Үөрэ ото
Үөрэ ото эбэтэр Кыа уга (лат. Artemísia) (нууч. полынь, чернобыльник) - түүлээх кубаҕай сарадахтыҥы сэбирдэхтээх, кыһыллыҥы сибэккилээх кураайы сиргэ (үксүн бааһына кытыытыгар, өтөххө) үүнэр эрбэһиннини от үүнээйи[1].
Былыр-былыргыттан билиҥҥээҥҥэ диэри, үөрэ ото саха дьонун ас оҥостон аһыыр, олус сөбүлүүр отторунан буолар. Ол курдук, улаханнык ыалдьан мөлтөөбүт дьон, бу отунан уһуннук эмтэннэҕинэ, үөрэни ас оҥостон иһэ сырыттаҕына, үтүөрүөн сөп. Ордук киһи утуйарыгар, уоскуйарыгар, аһы буһарар уорган үлэтэ тупсарыгар, сэниэ киллэринэргэ, чэбдигирэргэ туһалаах.
Үөрэ отун үгүс норуот эмчитэ ньиэрбэ ыарыытыгар, тартарарга, аменореяҕа, дисменореяҕа, төрүүр дьахтар талыытын күүһүрдэргэ туттар уонна ыалдьар миэстэҕэ түөн уурар, ону тэҥэ дьиэни ыраастыырга туһанар.
Дьарҕаҕа, куртах, оһоҕос ыарыытыгар, сахарнай диабекка, бронхиальнай астмаҕа, хойуу хаайтарыытыгар биир улахан ньуоска оту биир ыстакаан оргуйбут ууга көөнньөрөн, сиидэлээн, чэй курдук иһиллэр. С.Р.Попов, А.С.Попова суруйалларынан, үөрэ отун атахха баанан сылааны таһаарыналлар эбит.
Ыалдьар сүһүөххэ үөрэ отун суоракка булкуйан, лэппиэскэ оҥорон уурунан хоноллор. Оттон тирии ыарыыларын (псориаз, нейродермит) эмтииргэ улахан иһиккэ көөнньөрөн, ванна уутугар кутан сытаҕын. Туран баран, баастаах миэстэни соттубаккын. Хаста да хатылаатахха тирии ырааһырар, кыһыйара ааһар.
Арыгы дьаатыттан айгыраабыт дьон туруга тупсарыгар, дьүһүнэ, кыаҕа чөллөнөрүгэр көмө буолар от — үөрэ ото. Бу отунан аһылык оҥостон аһаатахха итиэннэ кыра ньуоска бытарытыллыбыт оту оргуйбут ууга көөнньөрөн, сиидэлээн аһыах иннинэ истэххэ, сүрэх ыалдьара, күүскэ тэбэрэ, утуйбат буолуу, аныы, куртах, оһоҕос ыалдьара ааһар[2].
Сэбирдэҕэ кыа оҥосторго туттуллар эбит[3]
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Саха тылын быһаарыылаах улахан тылдьыта.V туом, Новосибирскай, Наука, 2008
- ↑ К. Токумова, П. Токумов, Төрөөбүт дойдубут эмтээх үүнээйилэрэ. Дь., Бичик. 2008. ISBN 978-5-7696-2947-1
- ↑ Булчут кинигэтэ. Хом. В. Н. Сивцев. Дь. Бичик, 2017, С.80