Бу сирэй Кулун тутар 25 куодун көр

'''Кулун тутар 25''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 84-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 85-c күнэ). Сыл бүтүө 281 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==

* {{Флагификация|ООН}} — [[Кулуттааһын уонна Атлантиканы нөҥүөлээн кулуттары атыылааһын сиэртибэлэрин күнэ]]
* {{Флагификация|ООН}} — [[Хаайыллыбыт уонна сүппүт ХНТ үлэһиттэрин кытта бииргэ буолуу күнэ]]<ref>{{Cite web|url=https://www.un.org/ru/sections/observances/international-days/index.html|title=Международные дни|date=2015-01-06|publisher=www.un.org|lang=ru|accessdate=2020-01-13}}</ref>
* Төрөөбөтөх оҕо аан дойдутааҕы күнэ
* Спорт киинэтин күнэ<ref>[https://aif.ru/sport/other/1475098 День спортивного кино: 10 лучших фильмов о спорте | Другие виды | Спорт | Аргументы и Факты<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>
* {{Флагификация|Европа}} — Талааннар күннэрэ. Венгрия хампаһыытара Бела Барток (1881—1945) төрөөбүт күнүгэр бэлиэтэнэр. Бу күн талааннаах оҕолорго болҕомто тардаллар

* {{Флагификация|Россия}} — [[Култуура үлэһитин күнэ]] — аан бастаан 2008 сылллаахха бэлиэтэммитэ
* {{Флагификация|Беларусь}} — Көҥүл күнэ
* {{Флагификация|Греция}} — [[Греция тутулуга суох буолуутун күнэ|Тутулуга суох буолуу күнэ]]. 1821 сыллаахха гириэктэр Осмаан импиэрийэтиттэн тутулуга суох буолуу иһин сэриини саҕалаабыттар
* {{Флагификация|Мэриленд}} (АХШ) — Мэриленд күнэ
* {{Флагификация|Сан-Марино}} — Аренго күнэ. 1906 сыллаахха бу дойдуга үс үйэ мустубакка сылдьыбыт олохтоохтор мунньахтара (италиялыы arengo) буолбут
* {{Флагификация|Саҥа Зеландия}} — Аармыйа күнэ
* {{Флагификация|Словакия}} — Киһи быраабын иһин охсуһуу күнэ
* {{Флагификация|Словения}} — Ийэ күнэ

* Толкины ааҕыы күнэ
* Баахыла күнэ (Vårfrudagen/Våffeldagen, Швеция, Норвегия уонна Дания)
* Чиэппэр күннэриттэн (Quarter days) бастакылара (Ирландия, Англия), сыаркап бэлиэтиир Дьахтар күнүгэр түбэһэр. Бу күннэр сылы түөрт кварталга араараллар, үгэс быһыытынан хас оннук күн аайы куортам төлөбүрүн, чааһынай учууталлар хамнастарын уонна атын араас төлөбүрдэри төлүүллэрэ.
* Саҥа дьыл (Дьахтар күнүн кытта сөп түбэһэрэ, Англияҕа, Ирландияҕа, Канаадаҕа, АХШ сорох штааттарыгар бэлиэтэнэрэ). 1750 сыллаахха Григориан халандаарыгар көһүү буола илигинэ бэлиэтэнэрэ

== Түбэлтэлэр ==
* [[421]] — [[Венеция]] олохтоммут.
* [[1409]] — Италияҕа [[Пиза]] куоракка сыаркап хайдыһыытын суох гынар соруктаах собуор (сыаркап сугулаана) ыҥырыллыбыт.
* [[1604]] — ыраахтааҕы [[Борис Годунов]] [[Сургуут]]тан уонна [[Тобольскай]]тан татаар сиригэр Томь өрүскэ туорааһыны көмүскэтэр соруктаах дьону ыыппыт. Бу күн [[Томскай]] куорат төрүттэммитинэн ааҕыллар.
* [[1655]] — Христиан Гюйгенс [[Сатурн]] саамай улахан аргыһын Титаны арыйбыт.
* [[1820]] — кэлин адмирал буолбут лейтенант [[Анжу Петр Федорович]] Уус-Дьааҥы эспэдииссийэтин начаалынньыгынан анаммыт. Бу эспэдииссийэ 1820—1824 сс. Сибиир хотугу кытылын [[Өлөөн (өрүс)|Өлөөн]] өрүстэн [[Индигиир (өрүс)|Индигиир]] өрүскэ диэри ойуулаабыта, Саҥа Сибиир арыыларыгар сылдьыбыта, кыһын мууһунан сылдьан кытылы ойуулуур кыах баарын аан бастакынан көрдөрбүтэ. Лаптевтар байҕалларын мууһун туругун бастакынан ойуулаабыта.
* [[1921]] — [[Дьокуускай]]га I [[Саха күбүөрүнэтэ|Саха күбүөрүнэтээҕи]] РКСМ (хомсомуол) кэмпириэнсийэтэ буолбут. Ол саҕана Саха уобалаһыгар 625 чилиэннээх 28 хомсомуол ячейката баар эбит. Кэмпириэнсийэҕэ 24 дэлэгээт кыттыыны ылбыта. Күбүөрүнэтээҕи кэмитиэт талыллыбыт, кэмитиэт сэкирэтээринэн [[Цугель Рая Израилевна|Рая Цугель]] буолбут. Бу күн Саха сирин хомсомуола төрүттэммит күнүнэн ааҕыллар.
* [[1930]] — [[ЯЦИК]] [[дэкириэт]]инэн Таатта улууһун 17 нэһилиэгиттэн уонна Байаҕантай улууһун 11 нэһилиэгиттэн хомуллан [[Таатта улууһа|Таатта оройуона]] үөскээбит. Киинэ Ытык Күөлгэ буолбут, Хайахсыт нэһилиэгэ Чурапчы улууһугар бэриллибит. Санаттахха, Таатта улууһа туспа биирдэм быһыытынан 1913 сыл бастакы күнүттэн (урукку ааҕыынан) Боотур уус (Боотуруускай) улууһуттан араарыллан үөскээбитэ, киинэ [[Чөркөөх]] этэ.
* [[1930]] — [[ЯЦИК]] [[дэкириэт]]инэн [[Боотур Уус улууһа|Боотуруускай улуус]] [[Чурапчы улууһа|Чурапчы оройуона]] диэн ааттанар. Санаттахха бу улуус докумуоннарга 1638 сыллаахтан ахтыллар. Бу киэҥ сиринэн тайаан сыппыт улуустан өрөбөлүүссүйэ иннинэ Амма уонна Таатта улуустара араарыллан үөскээбиттэрэ.
* [[1940]] сыл кулун тутар 25-с — 26-с күннэригэр хайыһарга иккис өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһии ыытыллыбыта. Онно Алдан, Нам, Мэҥэ Хаҥалас, Горнай, Чурапчы улуустара, саха национальнай байыаннай оскуолата уонна Дьокуускай икки хамаандата, барыта 90-тан тахса киһи, кыттыбыта. Күрэхтэһии программатыгар эстафета уонна военизированнай сүүрүү киирбитэ. Эр дьон 3x10 км эстафеталарыгар Алдан улууhа бастаабыта, дьахталларга 2x3 км эстафетаны Дьокуускай хамаандата ылбыта.
* [[1945]] — Заливальде диэн нэһилиэнньэлээх пуун иһин кыргыһыыга лейтенант Кайгородов хамаандалыыр взвода өстөөх 4 пулеметун эспит, уонтан тахса өстөөҕү кыдыйбыт, 5 өстөөҕү билиэн туппут. Хорсун быһыытын иһин Нам улууһуттан төрүттээх [[Кайгородов Василий Петрович|Василий Кайгородов]] иккиһин Кыһыл Сулус уордьанынан наҕараадаламмыт.
* [[1949]] — [[Эстония]], [[Литва]] уонна [[Латвия]] уонунан тыһыынча олохтоохторун күүс өттүнэн [[Сибиир]]гэ көһөрүү саҕаламмыт. Коллективизация бытаанын сөбүлээбэккэ И.В. Сталин дьону куттаары маннык быһаарыыны ылбыта.
* [[1993]] — [[Ельцин Борис Николаевич|Борис Ельцин]] "Былаас кириисиһин тохтотуохха диэри ситэриилээх былаас уорганнарын үлэтин туһунан" диэн 379№ ыйаах таһаарбыт. Бу ыйаах бэрэсидьиэн Арассыыйа Үрдүкү Сэбиэтин кытта утарыта турсуутун түмүгэ этэ.
* [[2008]] — [[Адыаччы орто оскуолата|Адыаччы орто оскуолатыгар]] СӨ үтүөлээх учуутала, ССРС үөрэҕириитин туйгуна, Саха сиригэр черчение хамсааһына сайдарыгар сүҥкэн оруоллаах киһи, Дьааҥы улууһун ытык киһитэ [[Чириков Василий Семенович|Василий Чириков]] аатын иҥэрбиттэр.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1893]] — Бастакы Хайахсыт нэһилиэгэр [[Винокуров Иван Николаевич|Иван Винокуров]], бэлиитикэ диэйэтэлэ. Араас сылларга Саха АССР совнаркомун бэрэстээтэлэ, доруобуйа уонна үөрэх наркома, эргиэн уонна бырамыысыланнас наркома, хааччыйыы наркома буола сылдьыбыта. Москубаҕа  ВЦИК-ка Саха АССР бэрэстэбиитэлинэн олорон 1935 сыл [[тохсунньу 15]] күнүгэр өлбүтэ.
* [[1927]] — Өлүөхүмэ улууһун Кыыллаах Арыытыгар учуутал Чибыева Анастасия Ильинична (02.09.2006 өлб.). Өр сылларга Адыаччы оскуолатыгар учууталлаабыта, дириэктэрдээбитэ.
* [[1957]] — [[Мандарова Анна Васильевна|Анна Мандарова]] — Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун маастара.
* [[1962]] — [[Иринцеева Евдокия Семеновна - Огдо|Евдокия Иринцеева - Огдо]] — суруйааччы, суруналыыс, суруналыыстыкаҕа СӨ судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата, СӨ үтүөлээх үлэһитэ.

== Өлбүттэр ==
* [[1987]] — [[Иванов-Вано Иван Петрович|Иван Иванов-Вано]], сэбиэскэй мультипликация олохтооччуларыттан биирдэстэрэ (1900 төр.).


{{ыйдар}}

[[Категория:Кулун тутар 25]]