Польша: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Rzeczpospolita Polska
Польша Республиката
Rzeczpospolita Polska Польша Республиката
	Өрөгөй ырыата: Mazurek Dąbrowskiego; ; ;
	Location of Poland Location of Польша (orange) – on the European continent (camel & white); – in the European Union (camel) [Legend]
Киин куората; (уонна саамай улахан куорат)	Варшава; 52°13′N, 21°02′E
Ил тыла	Поляк тыла
Олохтоохтор ааттара	Поляктар
Дьаhалтата	Парламент республиката
История
ЭУ кыттыыта	1 ыам ыйа 2004
Иэнэ
Олохтоохторо
БИО (АКП)	2007 (IMF) estimate
БИО (номинал)	2007 (IMF) estimate
КСИ (2005)	▲ 0.870 (high) (37th)
Валюта	Злоты (PLN)
Кэм зоната	CET (UTC+1)
Ил домен	.pl
Телефон кода	+48
	Location of Poland

Интерактивная навигация по истории

← Иннинээҕи уларытыыга Кэннинээҕи уларытыыга →

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ

КөрөнБиики тиэкис

Утумнаах

20:45, 5 От ыйын 2021 барыл

Польша (пол. Polska| Польска), официальнай аата Польша Республиката (пол. Rzeczpospolita Polska| Ржэчпаспалита Польска) — Илин Эуропаҕа баар дойду.

Атын дойдулары кытта кэккэлэһэр: хоту - Балтик байҕал, Россиялыын (Калининград уобалаһа) уонна Литвалыын, илин – Беларусьтуун уонна Украиналыын, соҕуруу – Чехиялыын уонна Словакиялыын, арҕаа – Германиялыын.

Польша уопсай иэнэ 312,679 км²^[1], Уопсай иэнинэн 77-с улахай дойду буолар. Нэһилиэнньэтэ 38,5 мөл. киһи. Улахан аҥара куораттарга олороллор, Варшава, Лодзь, Краков.

Историята

И вот легенда, Польша заснаня. Үс бырааттыылар: Лях, Рус уонна Чех. Сырдыкка сирдээбиттэрэ эрээри, биирдэ эмэ арахсыбыттара .Лях хонуу устун өр сылдьыталаата да, дуплопаттан маска кэтиллэ түстэ. Дупаҕа белый Өксөкүлээх (билигин Польша гербэтигэр), онон кини онно уйаламмыт куораты Ҕнезҥо (Польша бастакы киин куората) олохтообута.

Польша диэн дойду аата бастаан 966 сыллахха официальнайдык туттуллубута. 1569 сыллахха Литваны кытта олус күүстээх союз тэрийбитэ. 1795 сыллахха үс дойдуга бытарыллыбыта. Бастакы аан дойду сэриитин кэнниттэн суверенитетын төттөрү ылбыта, уонна Аан дойду иккис сэриитигэр эмиэ сүтэрбитэ. Аҕыйах сыл буолан баран Польша народнай республиката буолбута, ССРС хонтуруолугар баар Илин блок састаабыгар киирбитэ.

1989 хомуньуустуу дойду буолан бүппүтэ уонна либеральнай демократия олохтоммута. 2004 сыл ыам ыйын бастакы күнүгэр Европа Сойууһун састаабыгар киирбитэ. Билигин ону тэҥэ НАТО, ХНТ уонна ВТО организациялар чилиэнэ буолар.

География

Польша территорията Балтийскай муораттан Карпат хайаларыгар дылы дэхси сир буолар. Ол дэхси сир иһигэр сир илинтэн арҕааҕа дылы араастык уларыйар.

Польшатааҕы Балтия кытыла сүнньүнэн көнө, ол гынан баран Гданьск уонна Шечин куорат аттыларыгар буухталардаах. Байҕал кытыытыгар араас сиэ кумахтар, дюналар уонна араас күөллэр бааллар. Ол күөллэр уруут муора сорҕото эбиттэр, билигин муораттан быһыллыбыттар. Сороҕор оннуктары лагууна диэн ааттыыллар. Шечин лагууната арҕаа Германия кыраныыссатын аттыгар баар, онтон Висла лагууната Арассыыйа Калининградын кытары кыраныыссалаһар. Висла - Польша олус уһун өрүһэ - Висла лагуунатыгар уонна Балтия муоратыгар сүүрэн түһэр.

Дойду хотугулуу илин өттө олус хойуу тыалардаах, нэһилиэнньэтэ аҕыйах уонна тыа хаһаайыстыбатын уонна араас промышленнай ресурсалара суох.

Польшаҕа элбэх күөл баар. Европаҕа киниттэн ордук Финляндияҕа эрэ элбэх күөллэрдээх. Ордук бөдөҥ күөллэрэ Шнардовы уонна Мамры диэн ааттаахтар. Соҕуруу баар күөллэргэ эбии Татрас хайаларыгар күөл элбэх.

Польша доруобуйа харыстабылын министерствота

Польша доруобуйа харыстабылын министерствота Польша Республикатын министерстволарыттан биирдэстэрэ буолар ситэриилээх былаас органа. Кини билиҥҥи миниистир Адам Недзельскай^[2].

Доруобуйа харыстабылын министерствота (1918-1923))
Үлэ, социальнай хааччыйыы уонна доруобуйа харыстабылын министерствота (1944-1945))
Доруобуйа харыстабылын министерствота (1945-1960))
Доруобуйа харыстабылын уонна социальнай хааччыйыы министерствота (1960-1999))
Доруобуйа харыстабылын министерствота (1999 — билиҥҥи кэмҥэ)

Административнай түҥэтии


Былаах	Воеводство	Польскай тылынан аата	Киин куорат
	Мазовецкай	Mazowieckie	Варшава
	Дольнослязкай	Dolnośląskie	Вроцлав
	Куявско-Поморскай	Kujawsko-Pomorskie	Бидгощь,Торунь
	Люблинскай	Lubelskie	Лүблин
	Лүбускай	Lubuskie	Гожув-Улуупольскай,Күөх Хайа
	Лодзинскай	Łódzkie	Лодзь
	Кырапольскай	Małopolskie	Краков
	Опольскай	Opolskie	Ополе
	Подкарпатскай	Podkarpackie	Ряшов
	Подляскай	Podlaskie	Үруҥосток
	Поморскай	Pomorskie	Гданск
	Свентакшыскай	Swiętokrzyskie	Кельцо
	Слязкай	Śląskie	Катовица
	Улуупольскай	Wielkopolskie	Познань
	Вармино-Мазурскай	Warmińsko-Mazurskie	Өльштин
[[Билэ:POL województwo zachodniopomorskiee flag.svg]]	Арҕаа-Поморскай	Zachodniopomorskie	Щецын

Олохтоохторо

Польша сиэмэтин үүнүүтэ 1950-2010 сс.
1950	1955	1960	1965	1970	1975	1980	1985	1990	1995	2000	2005	2010
24 824 000	27 281 000	29 561 000	31 496 000	32 526 000	34 022 000	35 578 000	37 203 000	38 119 000	38 588 000	38 649 000	38 166 000	38 530 000

Источник: Холбоһуктаах Нациялар Тэрилтэлэрин социальнай-экономическай дьыалаларын отдела, 2010 сыл.

Итэҕэл

10-с үйэҕэ Польша пруссов уонна нууччалар өттүлэриттэн баттанан, христианство сайдан барбыта. Таҥара дьиэтигэр бүтэһиктээхтик православнай уонна католическай, Польша католиков сабыдыалыгар көппүтэ. Иккис разделга Польша сорҕото Российскай Империяҕа баран, Греко-католическай церковь прусскай чаастарыгар католик ахсаана эбиллэн испит кэмигэр Польша норуота греко-католическай церковь сайдыбыта .

Билигин Польшаҕа итэҕэллэр үксүлэрэ Римо-католиктар, 200 тыһ. — греко-католиктар ,онтон аҕыйах ахсааннаах армяннар-католик бөлөхтөрө бааллар. Польшаҕа утарсааччылар ахсааннара элбэх.

Омугум

Польша нэһилиэнньэтин, национальнай бэлиэлэринэн (2011 сыл) биэрэпис көрдөрүүлэрэ^[3]
Национальность	Омугумсуйуу хоруй (тыһ/дьон)	Олортон бастакытын ааттаабыт дьон (тыһ/дьон)	Биир эрэ национальнай диэн ааттаммыт дьон (тыһ/дьон)	Хоруй бырыһыана %	Бастакы омугумсуйуу хоруйун бырыһыана %	Биир омугумсуйуу бырыһыана %	2002 сылтан уратыта (тыһ/дьон)
Поляктар	36 085	36 007	35 251	93,72 %	93,52 %	91,56 %	↓899
Силезецтар	809	418	362	2,10 %	1,09 %	0,94 %	↑636
Кашубтар	228	17	16	0,59 %	0,04 %	0,04 %	↑223
Немецтар	109	49	26	0,28 %	0,13 %	0,07 %	↓44
Украиннар	48	36	26	0,12 %	0,09 %	0,07 %	↑17
Беларустар	47	37	31	0,12 %	0,10 %	0,08 %	↓2
Ромлар	16	12	9	0,04 %	0,03 %	0,02 %	↑3
Нууччалар	13	8	5	0,03 %	0,02 %	0,01 %	↑7
Американнар	11	1	1	0,03 %	0,003 %	0,003 %	↑9
Лемектар	10	7	5	0,03 %	0,02 %	0,02 %	↑4
Англичанлар	10	2	1	0,03 %	0,01 %	0,003 %	↑9
Атыттар	87	45	34	0,23 %	0,12 %	0,09 %	—
Быһаарыллыбатах	1 862	1 862	—	4,84 %	4,84 %	—	↑1 087
Барыта	38 501	38 501	38 501	100,00 %	100,00 %	100,00 %	↑271

Польшаҕа Украина уонна Беларусь элбэх үлэһиттээх.

Быһаарыылар

[CIAWFBook-1] Халыып:CIA World Factbook link

[2] Польшаҕа медицинскэй системаны тэрийии принцибэ

[GUS-3] Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011 Podstawowe informacje o sytuacji demograficzno-społecznej ludności Polski oraz zasobach mieszkaniowych (Stan w dniu 31 III 2011 r.) Архивная копия от 2 Алтынньы 2013 на Wayback Machine: Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011.pdf

[1]

[2]

[3]

@@ 62 устуруока: / 62 устуруока: @@
 |image_map3=Польша_картата_сахалыы_тылынан.jpg}}
-'''Польша''' (''[[Поляк тыла|пол.]]'' '''Polska''' ''Польска''), официальнай аата '''Польша Республиката'''
+'''Польша''' (''[[Поляк тыла|пол.]]'' '''Polska'''| ''Польска''), официальнай аата '''Польша Республиката'''
-(''[[Поляк тыла|пол.]]'' '''Rzeczpospolita Polska''' ''Ржэчпаспалита Польска'') — [[Илин Эуропа|Илин Эуропаҕа]] баар дойду.
+(''[[Поляк тыла|пол.]]'' '''Rzeczpospolita Polska'''| ''Ржэчпаспалита Польска'') — [[Илин Эуропа|Илин Эуропаҕа]] баар дойду.
 Атын дойдулары кытта кэккэлэһэр: