Бу сирэй Азия куодун көр

<div style="float: right; margin: 0 0 1em 2em; width: 20em; text-align: right; font-size: 0.86em; line-height: normal;"><!-- start of floated right section -->
<div style="border: 1px solid #ccd2d9; background: #f0f6fa; text-align: left; padding: 0.5em 1em; text-align: center;"><!-- start of slate grey box -->
<big>'''Азия'''</big>
<div align=center>
[[Билэ:LocationAsia.png|190px|World map showing the location of Asia.]]
</div>
{| style="background: transparent; text-align: left; table-layout: auto; border-collapse: collapse; padding: 0; font-size: 100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Иэнэ
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{km2 to sq mi|43810582|abbr=yes}}
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Дьонун ахсаана
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | 4,050,404,193 ([[List of continents by population|1st]])
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Чиҥэ
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | 89.07/km² (230.7)/sq mi)
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | [[Demonym]]
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Asian]]
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Дойдуларын ахсаана
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | 37
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Дойдулар
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{Collapsible list |title=[[Азия дойдулара]] |[[Afghanistan]] |[[Armenia]] |[[Azerbaijan]] |[[Bahrain]] |[[Bangladesh]] |[[Bhutan]] |[[Brunei]] |[[Cambodia]] |[[People's Republic of China|China]] |[[Cyprus]] |[[East Timor]]|[[India]] |[[Indonesia]] |[[Iran]] |[[Iraq]] |[[Israel]] |[[Japan]] |[[Jordan]] |[[Kazakhstan]] |[[Kuwait]] |[[Kyrgyzstan]] |[[Laos]] |[[Lebanon]] |[[Malaysia]] |[[Maldives]] |[[Mongolia]] |[[Burma|Myanmar(formerly Burma)]] |[[Nepal]] |[[North Korea]] |[[Oman]] |[[Pakistan]] |[[Philippines]] |[[Qatar]] |[[Russia]] |[[Saudi Arabia]] |[[Singapore]] |[[Sri Lanka]] |[[South Korea]] |[[Syria]] |[[Republic of China|Republic of China(Taiwan)]] |[[Tajikistan]] |[[Thailand]] |[[Turkey]] |[[Turkmenistan]] |[[United Arab Emirates]] |[[Uzbekistan]] |[[Vietnam]] |[[Yemen]]}}
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Атын дойдуттан салайыллар сирдэр
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{Collapsible list |title=[[List of Asian countries|Asian dependencies]] |[[Akrotiri and Dhekelia]] |[[British Indian Ocean Territory]] |[[Christmas Island]] |[[Cocos (Keeling) Islands]]}}
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Билиллибэтэх республикалар уонна регионнар
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{Collapsible list |title=[[List of Asian countries|Азия билиллибэтэх республикалара уонна регионнара]] |[[Abkhazia]] |[[Gaza Strip|Gaza Strip (Palestine)]] |[[Nagorno-Karabakh]] |[[South Ossetia]] |[[Republic of China|Taiwan]] |[[Turkish Republic of Northern Cyprus]] |[[West Bank|West Bank (Palestine)]] }}
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Тыллар
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{Collapsible list |title=[[Азия тыллара]] | more than 50 million native speakers: |[[Arabic language|Arabic]] |[[Armenian language|Armenian]] |[[Azerbaijani language|Azerbaijani]] |[[Bengali language|Bengali]] |[[Burmese language|Burmese]] | |[[Cantonese (linguistics)|Cantonese (Chinese)]] |[[Dhivehi language|Divehi]] |[[Dzongkha language|Dzongkha]] |[[English language|English]] |[[Filipino language|Filipino]]|[[Greek language|Greek]] |[[Hebrew language|Hebrew]] |[[Standard Hindi|Hindi]] |[[Indonesian language|Indonesian]] |[[Japanese language|Japanese]] |[[Javanese language|Javanese]] |[[Kazakh language|Kazakh]] |[[Khmer language|Khmer]] |[[Korean language|Korean]] |[[Kurdish language|Kurdish]] |[[Kyrgyz language|Kyrgyz]] | |[[Lao language|Lao]] |[[Malay language|Malay]] |[[Mandarin (linguistics)|Mandarin (Chinese)]] |[[Marathi language|Marathi]] |[[Nepali language|Nepali]] |[[Min (linguistics)|Min (Taiwanese/Chinese)]] |[[Mongolian language|Mongolian]]  |[[Persian language|Persian]] |[[Portuguese language|Portuguese]] |[[Punjabi language|Punjabi]] |[[Russian language|Russian]]  |[[Sinhalese language|Sinhalese]] |[[Tajik language|Tajik]] |[[Tamil language|Tamil]] |[[Telugu language|Telugu]] |[[Tetum]] |[[Thai language|Thai]] | |[[Turkish language|Turkish]] |[[Turkmen language|Turkmen]] |[[Urdu]] |[[Uzbek language|Uzbek]] |[[Vietnamese language|Vietnamese]] |[[Wu (linguistics)|Wu (Chinese)]]}}
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Кэм зоналара
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{Collapsible list |title=[[UTC+2|+2]] to [[UTC+12|+12]] | [[UTC+2|+2]] |[[UTC+3|+3]] |[[UTC+3:30|+3:30]] |[[UTC+4|+4]] |[[UTC+4:30|+4:30]] |[[UTC+4:51|+4:51]] |[[UTC+5|+5]] |[[UTC+5:30|+5:30]] |[[UTC+5:40|+5:40]] |[[UTC+5:45|+5:45]] |[[UTC+6|+6]] |[[UTC+6:30|+6:30]] |[[UTC+7|+7]] |[[UTC+7:20|+7:20]] |[[UTC+7:30|+7:30]] |[[UTC+8|+8]] |[[UTC+8:30|+8:30]] |[[UTC+8:45|+8:45]] |[[UTC+9|+9]] |[[UTC+9:30|+9:30]] |[[UTC+10|+10]] |[[UTC+10:30|+10:30]] |[[UTC+11|+11]] |[[UTC+11:30|+11:30]] |[[UTC+12|+12]]}}
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Интернет домена
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[.asia]]
|-
! style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" | Саамай улахан куораттара
| style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{Collapsible list |title=[[List of metropolitan areas by population|Азия саамай улахан куораттара]] |[[Tokyo]] |[[Seoul]] |[[Mumbai]] |[[Jakarta]] |[[Osaka]] |[[Shanghai]] |[[Manila]] |[[Hong Kong]] |[[Tehran]] |[[Kolkata]] |[[Beijing]] }}
|-
|}
</div><!-- --> </div>

'''Азия''' диэн саамай улахан уонна элбэх киһилээх [[континент]]. [[Сир]] ньуурун 8,6% ылар (эбэтэр кураанах сир ньуурун 29,4%). Азияҕа 4 миллиардтан тахса киһи олорор (аан дойду дьонун 60%). Азия [[Эуропа|Эуропалыын]] [[Эуразия]] континент буолар. Азия кыраныыссалара: [[Суэц канаала]], [[Ураал хайалара]], [[Хапхаас хайалара]], [[Каспий байҕал|Каспий]] уонна [[Хара байҕал|Хара]] байҕаллар. Азия илин өттүгэр [[Чуумпу океан]], соҕуруу өттүгэр [[Индия океана]] уонна хоту өттүгэр [[Хоту океан]] сыталлар.

[[Саха сирэ]] Азияҕа киирэр. Азия хотугулуу-илин улахан чааһын [[Сибиир]] диэн ааттыллар.

== Азия дойдулара ==
Азия территориятыгар билигин 52 [[судаарыстыба]] баар, онтон иккитин (Абхазия уонна Соҕуруу Осетия) [[Билиниллибэтэх уонна сорох дойдулар билиммит судаарыстыбалара|аҕыйах дойду билиммитэ]] уонна биирин Нагорнай Карабах Өрөспүүбүлүкэтин ким да билинэ илик.

{| cellspacing="0" cellpadding="0" class="" style="background-color:transparent; width:100%;"
|- style="vertical-align:top;"
| style="width:33%; text-align:left;" |
* [[Билэ:Flag of the Republic of Abkhazia.svg|border|22px]] ''[[Абхазия]]''
* [[Билэ:Flag of Azerbaijan.svg|border|22px]] [[Азербайдьан]]
* [[Билэ:Flag of Russia.svg|border|22px]] [[Арассыыйа]] <small>(улахан аҥаара)</small>
* {{Флагификация|Афганистан}}
* [[Билэ:Flag of Bangladesh.svg|border|22px]] [[Баҥладеш]]
* [[Билэ:Flag of Bahrain.svg|border|22px]] [[Баhрейн]]
* [[Билэ:Flag of Brunei.svg|border|22px]] [[Бруней]]
* [[Билэ:Flag of Bhutan.svg|border|22px]] [[Бутан]]
* [[Билэ:Flag of Vietnam.svg|border|22px]] [[Вьетнам]]
* [[Билэ:Flag of Georgia.svg|border|22px]] [[Грузия]]
* [[Билэ:Flag of Japan.svg|border|22px]] [[Дьоппуон]]
* [[Билэ:Flag of East Timor.svg|border|22px]] [[Илин Тимор]]
* [[Билэ:Flag of India.svg|border|22px]] [[Индия]]
* [[Билэ:Flag of Indonesia.svg|border|22px]] [[Индонезия]]
* [[Билэ:Flag of Jordan.svg|border|22px]] [[Иордания]]
* [[Билэ:Flag of Iraq.svg|border|22px]] [[Ирак]]
* [[Билэ:Flag of Iran.svg|border|22px]] [[Иран]]
* [[Билэ:Flag of Israel.svg|border|22px]] [[Исраил]]
| style="width:33%; text-align:left;" |
* [[Билэ:Flag of Egypt.svg|border|22px]] [[Өҕүпэт]] <small>(сороҕо)</small>

* [[Билэ:Flag of Yemen.svg|border|22px]] [[Йиэмэн]]
* [[Билэ:Flag of Kazakhstan.svg|border|22px]] [[Казахстан]] <small>(улахан аҥаара)</small>
* [[Билэ:Flag of Cambodia.svg|border|22px]] [[Камбодьа]]
* [[Билэ:Flag of Qatar.svg|border|22px]] [[Катар]]
* [[Билэ:Flag of Cyprus.svg|border|22px]] [[Кипр]]
* [[Билэ:Flag of Kuwait.svg|border|22px]] [[Кувейт]]
* [[Билэ:Flag of Kyrgyzstan.svg|border|22px]] [[Кыргызстан]]
* [[Билэ:Flag of the People's Republic of China.svg|border|22px]] [[Кытай]]
* [[Билэ:Flag of the Republic of China.svg|border|22px]] ''[[Кытай Республиката]]''
* [[Билэ:Flag of Laos.svg|border|22px]] [[Лаос]]
* [[Билэ:Flag of Lebanon.svg|border|22px]] [[Либан]]
* [[Билэ:Flag of Malaysia.svg|border|22px]] [[Малайзия]]
* [[Билэ:Flag of Maldives.svg|border|22px]] [[Мальдивтар]]
* [[Билэ:Flag of Mongolia.svg|border|22px]] [[Монголия]]
* [[Билэ:Flag of Myanmar.svg|border|22px]] [[Мьянмар]]
* [[Билэ:Flag of Nepal.svg|border|22px]] [[Непал]]
* [[Билэ:Flag of Oman.svg|border|22px]] [[Оман]]
| style="width:33%; text-align:left;" |
* [[Билэ:Flag of Pakistan.svg|border|22px]] [[Пакистан]]
* [[Билэ:Flag of Philippines.svg|border|22px]] [[Пилипиин]]
* [[Билэ:Flag of Saudi Arabia.svg|border|22px]] [[Сауд Арабията]]
* [[Билэ:Flag of Singapore.svg|border|22px]] [[Сингапур]]
* [[Билэ:Flag of Syria.svg|border|22px]] [[Сирия]]
* [[Билэ:Flag of South Korea.svg|border|22px]] [[Соҕуруу Кэриэйэ]]
* [[Билэ:Flag of South Ossetia.svg|border|22px]] ''[[Соҕуруу Осетия]]''
* [[Билэ:Flag of Sri Lanka.svg|border|22px]] [[Сри Ланка]]
* [[Билэ:Flag of Tajikistan.svg|border|22px]] [[Тадьикистан]]
* [[Билэ:Flag of Thailand.svg|border|22px]] [[Тайлаан]]
* [[Билэ:Flag of Turkey.svg|border|22px]] [[Түркийэ]] <small>(улахан аҥаара)</small>
* [[Билэ:Flag of Turkmenistan.svg|border|22px]] [[Түркменистан]]
* [[Билэ:Flag of Uzbekistan.svg|border|22px]] [[Узбекистан]]
* [[Билэ:Flag of the United Arab Emirates.svg|border|22px]] [[Холбоhуктаах Араб Эмираттара]]
* [[Билэ:Flag of North Korea.svg|border|22px]] [[Хоту Кэриэйэ]]
|}

== Азия бөдөҥ өрүстэрэ ==
[[Өлүөнэ]], [[Енисей]], [[Обь]], [[Янцзы]]

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

== Өссө маны көр ==
* [[Азия регионнара]]
* [[Кыраныысса таһынааҕы Азия]]

{{Geo-stub}}

[[Категория:Азия| ]]