан]] учаастага — Намсыыр күөлгэ кулун тутар 28 күнүгэр хотторон баран [[I Үөдэй]] нэһилиэгин Спасскай таҥаратын дьиэтигэр 100-чэ киһилээх этэрээт түспүт. Хамандыыр — Турнин диэн саха киһитэ.
:Барыта Дьокуускай тула 1500 бандьыыт баар диэн суруллубут. [[Амма|Аммаҕа]], [[Бүлүү уокуруга|Бүлүүгэ]], [[Верхоянскай]]га уонна Халымаҕа хас киһи баара биллибэт диэн суруллубут.
* [[1941]] — Трахома диспансера [[Өрөспүүбүлүкэтээҕи харах балыыһата]] буолбут.
* [[1975]] сыллаахха Саха АССР култууратын министиэристибэтин коллегиятын быһаарыытынан Пушкин аатынан бибилэтиэкэ иһинэн [[Хотугу омуктар суругунан утумнарын сиэктэрэ (Национальнай бибилитиэкэ)|Аҕыйах ахсааннаах омуктар сиэктэрдэрэ]] тэриллибитэ. Пуондатын олоҕунан Г.М. Василевич бибилэтиэкэтин кинигэлэрэ буолбуттара, барыта аҕыйах ахсааннаах хотугу омуктар тылларынан 43 кинигэ этэ.
* [[1978 сыл|1978]] — [[Грузин тыла|Грузин тылын]] судаарыстыбаннай статуһун уларытыыны утаран [[Тбилиси]]гэ демонстрация буолбут. ССРС салалтата 1977 сыллаахха ылыныллыбыт ССРС Конституциятыгар олоҕуран грузин тылын судаарыстыбаннай статуһун суох гыныан баҕарбыта. Элбэх дьон утарбытын иһин тыл статуһа оннунан хаалбыта. Бу күн Грузияҕа 1990 сыллаахха Тыл күнүнэн биллэриллибитэ.
* [[2007]] — Арассыыйа бөдөҥ куораттарыгар [[Сөбүлэспэттэр марштара]] иккис төгүлүн ыытыллыбыт. 
* [[2010]] — Исландияҕа [[Эйафьадлайокудль]] вулкаан эстиитэ күүһүрбүтэ.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1862]] — [[Пётр Столыпин]] (1911 өлб.), нуучча судаарыстыбаннай диэйэтэлэ, ис дьыала миниистирэ, Арассыыйа премьер-миниистирэ (1906—1911), аграрнай реформа көҕүлээччитэ.

== Өлбүттэр ==
* [[1986]] — Франция суруйааччыта, бөлүһүөгэ [[Симона де Бовуар]] өлбүт.
* [[1995]] — [[Алексеев Иван Гаврильевич|Иван Алексеев]], Сунтаар Хаҥалаһыттан төрүттээх, тэлэбиидэнньэ уонна араадьыйа кэмитиэтигэр 32 сыл эрэдээктэрдээбит суруналыыс, бэйиэт, драматург, суруналыыс. СӨ култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ.
* [[2011]] — [[Дүпсүн улууһа|Дүпсүн улууһуттан]] (билигин Уус Алдан улууһугар киирэр) төрүттээх [[Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай бириэмийэ|Ойуунускай аатынан судаарыстыба бириэмийэтин]] лауреата, Дьокуускай Ытык киһитэ, Музыка оскуолатын дириэктэрэ [[Босиков Василий Афанасьевич|Василий Босиков]] өлбүт.


{{ыйдар}}

[[Категория:Муус устар 14]]