Бюракааннааҕы астрофизика обсерваторията
В. А. Амбарцумян аатынан Бюракааннааҕы астрофизика обсерваторията — Армения Национальнай билим академиятын биир сүрүн тэрилтэтэ. Обсерватория Армения Арагацотн уобалаһыгар Арагац соҕуруу эниэтигэр 1490 м үрдүккэ Бюракан сэлиэнньэ кырыытыгар баар. Обсерватория дьиэлэрин комплексы архитектуура мэҥэтин быһыытытнан биллэр[1].
Обсерватория салайааччылара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- 1946—1988 — Амбарцумян Виктор Амазаспович — обсерваторияны олохтообут киһи, бастакы дириэктэр
- 1988—1993 — Хачикян Эдуард Ефимович[2]
- 1993—1994 — Арутюнян Айк Авакович[3] (дириэктэр э.т.)
- 1994—1999 — Петросян Арташес Рубенович[4]
- 1999—2003 — Хачикян Эдуард Ефимович[2] (иккис болдьох)
- c 2003 — Арутюнян, Айк Авакович[3]
Устуоруйата[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Бюракааннааҕы обсерватория 1946 сыллаахха ол саҕана ССРС НА чилиэн-кэрэспэдьиэнэ Виктор Амбарцумян көҕүлээһининэн олохтоммута. Кини өр сылларга обсерватория дириэктэрэ этэ. Комплексын тутуу ол сыл сааһыгар саҕаламмыта, тутууну Самвел Сафарян салайбыта. Ол сыл «Сообщения Бюраканской обсерватории» диэн сурунаал олохтоммута. 1998 сыллаахтан обсерватория В. А. Амбарцумян аатын сүгэр. Ол эрээри обсерватория официальнай арыллыыта 1956 сыл балаҕан ыйын 19 күнүгэр эрэ буолбута. Обсерватория сиригэр 1961 сыллаахха Соболев В.В. аатынан Астрономический институт (ол иннинэ АО ЛГУ) станцията аһыллыбыта. Станция сүрүн тэриллэрэ: [АЗТ-3]] уонна АЗТ-14 (D=48см). 1988 сыллаахха Карабаахха сэрии буолбута, онон ЛГУ астроном-устудьуоннара сайыҥҥы практикаарыгар барбатахтара. 1993 сыл сэтинньититтэн АО ЛГУ станцията консервацияланан турар.[5]
1980-с сылларга Бюракааннааҕы обсерваторияны ордук үчүгэй астрокилиимэттээх сиргэ көһөрөр былаан баара. Армения илин өттүгэр баар Караглух хайаҕа 2800 м үрдүктээх сири талбыттара.
Обсерватория тэриллэрэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Билигин обсерватория биэс тэриллээх. Улахан телескоптара: 1976 сыллаахха тутуллубут 2,65-миэтэрэлээх рефлектор телескоп уонна аан дойду саамай улахан телескоптартан биирдэстэрэ 1-миэтэрэлээх Шмидт телескоба. Атын тэриллэр — 53-см Шмидт телескоба[6] (аналог ВАУ), 50 уонна 40-см рефлектор телескоптар (электрофотометрдаах уонна электрополяриметрдаах). 1950 сыллаахтан радиотелескоп тутуутунан дьарыктаммыттара. 4,2 м уһуннаах долгуҥҥа үлэлиир 2 синфазнай антенна, уонна 1,5 м уһуннаах долгуҥҥа үлэлиир эмиэ 2 синфазнай антенна тутуллубуттара. КМЗ урукку филиала эмиэ обсерватория састаабыгар киирэр.[7]
Обсерватория салаалара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- атмосфера таһынааҕы астрономия лабораторията (1988 с. баара)[8]
- 1-м телескоп лабораторията
- 2,6-м телескоп лабораторията
- Бюракааннааҕы оптико-механическай лаборатория
- Чинчийэр бөлөхтөр[9]
- Сулустуҥу эдэр эбийиэктэр
- Переменнай сулустар
- Активнай галактикалар
- Эрмээн Виртуальнай Обсерваторията[10]
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ Бюраканская обсерватория в Армении признана региональным астрономическим центром
- ↑ 2,0 2,1 Eduard E. Khachikyan
- ↑ 3,0 3,1 Dr. HARUTYUNIAN, Haik Avag
- ↑ Dr. PETROSIAN, Artashes Ruben
- ↑ История Астрономического института им. В. В. Соболева Архыыптаммыт 2008, Ахсынньы 4 күнүгэр.
- ↑ ВАУ в Бюракане!
- ↑ Бывший филиал КМЗ (сейчас входит в Бюраканскую обсерваторию)
- ↑ ТЕЛЕСКОП НА ОРБИТУ
- ↑ BAO Research Groups Архыыптаммыт 2014, Балаҕан ыйын 6 күнүгэр.
- ↑ ARMENIAN VIRTUAL OBSERVATORY