Бу сирэй Бэс ыйын 1 куодун көр

'''Бэс ыйын 1''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 152-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 153-c күнэ). Сыл бүтүө 213 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* [[Билэ:Earth flag PD.jpg|25px]] — '''Аан дойдуга [[Оҕо көмүскэлин күнэ]].''' 1949 сыллаахха Аан дойдутааҕы дьахталлар демократтыы федерациялара быһаарыытынан бэлиэтэнэр. Аборту утарыыга туһаайыллар
* {{Флагификация|ООН}} — [[Төрөппүт аан дойдутааҕы күнэ]]. ХНТ 2012 сыллаахха ылыммыта. Оҕо бары өттүнэн толору сайдарыгар төрөппүт сылааһа, болҕомтото, таптала уонна өйдүүрэ баар буолуохтаах диир ХНТ саайта. Бу күн аан дойду бары төрөппүттэригэр ананар
* [[Билэ:Earth flag PD.jpg|25px]] — Аан дойдуга '''[[Үүт күнэ]]'''. 2020 сылга сүүрбэһис төгүлүн бэлиэтэнэр. Үүт сүҥкэн суолтатын санатарга уонна үүтү оҥорооччулары өйүүргэ анаан ''ХНТ Аска уонна тыа хаһаайыстыбатыгар тэрилтэтэ'' олохтообута

* {{Флагификация|Камбоджа}} — [[Мас олордуутун күнэ]]
* {{Флагификация|Кения}} — Мадарака (Көҥ;л күнэ)<ref>[https://m.webplus.info/index.php?page=5&event=54306 1 июня — Праздник Мадарака или День Свободы в Кении. Календарь :: Праздники и события]</ref>
* {{Флагификация|Китай}} — Оҕо күнэ
* {{Флагификация|Миэксикэ}} — Байҕалынан устуу күнэ. 1917 сыллаахха Миэксикэ эргиэн флота баар буолбут. Аан бастаан 1942 сыллаахха ньиэмэс подлодкалара тимирдибит икки хараабыл экипажтарын кэриэстээн бэлиэтэммит
* {{Флагификация|Монголия}} — Ийэ уонна оҕо күнэ<ref>[http://guide.travel.ru/mongolia/entertainment/holidays/ Официальные праздники и выходные дни в Монголии / Travel.Ru / Страны / Монголия]</ref>
* {{Флагификация|Палау}} — Бэрэсидьиэн күнэ<ref>[http://www.vokrugsveta.ru/encyclopedia/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%83 Палау — Энциклопедия «Вокруг света»]</ref>
* {{Флагификация|Россия}}:
** Хотугу флот күнэ<ref>{{Cite web|url=http://www.calend.ru/holidays/0/0/2454/|title=День Северного флота в России.|author=|website=|date=|publisher=}}</ref>;
** Хиппи күнэ
** Байыаннай транспортнай авиация күнэ<ref>[https://www.calend.ru/holidays/0/0/3473/ День военно-транспортной авиации России — 1 июня. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2020]</ref>;
** Сибээс сэриитэ төрүттэммит күнэ<ref>[https://www.calend.ru/holidays/0/0/3156/ День создания правительственной связи России — 1 июня. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2020]</ref>
* {{Флагификация|Самоа}} — Тутулуга суох буолуу күнэ (Саҥа Зеландияттан 1962 сыл тьохсунньу 1 күнүттэн)
* {{Флагификация|США}}, [[Теннесси]] — Судаарыстыбаннас күнэ
* {{Флагификация|Тунис}} — Конституция күнэ
* {{Флагификация|Грузия}} — Нинооба

== Түбэлтэлэр ==
* [[1215]] — [[Цзинь династия]] импэрээтэрэ Сюаньцзун салайан олорор Чжунду куоратын (билигин [[Пекин]]) [[Чыҥыс Хаан]] сэриилэрэ ылбыттар.
* [[1649]] — Сумурой өрө туруута: Филиппин төрүт олохтоохторо Испания былааһын утары өрө турбуттар.
* [[1764]] — коллежскай советник [[Черкашенинов Мирон Мартынович|Мирон Черкашенинов]] Саха сирин бойобуодатынан ананаммыт, бу дуоһунаска 1766 сыл ыам ыйын 3 күнүгэр дылы сулууспалаабыта. Уурайан баран дьаһаах хамыыһыйатын начаалынньыгынан үлэлээбит. Сахаҕа кини аатынан өс номоҕо үөскээбит: "Мөрүөн хамыыһыйа саҕаттан", "туос биэдэмэскэ суруллубутунан". Сири сыһыарыы биэдэмэстэрин, кумааҕы суох буолан, Мөрүөн хамыыһыйата туоска суруйбута биллэр.
* [[1766]] — [[Мэлдьэхси нэһилиэгэ (Мэҥэ-Хаҥалас улууһа)|Мэлдьэхси нэһилиэгиттэн]] араарыллан [[Иккис Мэлдьэхси нэһилиэгэ]] үөскээбит<ref>II Мэлдьэхси нэһилиэгэ / хомуйан оҥордулар: М.Н. Корякин, А. Д. Аммосов. - Дьокуускай : Сайдам, 2019. - 25 см. - (Чурапчы улууһа).- Кн. 1. - 2019. – С.6.</ref>.
* [[1899]] — [[Дьокуускай]]га уу суолунан Хапхаастан көскө ыытыллыбыт [[духобордар]] кэлбиттэр. Бу дьон сэрии сэбин тутартан батыналлара. Бастаан Кырыымҥа, онтон Хапхааска көскө ыыта сылдьыбыттара. Тиһэҕэр үгүстэрэ Лев Толстой уонна квакердар өйөбүллэринэн [[Канаада]]ҕа көспүттэрэ, сыдьааннара билигин да онно бааллар.
* [[1918]] — Ньурба [[Чаппанда нэһилиэгэ (Ньурба улууһа)|Чаппандатыгар]] кииннээх «Холбоhук» (“Единение”) диэн атыы-эргиэн тэрилтэтэ үлэтин саҕалаабыт. 
* [[1919]] — [[Күлүмнүүр (Никифоров Василий Васильевич)|Баһылай Никифоров-Күлүмнүүр]] Омскайга Судаарыстыбаннай экономика мунньаҕа буоларын туһунан телеграмма тутар. Бу мунньах бэс ыйын 30 буолбутугар көхтөөх кыттыыны ылар, аара Саха сирин сайдыытыгар, олоҕор-дьаһаҕар элбэх көдьүүстээҕи ситиһэр, үп-харчы аҕалар.
* [[1922]] — ВЦИК дэкириэтигэр олоҕуран [[Былатыан Ойуунускай]] баһылыктаах бастакы национальнай сэбиэскэй бырабыыталыстыба тэриллибитэ.
* [[1922]] — Алтаай күбүөрүнэтиттэн араарыллан Ойрот автономиялаах уобалаһа олохтоммут (кэлин [[Алтаай Өрөспүүбүлүкэтэ]]).
* [[1931]] — [[Сэбиэскэй Сойуус|Сэбиэскэй Сойууска]] 90 металлургия собуотун тутуутугар [[АХШ|Америка]] инженердэрэ кытталларын туһунан контракт түһэрсиллибит. Бу кэмҥэ [[Сэбиэскэй Сойуус|Сэбиэскэй Сойууска]] балысхан тэтимнээх индустриализация барбыта.
* [[1941]] — Иккис аан дойду сэриитэ: Крит иһин кыргыһыы [[Крит |Крит]] [[Германия]]ҕа бэриниитинэн түмүктэммит.
* [[1962]] — [[ССРС]]-ка эт, үүт уонна сымыыт сыаната 25-30% үрдэтиллибит.
* [[1965]] — сэбиэскэй суруйааччы [[Шолохов Михаил Александрович|Михаил Шолохов]] Нобель бириэмийэтин литэрэтиирэҕэ лауреата буолбут.
* [[1966]] — [[Кытай]] араадьыйатыгар буржуазияны утарар дацзыбао ааҕыллыбыт, интеллигенцияны репрессиялыыр хампаанньа саҕаламмыт.
* [[1988]] — Орто уонна кыра ракеталар тустарынан сөбүлэҥ олоххо киирбит.
* [[1990]] — [[Джордж Буш]] уонна [[Михаил Горбачев]] химическэй сэрии сэбин оҥорууну тохтотор туһунан сөбүлэҥҥэ илии баттаабыттар.
* [[2016]] — [[Уһук Илин федеральнай уокурук|Уһук Илиҥҥи]] гектар туһунан сокуон олоххо киирбит.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1804]] — [[Глинка Михаил Иванович|Михаил Глинка]], нуучча композитора (1857 өлб.).
* [[1891]] — [[Потапов Александр Георгиевич|Александр Потапов]] Үөһээ Бүлүү [[Үөдүгэй|Үөдүгэйигэр]], сахалартан маҥнайгы идэтийбит быраастартан биирдэстэрэ.
* [[1940]] — [[Калитин Николай Романович|Николай Калитин]] — Өлүөхүмэ [[Саҥыйахтаах|Саҥыйахтааҕар]] сахалыы суруйар эбэҥки бэйиэтэ, прозаига, литэрэтиирэни ырытааччы, Арассыыйа суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ.

== Өлбүттэр ==
* [[2010]] — [[Андрей Вознесенскай]] (1933 с.т.), бэйиэт уонна прозаик, ССРС Судаарыстыбаннай бириэмиэйтин лауреата.


{{ыйдар}}

[[Категория:Бэс ыйын 1]]