Бу сирэй Атырдьах ыйын 1 куодун көр

'''Атырдьах ыйын 1''' диэн [[Григориан халандаара|Григориан халандаарыгар]] сыл 213-с күнэ ([[ордук хонуктаах сыл]]га 214-c күнэ). Сыл бүтүө 152 күн баар.

== Бэлиэ күннэр ==
* {{Флагификация|Азербайджан}} — [[Азербайджан тыла|Азербайджан алпаабытын уонна тылын күнэ]]<ref>[http://1news.az/society/20090801093608648.html День азербайджанского алфавита и языка.]</ref>
* {{Флагификация|Россия}}:
** [[Бастакы Аан дойду сэриитин сиэртибэлэрин ахтан ааһар күн]]
** {{Флагификация|Адыгея}} — [[Чэркиэс мухаджирдара|Репатрианнар]] күннэрэ.<ref>[http://adygheya.ru/press/news/show/?newsid=6401 Adygheya.ru:''День репатриантов традиционно отмечается 1 августа в день возвращения на историческую родину косовских адыгов''] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151002140700/http://adygheya.ru/press/news/show/?newsid=6401 |date=2015-10-02 }}</ref><ref>[http://adygi.ru/index.php?newsid=8940 Adygi.ru:''О мухаджирах, «великом возвращении» и других последствиях Кавказской войны'']</ref>
* {{Флагификация|Ангола}} — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
* {{Флагификация|Барбадос}}, {{Флагификация|Бермуды}}, {{Флагификация|Гайана}}, {{Флагификация|Тринидад и Тобаго}} {{Флагификация|Ямайка}} — Эмансипация күнэ (Emancipation Day). Урукку Европа дойдуларын Кариб байҕаллааҕы холуонньаларыгар кулуттааһыны суох гыныыга сыһыаннаан бэлиэтэнэр күн
* {{Флагификация|Бенин}} — Тутулуга суох буолуу күнэ (Францияттан 1960 сыллаахха)
* {{Флагификация|Демократическая Республика Конго}} — Төрөппүттэр күннэрэ
* {{Флагификация|Кытай}} — [[Кытай Народнай босхолуур аармыйата]] төрүттэммит күнэ
* {{Флагификация|Колорадо}} — Судаарыстыбаннас күнэ
* {{Флагификация|Ливан}} — Сэбилэниилээх күүстэр күннэрэ
* {{Флагификация|Польша}} — [[Варшава өрө туруутун сиэртибэлэрин ахтан ааһар күн]]
* {{Флагификация|Швейцария}} — [[Швейцария Конфедерациятын күнэ|Конфедерация күнэ]]. 1291 сыллаахха Швейцарияҕа билигин киирэр кантоннар Швиц, Ури, Унтервальден сойуустаспыттар.

* Саха итэҕэлигэр '''Уу туҥуй турук күнэ'''. Уу туҥуй турук муҥутуур улахан таһыма [[ийэ кут]]. [[Атырдьах ыйа]] — [[Аан Дьааһын]] ыйа. Аан Дьааһын ыйыгар кэп (киэп) уларыйар. Сыллааҕы дьиҥ, кырдьык киэбэ буолар.

== Түбэлтэлэр ==
* [[1266]] — "[[Диван луҕат ат-Турк]]" диэн [[Маһмуд ал-Кашгари]] учуонай түүр тылын тылдьытын суруллубута 150-ча сыл буолан баран хос суруттарбыттар. 
* [[1514]] — [[Москуба]] улуу кинээһэ [[Василий III]] [[Смоленскай]] куоракка киирбит. Бу иннинэ куорат 110 сыл Литва сорҕото буола сылдьыбыта. 
* [[1770]] — Кагул кыргыһыытыгар П. А. Румянцев салалталаах нуучча аармыйата Халиль-паша баһылыктаах туурактар аармыйаларын кыайбыт.
* [[1774]] — Англия учуонайа Джозеф Пристли [[кислород]]у арыйбыт.
* [[1818]] — [[Ньылхан|Ньылхаҥҥа]] бурдук ыскылаата тутуллубут. 1848 сыллаахтан 1867 сыллаахха диэри бу ыскылаат Арассыыйа-Америка хампаанньатын бас билиитигэр сылдьыбыта. Бу суолунан XIX үйэҕэ табаарынан Дьокуускай уонна Иркутскай хааччыллаллара.
* [[1914]] — [[Германия]] Арассыыйаҕа [[Аан дойду бастакы сэриитэ|сэриини]] биллэрбит.
* [[1922]] — "Автономная Якутия" хаһыат маҥнайгы нүөмэрэ тахсыбыт. Билигин "[[Якутия (хаһыат)|Якутия]]" диэн ааттаах.
* [[1922]] — [[Литва|Литва Өрөспүүбүлүкэтин]] бастакы Конституцията олоххо киирбит.
* [[1923]] — [[Исидор Барахов]] Үлэ уонна Оборона Сэбиэтигэр ыыппыт суругар [[Өлүөнэ өрүс пароходствота|Өлүөнэ өрүс пароходствотын]] тэрийиини туруорсубута.
* [[1924]] — [[Кыһыл Знамя уордьана]] олохтоммут.
* [[1924]] — Атырдьах ыйыгар Саха АССР Совнаркомун Президиумун оннугар ''Оччугуй Совнарком'' тэриллибит. Бэрэстээтэлинэн [[Степан Аржаков]] буолбут, кини бу солоҕо [[Исидор Барахов]]ы солбуйбут.
* [[1936]] — Берлиҥҥэ Олимпиада аһыллыбыт.
* [[1939]] — Бүтүн Сойуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын быыстапката аһыллыбыт (1959 с. — Норуот хаһаайыстыбатын ситиһиилэрин быыстапката — [[ВДНХ]]).
* [[1943]] — [[Дьоппуон]] импиэрийэтэ [[Мьянма]]ттан англичаннары үүрэн бу дойду тутулуга суоҕун биллэрбит.
* [[1964]] — Хас чаас аҥаарын аайы эпииргэ «Маяк» радиостанция позывнойдара тыаһыыр буолбуттар.
* [[1965]] — Пол Маккартни «Yesterday» ырыата аан бастаан киэҥ эйгэҕэ ылламмыт.
* [[1975]] — [[Хельсинкитааҕы сөбүлэҥ]]ҥэ 35 дойду (33 Европа дойдута, ол иһигэр социалистыы дойдулар, уонна АХШ Канаадалыын) илии баттаабыттар. Бу сөбүлэҥ дойдулар ыккардыларынааҕы сокуоннарга, кыраныыссаны чопчулааһыҥҥа, байыаннай турукка, киһи быраабыгар уонна экэниэмиэкэҕэ салаалардаах этэ, билигин да аан дойду олоҕор улахан сабыдыаллаах. 
* [[1980]] — Вигдис Финнбогадоттир Исландия бэрэсидьиэнинэн талыллыбыт уонна аан дойдуга демократтыы талыллыбыт дойду бастакы дьахтар баһылыга буолбут.
* [[1981]] — [[АХШ]]-ка [[MTV]] канаал баар буолбут. "Video Killed the Radio Star" диэн бастакы видеоклибын көрдөрбүт.
* [[2000]] — [[Рамблер/почта]] аһыллыбыт — [[Рамблер]] хампаанньа босхо [[E-mail|e-mail]] сервиһэ.
* [[2007]] — [[Арассыыйа]] олохтоохторун ахсаана Росстат дааннайынан 142 026,3 тыһ. киһи буолбут, ол эбэтэр туох баар Сир нэһилиэнньэтиттэн 2,15 %.

== Төрөөбүттэр ==
* [[1819]] — аатырбыт "Моби Дик" диэн айымньыны суруйбут АХШ суруйааччыта [[Герман Мелвилл]].
* [[1911]] — [[Гоголев Захар Васильевич|Захар Гоголев]] (24.12.1974 өлб.) — устуоруйа билимин дуоктара.
* [[1948]] — Горнай оруйуонун Кировскай нэһилиэгэр [[Филиппова Августина Николаевна |Августина Филиппова]], модельер.
* [[1950]] — [[Шишигин Спиридон Спиридонович|Спиридон Шишигин]] — хомусчут, СӨ үөрэҕин үтүөлээх үлэһитэ, СӨ үөрэҕин туйгуна, СӨ култууратын туйгуна.
* [[1970]] — [[Джан Сибель|Сибель Джан]] (тур. Sibel Can, төрөөбүтүнэн Сибель Джангюре, Sibel Cangüre) — турок биллэр ырыаһыта, үҥүүһүтэ, киинэ артыыһа.

== Өлбүттэр ==
* [[1990]] — [[Кильчичаков Михаил Еремеевич|Михаил Кильчичаков]] (1919 төр.) — хакаас бэйиэтэ, суруйааччыта.

{{ыйдар}}

[[Категория:Атырдьах ыйын 1]]