Бөрө ото
Бөрө сиир ото (баттах от, таас ото) (лат. Dryópteris frágrans), (нууч. Щитовник пахучий) — утарыта олорор сарбынньах курдук, аллараа өттүнэн синньээн түһэр, хараҥа от күөҕэ дьүһүннээх, намыһах сэбирдэхтээх, үчүгэй сыттаах үүнээйи. Алдан өрүс нөҥүө Үөһээ Дьааҥы хайаларын эниэтинэн, Өлөөн өрүс тардыытынан үүнэр. Кырылас таас быыһыттан чөмөх-чөмөх бөлкөйдүү үүммүт буолар.
Биир саамай тымныыны тулуйар үүнээйи.Сэбирдэхтэрэ кытаанах, синньигэс, өрө көрөн тураллар. Сэбирдэҕин пластинкалара харана от куөх онноохтор. Сайын, уунэр кэмигэр, саҥа сэбирдэхтэр тахсалларыгар, эргэ (үс сыл үүммүт) сэбирдэхтэр өлөллөр, ол гынан баран сиргэ туспэттэр, аргыый аллараа түһэллэр.Кыһын ол түспүт сэбирдэхтэр хаартан хаххалыыллар.
Туттуллуута
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Бу от эмчит Н. В. Герасимов Ньыыкан ойуун үгүс ыарыылары эмтииргэ туттубута биллэр. Куртах, оһоҕос үлэтэ мөлтөөһүнугэр, аанньа утуйбат буолууга, төбө ыарыытыгар, сүрэххэ, сүһүөх дьарҕатыгар туттуллар. Маны таһынан Ньыыкан кырдьаҕас төрөөбөт дьахталларга, куттанан ыалдьыбыттарга, оҕо түүн иигин туппат буолуутугар, сүһүрэн ыалдьыыга уо.д.а. туттубута биллэр. Силистэригэр фенольнай соединениялар (антибактериальнай , вирусостатистическай свойствалаах), сэбирдэхтэригэр эфирнай арыылар бааллар. Ветеринарияга настойкатын антибактериальнай эмтэри кытта диспепсия ыарыыга туттуллар. Хаппыт сэбирдэхтэрин чэйга , духууга туттуохха соп. Куустээх, өр сылдьар сыттаахын иһин.
Туһаныллыбыт сирдэр
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- К. Токумова, П. Токумов, Төрөөбүт дойдубут эмтээх үүнээйилэрэ. Дь., Бичик. 2008. ISBN 978-5-7696-2947-1