Даҕааһын аат: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
к iw |
к робот добавил: af, als, ast, bg, br, bs, ca, cs, cv, da, de, el, eo, es, fa, fi, fr, fy, gd, gl, he, hr, hu, id, is, it, ja, kk, ko, la, li, ln, lt, lv, ml, ms, nds, nl, nn, no, pl, pnt, pt, qu, ro, ru, scn, sh, simple, sk, sq, sr, su, sv |
||
| 49 устуруока: | 49 устуруока: | ||
[[Категория:Саха тыла]] |
[[Категория:Саха тыла]] |
||
[[af:Byvoeglike naamwoord]] |
|||
[[als:Adjektiv]] |
|||
[[ast:Axetivu]] |
|||
[[bg:Прилагателно име]] |
|||
[[br:Anv-gwan]] |
|||
[[bs:Pridjevi]] |
|||
[[ca:Adjectiu]] |
|||
[[cs:Přídavné jméno]] |
|||
[[cv:Паллă ячĕ]] |
|||
[[da:Tillægsord]] |
|||
[[de:Adjektiv]] |
|||
[[el:Επίθετο (γραμματική)]] |
|||
[[en:Adjective]] |
[[en:Adjective]] |
||
[[eo:Adjektivo]] |
|||
[[es:Adjetivo]] |
|||
[[fa:صفت (دستور زبان)]] |
|||
[[fi:Adjektiivi]] |
|||
[[fr:Adjectif]] |
|||
[[fy:Eigenskipswurd]] |
|||
[[gd:Buadhair]] |
|||
[[gl:Adxectivo]] |
|||
[[he:תואר השם]] |
|||
[[hr:Pridjevi]] |
|||
[[hu:Melléknév]] |
|||
[[id:Adjektiva]] |
|||
[[is:Lýsingarorð]] |
|||
[[it:Aggettivo]] |
|||
[[ja:形容詞]] |
|||
[[kk:Сын есім]] |
|||
[[ko:형용사]] |
|||
[[la:Adiectivum]] |
|||
[[li:Adjectief]] |
|||
[[ln:Likonzámí]] |
|||
[[lt:Būdvardis]] |
|||
[[lv:Īpašības vārds]] |
|||
[[ml:നാമവിശേഷണം]] |
|||
[[ms:Kata sifat]] |
|||
[[nds:Adjektiv]] |
|||
[[nl:Bijvoeglijk naamwoord]] |
|||
[[nn:Adjektiv]] |
|||
[[no:Adjektiv]] |
|||
[[pl:Przymiotnik]] |
|||
[[pnt:Επίθετον]] |
|||
[[pt:Adjetivo]] |
|||
[[qu:Rikch'ayrimana]] |
|||
[[ro:Adjectiv]] |
|||
[[ru:Имя прилагательное]] |
|||
[[scn:Aggittivi]] |
|||
[[sh:Pridjev]] |
|||
[[simple:Adjective]] |
|||
[[sk:Prídavné meno]] |
|||
[[sq:Mbiemri]] |
|||
[[sr:Придеви]] |
|||
[[su:Adjéktif]] |
|||
[[sv:Adjektiv]] |
|||
[[th:คำวิเศษณ์]] |
|||
[[tl:Pang-uri]] |
|||
[[tpi:Ajetiv bilong nambawan kain]] |
|||
[[tr:Sıfat]] |
|||
[[uk:Прикметник]] |
|||
[[vec:Agetiu]] |
|||
[[vo:Ladyek]] |
|||
[[wa:Addjectif]] |
|||
[[war:Adhetibo]] |
|||
[[yi:אדיעקטיוו]] |
|||
[[zh:形容词]] |
|||
12:36, 10 Алтынньы 2009 барыл
Даҕааһын аат — саҥа чааһа. Предмет бэлиэтин көрдөрөр уонна ханнык? хайа? хайдах? ханнааҕы? хаһааҥҥы? туохтаах? диэн ыйытыыга эппиэттиир саҥа чааһа даҕааһын аат дэнэр. Предмет бэлиэтэ диэн
- хаачыстыбата (үчүгэй, итии, сырдык);
- быһыыта (төгүрүк, ньолбоҕор, суон);
- кээмэйэ (улахан, кэтит, бөдөҥ);
- өҥө (күөх, саһархай, ала), о.д.а. буолар.
Даҕааһын аат арааһа
- Төрүт — маҥан, ыраас, саҥа, кирдээх, төгүрүк, токур
- Үөскээбит — оҕо-мсох, кэй-иик, тыа-тааҕы, саас-кы, сайыҥ-ҥы, дьиэ-лээх
- Киирии — чиэһинэй, сиэрэи, муудараи
- Ааттыйбыт — күүстээх (кыайар), эдэрдэр (бааллар), саҥаны (биллибит)
Даҕааһын аат уларыйбат, этиигэ быһаарыы буолар. Холобур: күүстээх киһи, күүстээх киһиттэн, күүстээх дьон.
Этиигэ кэпсиирэ буоллаҕына, кэпсиирэ сыһыарыытын ылынар. Холобур: Эн күүстээххин, биһиги эмиэ күүстээхпит.
Даҕааһын аат бэйэтэ быһаарар тыллаах буолуон сөп: олус кэрэ айылҕа, наһаа суон тиит, ураты интэриэһинэй кинигэ. Ааттыйбыт даҕааһын элбэх ахсаан уонна тардыы сыһыарыытын ылар, падеһынан уларыйар кыахтаах. Этиигэ туһаан, кэпсиирэ, толоруу буолуон сөп. Холобур: Күүстээхтэр кыайыахтара. Ким? — күүстээхтэр. Күүстээххин дьэ биллибит. Тугу биллибит? — күүстээххин. Күүстээҕи күүстээх баһыйар. Кими баһыйар? — күүстээҕи. Уол чахчы күүстээх эбит. Хайдах эбитий? — күүстээх эбит.
Сорох даҕааһын аат тылга толору көспүт: кырдьаҕас (старик), ыраахтааҕы (царь), өстөөх (враг), муҥурдаах (аппендицит), бэлиэлээх (кырынаас), о.д.а.
- Хоһуйар: аламаҕай, иһирэх, килбик, номоҕон, сайаҕас, сайдам, талыы, талба, уйаҕас, ылбаҕай, ыллам, элэккэй.
- Сэргиир: амарах, бүгүрү, сытыары, улгум, холку, чэбэр, чэнчис, чобуо.
- Сирэр: баламат, дьалаҕай, дьалбаа, көлөөк, мунутах, нэс, салаҥ, сүөргү, холус, холуон.
- Сэмэлиир: бардам, моҕус, ордугурҕас, өрүскэ, силээхтэ, соллоҥ, устугас, хабыр.
- Сиилиир: аҕыл, көҥөс, көрүнньүк, улдьаа, сонумсах, сыылба, харам.
- Сэниир: ааргы, дэбдэҥ, дьэллик, нэгэй, сэлээр, түҥкэтэх.
- Бал-бааччы этэр: сэлээрчэх, сидьиҥ, сиэхсит, содур, чолоҕор, чугуччу.
Даҕааһын аат үөскүүр ньымата
Даҕааһын аат атын саҥа чааһыттан уонна даҕааһынтан араас ньыманан үөскүүр.
Даҕааһын ааты саҥарар саҥаҕа туттуу
Даҕааһын аат кэпсэтии да тылыгар, уус-уран айымньыга да бэрт киэҥник туттуллар. Предмет бэлиэтин көрдөрөр буолан, тылы-өһү олус байытар, киэргэтэр. Саха тылыгар араас бэйэлээх синоним, антоним суолталаах даҕааһын олус элбэх. Ол ордук олоҥхо баай-талым тылыгар толору көстөр. Даҕааһыны көспүт суолтаҕа туттар түбэлтэ эмиэ элбэх буолар: тимир күрдьэх — тимир сүрэх. Кыһыл тылынан кынаттанар.
Кэнники кэмҥэ нуучча тылын сабыдыалынан даҕааһын ааты аат туохтуур үтүрүйэн эрэр: сабыылаах түннүк — сабыллыбыт түннүк. Онтон сылтаан тыл, биир халыыпка киирэн, иинэр-хатар, этигэн күүһэ мөлтүүр.
Туһаныллыбыт сир
- Саха тыла. Морфология: 6 кылааска үөрэнэр кинигэ. / Неустроев Н. Н. уонна соавт. Бичик. 2006. - 112 с. ISBN 5-7696-2400-0