Варламова-Матвеева Анна Егоровна

Айысхаана-- Варламова (Матвеева ) Анна Егоровна – прозаик, публицист.

Россия Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ (1997)

Россия Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ (1999)

Олоҕун олуктара

Хаҥалас (уруккута Орджоникидзевскай) оройуонун II Нөөрүктээйи нэһилиэгэр 1952 с. төрөөбүтэ.

1970 с. – Хаҥалас улууһун Хачыкаат орто оскуолатын бүтэрбитэ.

1981 с.-- СГУ историко-филологическай факультетын саха салаатын бүтэрбитэ.

1978—1982 сс. Хаҥалас улууһун I Дьөппөн санаторнай интернат-оскуолатыгар иитээччи, саха тылын учуутала.

1983 -- 1991 сс. Горнай улууһун Ма5арас орто оскуолатыгар учуутал,      иитэр үлэ5э дириэктэри солбуйааччы.

1992—1995 сс.—Хаҥалас улууһун I Дьөппөн орто оскуолатыгар иитэр үлэҕэ дириэктэри солбуйааччы, учуутал.

1996—1999 сс. Учууталлар идэлэрин үрдэтэр институт редакционнай-издательскай отделыгар “Учуутал аргыһа” хаһыат методист-редактора.

1998 с. СГУ педагогическай институтун ыарахан иитиилээх о5олор быһыыларын-майгыларын эллээһиҥҥэ хайысхалаах социальнай педагог идэтин ылбыта.

2000—2018 сс. “Чолбон” уус-уран литературнай, общественнай-политическай  сурунаал эппиэттиир сэкирэтээрэ.

Айар үлэтэ

1987 с. сааһыгар, народнай поэт Семен П. Данилов төрөөбүтэ 70 сылынан Горнай улууһугар биллэриллибит литературнай куонкуруска “Хахсаат тыал”

диэн сэһэнинэн кыттан,  I миэстэни ылбыта. Сэһэн  туспа кинигэнэн 1992 с.,  ол кэнниттэн 1995 с. «Күн бэлэ5э» оҕолорго аналлаах кэпсээннэрин кинигэтэ тахсыбыта. Ити кэнниттэн үлэҕэ үтүрүйтэрэн, суруйар үлэттэн тэйэ быһыытыйбыта эрээри, сүрэҕэ-дууһата айар эйгэҕэ тардыһара.

“Учуутал аргыһа” хаһыакка үлэлии сылдьан, быраап кэрдиитин кэһэр оҕолору кытта үлэҕэ хайысхалаах “Оҕолор буруйу оҥороллор” диэн рубриканы олохтообута. Прокуратура, милиция, сааһын ситэ илик оҕолору кытта үлэлиир инспекция үлэһиттэрин ол рубрикатыгар кытыннарара.  

Пединститукка  ылбыт  социальнай педагог диэн идэтэ “Сүлүһүннээх иннэ” диэн сэһэн суруллуутугар олук уурбута. Сууттартан ылбыт матырыйаалын сэһэн киэбэр киллэрэн, 2004 с. 94 ааптар кыттыылаах сабыылаах литературнай куонкуруска 2-с миэстэ 6уолбута. (1-кы миэстэ кимҥэ да бэриллибэтэҕэ).  2005 с. туспа кинигэнэн тахсыбыта.    

Суруйааччы бэйэтэ этэринэн, куонкурустарга миэстэлэһиилэртэн күүс ылан, салгыы утум-ситим уус-уран саҥа кинигэлэри күн сирин көрдөртөөн барбыт.

Кинигэлэрэ

• Хахсаат тыал: сэһэннэр, кэпсээннэр, этюд. –1992.—92 с.
• Күн бэлэҕэ: кэпсээннэр. 1995 –21 с.  
• Сүлүһүннээх иннэ: сэһэн.  2005.—208 с.
•  Ыраатар бэйэҕин сайыһа: кэпсээннэр. -- 2007 –112 с.
• Үргүөрдээх кэм үнүгэстэрэ: роман 1-кы чааһа. 2012.—336 с.
•  Үргүөрдээх кэм үнүгэстэрэ: роман 2-с чааһа. 2015. – 384 с.
• Айар киһи эйгэтин сэгэтэн:  сэһэргэһиилэр, ыстатыйа. 2016. – 256 с.
• Маны таһынан кыраайы үөрэтиигэ, сурунаал историятын суруйууга, төрөөбүт улууһун айар талааннаахтарын суруйар идэҕэ көҕүлээһиҥҥэ, истиҥник саныыр, ытыктыыр дьонун үйэтитиигэ матырыйаал хомуйан, суруйан хас да кинигэни бэчээттэттэ. Олортон сүрүннэрин ыллахха манныктар:
• Литература арахсыспат аргыһа. ( “Чолбон” сурунаал туһунан Сэмэн Туматтыын кыттыгас үлэлэрэ.) 2006.—116.
• Сырдыгы, кырдьыгы тутуспут до5орбут: ( суруйааччы П.Аввакумов олоҕун, айар үлэтин туһунан ахтыылар, ыстатыйалар, интервьюлар). 2009.—169 с.
• Хаҥалас улууһа. II Нөөрүктээйи нэһилиэгэ (1890—1951). Кинигэни бииргэ төрөөбүт балтынаан, А.Е. Винокуровалыын бэлэмнээбиттэрэ.  2017 с. –192 с.
• Олоххо сөҕүрээбэт тапталынан. ( чугас дьүөгэтэ, Р.Ф.үөрэҕин туйгуна, Бүлүү уонна Хаҥалас улуустарыгар үлэлээбит учуутал Муза Михайловна Алексеева туһунан). –2017.—60 с.
• Үтүө аатыгар сүгүрүйэн...( Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, ытыктанар салайааччы М.И.Варламов олоҕун, үлэтин туһунан).—2020.—184 с.
• Уостубат, уйаҕас ахтылҕан : ахтыы-сэһэн. 2022. - 248 с.
• Кэмсилгэн : кэпсээннэр, пьеса. 2022. - 144 с.

Наҕараадалара уонна ытык ааттара

Үөрэх министиэристибэтиттэн “Старшай учуутал” аатын иҥэрии 19 № -дээх дастабырыанньата. (1989).

СӨ үөрэҕириигэ туйгуна (1998).

Хаҥалас улууһун 1 Дьөппөн нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо. (2005).

СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ. (2006).

СӨ бэчээтин туйгуна. (2012).

Хаҥалас улууһун социальнай-экономическай сайдыытыгар өҥөлөрүн иһин (2012).

Суруналыыстыкаҕа кылаатын иһин. (2016).

Быһаарыылар

Трудовая Слава Якутии. Том III.  Якутск.—2010.—442 с.

Трудовая Слава Земли Хангаласской. Якутск.—2014.—664 с.

Сигэлэр

Писатели земли Олонхо.(Биобиблиографический справочник) . --2000.—440

Писатели Якутии. (Биобиблиографический справочник). –2019.—707 с.

Айысхаана—Варламова Анна Егоровна  Биобиблиографическай ыйынньык. 2-с таһаарыы. Хаҥалас улууһун Кииннэммит библиотечнай ситимэ.  Покровскай.—2017.—60 с.

Якутский государственный литературный Музей имени П. А. Ойунского:Варламова (Матвеева) Анна Егоровна — Айысхаана