Бу сирэй Кулун тутар 5 куодун көр

'''Кулун тутар 5''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 64-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 65-c күнэ). Сыл бүтүө 301 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|СӨ}} — [[Саха Өрөспүүбүлүкэтин бэлиэ күннэрэ|Норуот маастарын күнэ]]
<!-- * {{Флагификация|СӨ}} — [[Табаһыт күнэ]] (2021, кулун тутар бастакы субуотатыгар бэлиэтэнэр)-->

* {{Флагификация|Азербайджан}} — Физкультура уонна спорт күнэ
* {{Флагификация|Кыргыстаан}} — Суут үлэһитин күнэ
* {{флагификация|Кыргыстаан}} — Үрүҥ халпаак күнэ
* {{Флагификация|Кытай}} — Лэй Фэнтэн үөрэнии күнэ. [[Лэй Фэн]] (1940-1962) — Кытай аармыйатын саллаата, саахалга түбэһэн өлбүтүн кэннэ бэчээттэммит күннүгүн Кытай былаастара ыччаты иитэр пропагандаҕа дойдуга бэриниилээх уонна ситиһиилээх буолуу холобурун быһыытынан туһаммыттара.

== Түбэлтэлэр ==
* [[363]] — Рим импиэрийэтин ыраахтааҕыта [[Юлиан (импэрээтэр)|Юлиан]] 90 тыһыынчалаах аарымыйаны Сасанидтар импиэрийэлэригэр сэриинэн ыыппыт.
* [[1046]] — Перс бэйиэтэ, бөлүөһүгэ уонна учуонайа [[Насир Хусрав]] сэттэ сыллаах айанын саҕалаабыт. Бу уонтан тахса куораты кэрийбит айанын туһунан «Сафарнама» (айан кинигэтэ) диэн кинигэни суруйбута.
* [[1279]] — Ливония уордьана Айзкрауклетааҕы кыргыһыыга [[Литва|Литва княжествотыттан]] хотторбут.
* [[1558]] — [[Испания]] хоруола Филипп II быраас Франсиско Фернандеһы Миэксикэҕэ биллибэт үүнээйилэри уонна аһы-үөлү чинчийэр соруктаах ыыппыт. Бу күнү Европаҕа табах тарҕаммыт күнүнэн ааҕаллар.
* [[1616]] — [[Николай Коперник]] «Об вращении небесных сфер» кинигэтэ бэчээттэммитэ 73 сыл буолан баран «Бобуулаах кинигэлэр испииһэктэригэр» киллэриллибит.
* [[1705]] — [[Бүөтүр I]] рекруттары хомуйуу туһунан ыйаах таһааран, Арассыыйа импиэрийэтигэр аармыйаны олохтообут.
* [[1764]] — [[Екатерина II]] ыраахтааҕы сыаркап сирдэрин ыраахтааҕы бас билиитигэр ыларын туһунан биллэрбит.
* [[1824]] — [[Англия уонна Бирма бастакы сэриилэрэ]]: Британия Бирмаҕа сэриини биллэрбит.
* [[1872]] — [[Джордж Вестингауз]] пневматика туормаһы патеннаабыт.
* [[1901]] — Нуучча таҥаратын дьиэтэ суруйааччы [[Лев Толстой]]у таҥара дьиэтиттэн дьалты туруорбут (отлучение).
* [[1901]] — [[Арассыыйа]] II Дууматын бастакы мунньаҕа саҕаламмыт.
* [[1933]] — [[Германия|Германияҕа]] быыбарга нацистар партиялара кыайбыт.
* [[1938]] — 1918 сыллаахха «Холбос» потребобществоны тэрийбит, 1920-с сылларга «Саха омук» уонна «Саха кэскилэ» түмсүүлэр төрүттээччилэриттэн биирдэстэрэ, саха суругун-бичигин кэмитиэтин чилиэнэ [[Гаврилов Кузьма Осипович|Кузьма Гаврилов]] (01.12.1890—1938) олоҕо суох эрэпириэссийэҕэ түбэһэн, хаайыллыбыт. 
* [[1943]] — Дьокуускайтан Өлүөхүмэҕэ көтөн испит ЛИ-2 (Дуглас) байыаннай тырааныспар сөмүлүөтэ Горнай сиригэр саахалламмыт. 24 саастаах пассажир [[Терешкин Николай Дмитриевич|Николай Терешкин]] тыыннаах хаалбыт дьону быыһаабыта. Ол саҕана Лиэнискэй хомсомуолун сэкирэтээринэн саҥа талыллан, үлэлиир сиригэр баран испитэ, кэлин сэрии кэнниттэн [[Дьокуускай]]ы салайа, Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин дьокутаатынан талылла сылдьыбыта. Бу саахалга олоҕуран Амма Аччыгыйа "Алдьархай" диэн сэһэнин суруйбута.
* [[1944 сыл|1944]] — [[Аан дойду иккис сэриитэ]]: Кыһыл Аармыйа Умань-Ботошанытааҕы кимэн киириини саҕалаабыт. Бу биир саамай ситиһиилээх кэмэн киирии этэ, маршал Конев хамаандалаах аармыйалар "Соҕуруу" бөлөхтөрө ый иһигэр Арҕаа Украинаны босхолоон, Румынияҕа уонна Молдоваҕа киирбиттэрэ.
* [[1946]] — [[Черчиль]] Фултоннааҕы этиитэ. «[[Уота суох сэрии]]» диэн ааттаммыт утарыта туруу саҕаланар.
* [[1953 сыл|1953]] — Сэбиэскэй Сойуус баһылыга [[Сталин Иосиф Виссарионович|Иосиф Сталин]] инсультан сылтаан өлбүт.
* [[1968]] — [[Саха сирин суруйааччыларын сойууһа|Саха сирин суруйааччыларын]] VII сийиэһэ аһыллыбыт. Кулун тутар 5-6 күннэригэр үлэлээбит.
* [[1971]] — ССРС Миниистирдэрин Сэбиэтэ [[Ижевскай]] куоракка [[Удмурт судаарыстыбаннай университета|Удмурт судаарыстыбаннай үнүбүрсүөтүн]] тэрийэр туһунан уураах таһаарбыт.
* [[1982 сыл|1982]] — [[Чолбон|Чолбоҥҥо]] сэбиэскэй «Венера-14» зонд ситиһиилээхтик түспүт.
* [[2006]] — [[Ханты-Мансийскай]]га буолбут буоксаҕа Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр 51 киилэҕэ [[Балакшин Георгий Русланович|Георгий Балакшин]] чөмпүйүөн буолбут. [[Поскачин Афанасий Дмитриевич|Афанасий Поскачин]] (57 кг) үрүҥ көмүс мэтээли ылбыт.
* [[2021]] — Папа Франциск COVID-19 пандемиятын кэмигэр [[Ираак]]ка сырыытын саҕалаабыт.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1895]] — [[Леонтьев Василий Никанорович|Василий Леонтьев]] (1932 с. өлб.), литэрэтиирэ кириитигэ, түмэт дьайыксыта.
* [[1934]] — [[Үөһээ Бүлүү улууһа|Үөһээ Бүлүү]] [[Өргүөт|Өргүөтүгэр]]  [[Петрова Тамара Ивановна|Тамара Петрова]] (2020 с. өлб.), ийэ тылы тарҕатааччы уонна туруулаһааччы түмэт дьайыксыта, орто оскуолаҕа "национальнай кэнсиэпсийэни" киллэрии идеолога, Саха араадьыйатыгар биэрии ааптара, саха тылын чинчийээччи, СГУ-га Саха тылын истилиистикэтин уонна тылбааһын хаапыдыратын тэрийбит СГУ профессора, педагогика билимин хандьыдаата.

== Өлбүттэр ==
* [[1942]] — [[Аржаков Степан Максимович|Степан Аржаков]] (1899 төр.) — Саха Сиригэр Сэбиэскэй былааһы олохтооччулартан биирдэстэрэ, Саха АССР-га ил, бэлиитикэ уонна хаһаайыстыба дьайыксыта, Саха Сирин {{comment|Совнарком|Совет Народных Комиссаров}}ун бэрэстээтэлэ ытыллыбыт.
* [[1953]] — [[Сталин Иосиф Виссарионович|Иосиф Сталин]] (18.12.1878 төр.) — [[ССРС]] салайааччыта.

{{ыйдар}}

[[Категория:Кулун тутар 5]]