Бастакы Хайахсыт: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Тупсардым |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
| 1 устуруока: | 1 устуруока: | ||
==Бастакы Хайахсыт== |
|||
БАСТАКЫ ХАЙАХСЫТ |
|||
Омук тыла уһун үйэлэр тухары сыыйа-баайа уларыйан, атын, саҥа тылларынан эбиллэн, сайдан биэрэн иһэр. Саха омук тыла олус былыргы тыл буолан үгүс тыллара туох суолталаахтара кыайан быһаарыллыбаттар, онтон сорохторо билигин ситэ өйдөммөт буолан эрэллэр. Улахан өрүстэр, сис хайалар, үгүс күөллэр, сирдэр ааттара хаһан, кимнээх ааттаабыттара саҥа быһаарыллыах курдуктар. Саха тылын үөрэтии араас ааттары быһаарыыга ордук туһалааҕынан ааҕыллар. |
Омук тыла уһун үйэлэр тухары сыыйа-баайа уларыйан, атын, саҥа тылларынан эбиллэн, сайдан биэрэн иһэр. Саха омук тыла олус былыргы тыл буолан үгүс тыллара туох суолталаахтара кыайан быһаарыллыбаттар, онтон сорохторо билигин ситэ өйдөммөт буолан эрэллэр. Улахан өрүстэр, сис хайалар, үгүс күөллэр, сирдэр ааттара хаһан, кимнээх ааттаабыттара саҥа быһаарыллыах курдуктар. Саха тылын үөрэтии араас ааттары быһаарыыга ордук туһалааҕынан ааҕыллар. |
||
| 13 устуруока: | 13 устуруока: | ||
1835 сыллаахха Боотурускай улууска 2-с Хаяхсытскай нэһилиэк баар буолбут. ( 1,22 ). |
1835 сыллаахха Боотурускай улууска 2-с Хаяхсытскай нэһилиэк баар буолбут. ( 1,22 ). |
||
1912 сыллаах күһүнүгэр Таатта улууһа үөскээһинигэр бастакы Хайахсыт нэһилиэгэ онно көспүт. ( 1,23 ). Революция кэнниттэн бу нэһилиэк аатын хаста да уларыппыттар. |
1912 сыллаах күһүнүгэр Таатта улууһа үөскээһинигэр бастакы Хайахсыт нэһилиэгэ онно көспүт. ( 1,23 ). Революция кэнниттэн бу нэһилиэк аатын хаста да уларыппыттар. Бу кэмҥэ Чурапчы улууһугар Арыылаах нэһилиэгэ диэн аатынан биллэр. (4,18). |
||
Туһаныллыбыт литература. |
Туһаныллыбыт литература. |
||
| 22 устуруока: | 22 устуруока: | ||
3. П.С.Афанасьев, П.А.Слепцов, В.И.Лиханов и др. Саха тылын быһаарыылаах кылгас тылдьыта. / П.С.Афанасьев редакциятынан - Дьокуускай: «Бичик» нац.кинигэ, кыһата, 1994.- 264 с. |
3. П.С.Афанасьев, П.А.Слепцов, В.И.Лиханов и др. Саха тылын быһаарыылаах кылгас тылдьыта. / П.С.Афанасьев редакциятынан - Дьокуускай: «Бичик» нац.кинигэ, кыһата, 1994.- 264 с. |
||
4. Каженкин И.И. Тыл - санааны салайар. - Дьокуускай: Триада, 2003. - 76 с. |
|||
[[Категория: Нэһилиэктэр]] |
|||
21:11, 25 Муус устар 2016 барыл
Бастакы Хайахсыт
Омук тыла уһун үйэлэр тухары сыыйа-баайа уларыйан, атын, саҥа тылларынан эбиллэн, сайдан биэрэн иһэр. Саха омук тыла олус былыргы тыл буолан үгүс тыллара туох суолталаахтара кыайан быһаарыллыбаттар, онтон сорохторо билигин ситэ өйдөммөт буолан эрэллэр. Улахан өрүстэр, сис хайалар, үгүс күөллэр, сирдэр ааттара хаһан, кимнээх ааттаабыттара саҥа быһаарыллыах курдуктар. Саха тылын үөрэтии араас ааттары быһаарыыга ордук туһалааҕынан ааҕыллар.
Үгүс нэһилиэктэр ааттара төрүттээбит дьоннорун ааттарынан ааттаммыттарыгар сөп. Ол курдук 1637 сыллаахха Боотурускай улууһугар Каяхсыт диэн ааттаах киһи баара бэлиэтэммит. ( 1,59 ).
Багдарыын Сүлбэ хайах диэн тылы маннык быһаарар. Хайах – хаһаас балык, атыннык эттэххэ сыма. Сыма уонна хайах диэн тыллар биир суолтаҕа туттуллар эбиттэр. Сыма укпут - Хайах укпут. ( 2,76 ).
Хайах хостоһуу диэн сахалыы оонньуу ыарахан хаһааһы соһон таһаарыыны үтүктэр оонньуу буолуон сөп. ( 3,223 ).
1710 сыллаахха Сибиирскэй приказ кинигэтигэр саҥа волостар баар буолбуттар. Олортон Боотурускай улууһугар үс: Ожулунскай, Чакырскай уонна Хаяхсытскай диэннэр саҥа үөскээбиттэр. Хайахсыт диэн волость аата Якутскайдааҕы воеводскай канцелярия 1726 сыллааҕы суругар эмиэ киллэриллэ сылдьар эбит. ( 1,12-13 ).
1835 сыллаахха Боотурускай улууска 2-с Хаяхсытскай нэһилиэк баар буолбут. ( 1,22 ).
1912 сыллаах күһүнүгэр Таатта улууһа үөскээһинигэр бастакы Хайахсыт нэһилиэгэ онно көспүт. ( 1,23 ). Революция кэнниттэн бу нэһилиэк аатын хаста да уларыппыттар. Бу кэмҥэ Чурапчы улууһугар Арыылаах нэһилиэгэ диэн аатынан биллэр. (4,18).
Туһаныллыбыт литература.
1. Ф.Г.Софронов. Якуты. Мирское управление в 17 - нач. 20 века. Якутск: Якутское книжное изд-во, 1987.- 126 с.
2. Багдарыын Сүлбэ. Мэҥэ ааттар. Якускай: Саха сиринээҕи кинигэ изд-та, 1979.- 288 с.
3. П.С.Афанасьев, П.А.Слепцов, В.И.Лиханов и др. Саха тылын быһаарыылаах кылгас тылдьыта. / П.С.Афанасьев редакциятынан - Дьокуускай: «Бичик» нац.кинигэ, кыһата, 1994.- 264 с.
4. Каженкин И.И. Тыл - санааны салайар. - Дьокуускай: Триада, 2003. - 76 с.