1883

1883 сыл.

Туох буолбута

Муус устар

• Муус устар 10 — Исмаил Гаспринскай диэн Кырыым татаардарыттан төрүттээх сырдатааччы уонна бэлиитик түүрдүү тыллаах "Тардьуман" ("Тылбаасчыт") диэн сурунаалы таһаарарга көҥүл ылбыт. Бу сурунаал өр кэмҥэ Арассыыйа импиэрийэтигэр соҕотох түүрдүү тыллаах сурунаал этэ. "Тардьуман" 35 сыл устата тахсан баран 1918 сыл олунньу 23 күнүгэр сабыллыбыта.

Ыам ыйа

• Ыам ыйын 7 — үс өҥнөөх (маҥан, халлаан күөх, кыһыл) былаах Россия официальнай былааҕынан буолбут.
• Бэс ыйын 8 — Историческай музейы Москвага үөрүүлээхтик арыйбыттар. Уон сыл тутуллубут.
• От ыйын 21 — Боотуруускай улууһун кулубата Дьөгүөр Ньукулаайап (Улахан Дьөгүөрдээн) маннык суруйбут: «Сыылынайдар сир оҥоһуутугар саамай табыгастаах сири ылан баран түргэн баҕайытык уоҕун бараан кэбиһэллэр уонна эбии сахалартан ордубут сирдэрин куортамҥа ылаллар […] Инньэ гынан, сыылынайдар сахалары букатын да сирэ суох хааллараллар».

Алтынньы

• Алтынньы 4 — Аатырбыт Илиҥҥи экспресс бастакы рейсэ Парижтан Стамбулга айаннаабыт.

• Алтынньы 22 — Нью-Йоркка «Метрополитен Опера» аһыллыбыт — аан дойдуга биир саамай биллиилээх опера тыйаатыра.

Төрөөбүттэр

• Бэс ыйын 5 — Дьон Мейнард Кейнс, Британия экономиhа
• Алтынньы 30 — Никифоров Дмитрий Михайлович (1883—1965), саха бастакы идэтийбит муосчута.
• Ахсынньы 5 — Михаил Тимофеев-Терешкин (05.12.1883—06.10.1957) — саха бастакы үрдүк үөрэхтээхтэриттэн биирдэстэрэ, поэт, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ (1944), экономист, этнограф.

• Алексеев Егор Николаевич (1883—1957) аатырбыт саха муосчута, ССРС худуоһунньуктарын Сойууһун чилиэнэ.

Өлбүттэр

• Кулун тутар 14 — Карл Хайнрих Маркс (Karl Heinrich Marx) — ньиэмэс устуоруга уонна экэнэмииһэ, хомуньууһум үөрэҕин олохтооччу.

• Сэтинньи 7 — Неустроев Константин Гаврильевич - Урсик, революционер - народоволец, саха бастакы үрдүк үөрэхтээхтэриттэн биирдэстэрэ.