Кинигэ – сайдыы тосхоло (Быыстапка)

«Кинигэ – сайдыы уонна кыттыһан үлэлээһин тосхоло» диэн аан дойдутааҕы кинигэ быыстапката, 2014 сыллаахха Туркмения бэрэсидьиэнэ Гурбангулы Бердымухамедов көҕүлээһининэн Ашхабад куоракка буолбута.

Саха сириттэн норуодунай поэт И.В.Мигалкин ыҥырыллан кыттыыны ылбыт.

Ол туһунан поэт маннык ахтар: «1975 сыллаахха Амма улууһугар практикалана сылдьан Курбанназар Эзизов диэн туркмен поэтын кинигэтиттэн икки сонеты тылбаастаабытым. Ол сыл Ашхабад куоракка Москубаҕа үөрэнэ сылдьан, эдэр поэттар ахсыс бэстибээллэригэр кыттар чиэскэ тиксибитим. Дьэ ол бэстибээлгэ Курбанназар Эзизов тэрийээччи, салайааччы буолан сылдьар эбит. Кинини көрсөн баран били Амма хаһыатыгар  кини сонеттарын тылбаастаабыппын көрдөрдүм. Киһим туох да наһаа үөрдэ. Ол литэрэтиирэ бэстибээлигэр кини поэзия сэминээрин салайан ыыппыта.»

Курбанназар Эзизов – (1940 – 1975 сс) Туркмения сэбиэскэй кэминээҕи бэйээтэ. Бу баара суоҕа отут биэс сааһыгар олохтон эмискэ барбыт эдэр талааннаах суруйааччы «Гёроглы» диэн опера либреттотын ааптара,  элбэх киинэҕэ анаан сценарийдары суруйбута. Ону тэҥэ  «Мальчик и море»  (1969 с), «Уверенность» (1971 с), «Меж землёй и небом» (1973 с)  о.д.а.  кинигэлэрэ күн сирин көрбүттэрэ.

Хомойуох иһин, бу эдэр суруйааччыны ол күн кинини уонна доҕотторун  байыаннай чааһыттан күрээн сылдьар саллаат аптамаатынан ытыалаан өлөртөөн кэбиспит. Туркмения бэрэсидьиэнинэн талыллыбыт  Гурбангулы Бердымухамедов ол өлбүт Кубанназар Эзизовка олус улахан болҕомтотун  уурбут. Ашхабад куоратыгар кини улахан пааматынньыга туруоруллубут. Итини таһынан, Иван Васильевич хас да туркмен доҕоттордоох эбит.

Туркмен дьиҥнээх бэйээтэ Агагельды Алланазаров Тахта-Базарскай оройуон Марчак диэн сэлиэнньэҕэ 1948 сыллаахха төрөөбүтэ. Оскуоланы бүтэрэн баран Марыйскайдааҕы педучилищеҕа үөрээн учууталлаабыта. «Жаркое лето Хазара» кинигэтэ туркменскай литература бастыҥ кинигэтэ буолан, ааҕааччылар улахан билиниилэрин ылбыта. Өссө кини хоһооннорун аахпыт, хаһан да Туркмения дойдутугар сылдьыбатах, бу дойду эр санаалаах үлэлээн иитиллээччи норуотун билбэтэх киһи бу дойдуну илэ көрөн таптаан барыан сөп үһү. Оннук дьиҥнээхтик, чаҕылхайдык, итэҕэтиилээхтик айыллыбыт айымньылар бу Амагельды хоһоонноро.

Туркменияҕа И.В.Мигалкины кинини ол доҕотторо Агагельды Алланазаров уонна Касым Нурбадов илдьэ сылдьыбыттар.  Били урут бодоруспут Курбанназар Эзизов пааматынньыгын анныгар «Гузель» диэн хоһоонун аахпыт. Иван Васильевич бу ыраах аймах дьоммутугар сырыытын туһунан маннык санаатынан түмүктээбит:

«Уопсайынан, урут ССРС саҕана сэбиэскэй суруйааччылар икки ардыларыгар олус чугас доҕордуу сыһыан баар буолара. Сааһырбыт поэттар ону бары наһаа күндүтүк саныыр эбиппит биһиги да, туркменнар да... »

СӨ Суруйааччыларын Сойууһун бэрэссэдээтэлэ, СӨ норуодунай бэйээтэ И.В.Мигалкин :

“Салгыы кинигэҕэ сыһыаннаах сонуннартан Арассыыйа норуоттарын ассамблеятын VII сийиэһигэр уонна Евразия Норуоттарын Ассамблеятын бастакы сийиэһигэр «Бичик» кинигэ кыһатын сүрүн эрэдээктэрэ В.Л.Луковцевтыын кытынныбыт. Арассыыйа норуоттарын поэзияларын «Тыыннаах антологиятын» сүрэхтэниитигэр Кыһыл болуоссакка норуодунай бэйээтэ Наталия Харлампьева, Сайа буолан сырыттыбыт. Татаар биллиилээх бэйээтэ Рафис Курбан Арассыыйа хоһооннорун бэйэтин төрөөбүт тылынан тылбаастаабыт кинигэтин  уонна татаар классига Габдулла Тукай туһунан энциклопедия сүрэхтэниилэригэр саха литературатын туһунан Казань куоракка буолбут тэрээһиннэргэ кэпсээтим, Чуона Мэхээлэ Габдулла Тукайтан тылбаастарын сахалыы аахтым. ”

Туһаныллыбыт литература:

1.     Иван Гаврильев. Ыраах Туркменияттан. Кыым. 2014.

2.     Иван Мигалкин. Сырдык эрэл, сылаас санаа аргыстаах Саҥа дьылынан! Кыым. 2017. ахсынньы ый.

3.     Интернет ситимиттэн.