Ахсынньы 10: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Otchut (ырытыы | суруйуу)
Otchut (ырытыы | суруйуу)
14 устуруока: 14 устуруока:
* [[1799]] — [[Франция]] ''уһун'' официальнай кээмэйин быһыытынан [[Метр системата|метры]] ылыммыт.
* [[1799]] — [[Франция]] ''уһун'' официальнай кээмэйин быһыытынан [[Метр системата|метры]] ылыммыт.
* [[1901]] — [[Швеция]] киин куоратыгар [[Стокһольм]]ҥа бастакы [[Нобель бириэмийэтэ|Нобель бириэмийэлэрэ]] анаммыттар.
* [[1901]] — [[Швеция]] киин куоратыгар [[Стокһольм]]ҥа бастакы [[Нобель бириэмийэтэ|Нобель бириэмийэлэрэ]] анаммыттар.
* [[1930]] — «О новом административно-территориальном районировании в Якутской Автономной Социалистической Республике» диэн ЯЦИК уурааҕынан Булуҥ уокуруга ликвидацияламмыт. Ити күҥҥэ «Об организации национальных объединений в районах расселения малых народностей Севера» уурааҕынан национальнай ([[эбээннэр|эбээн]], [[эбэҥкилэр|эбэҥки]], [[Дулгааннар|дулгаан]]) оройуоннара тэриллибиттэрэ, ол иһинэн ликвидацияламмыт Булуҥ уокуругун территориятыгар: [[Анаабыр улууһа|Анаабыр национальнай]] (киинэ — [[Удьаа]]), [[Булуҥ улууһа|Булуҥ национальнай]] (киинэ — [[Булуҥ (сэлиэнньэ, Булуҥ улууһа)|Булуҥ]]), [[Эдьигээн улууһа|Эдьигээн национальнай]] (киинэ — [[Эдьигээн (улуус киинэ)|Эдьигээн]]). Ону кытары Саха сирин арҕаа уонна соҕуруу өттүгэр Бүлүү - Марха национальнай (киинэ — [[Чуона (өрүс)|Чуона өрүһүн]] төрдүгэр) уонна Тукулан национальнай (киинэ — [[Алдан (өрүс)|Алдан өрүһүгэр]] [[Томмот]] аттыгар) оройуоннара тэриллибиттэрэ.
* [[1930]] — «О новом административно-территориальном районировании в Якутской Автономной Социалистической Республике» диэн ЯЦИК уурааҕынан Булуҥ уокуруга ликвидацияламмыт. Ити күҥҥэ «Об организации национальных объединений в районах расселения малых народностей Севера» уурааҕынан национальнай ([[эбээннэр|эбээн]], [[эбэҥкилэр|эбэҥки]], [[Дулгааннар|дулгаан]]) оройуоннара тэриллибиттэрэ, ол иһинэн ликвидацияламмыт Булуҥ уокуругун территориятыгар: [[Анаабыр улууһа|Анаабыр национальнай]] (киинэ — [[Удьаа]]), [[Булуҥ улууһа|Булуҥ национальнай]] (киинэ — [[Булуҥ (сэлиэнньэ, Булуҥ улууһа)|Булуҥ]]), [[Эдьигээн улууһа|Эдьигээн национальнай]] (киинэ — [[Эдьигээн (улуус киинэ)|Эдьигээн]]). Ону кытары Саха сирин арҕаа уонна соҕуруу өттүгэр Бүлүү - Марха национальнай (киинэ — [[Чуона (өрүс)|Чуона өрүһүн]] төрдүгэр, 1931 сылтан [[Садын оройуона]]) уонна Тукулан национальнай (киинэ — [[Алдан (өрүс)|Алдан өрүһүгэр]] [[Томмот]] аттыгар) оройуоннара тэриллибиттэрэ.
* [[1930]] — [[РСФСР]] иһигэр [[Ханты уонна Манси автономиялаах уокуруга|Ханты-Манси]], [[Ямал-Ненец автономиялаах уокуруга|Ямал-Ненец]], [[Таймыыр]] ([[Дулгааннар|Дулгаан]]-[[Дьураактар|Ненец]]), [[Эбэҥки автономиялаах уокуруга|Эбэҥки]], Витим-Өлүөхүмэ (Эбэҥки), [[Чукотка автономиялаах уокуруга|Чукотка]], Коряк уонна [[Лаамы-Эбээн национальнай уокурук|Лаамы-Эбээн]] национальнай уокуруктара тэриллибиттэр. Бу уокуруктарга [[Саха АССР сиринэн-уотунан үллэһигэ|элбэх сир Саха АССР-тан таһаарыллыбыта]], кэлин сорох уокуруктар эһиллибиттэрин кэннэ ол сирдэр ыаллыы сытар эрэгийиэннэр састааптарыгар киирбиттэрэ.
* [[1930]] — [[РСФСР]] иһигэр [[Ханты уонна Манси автономиялаах уокуруга|Ханты-Манси]], [[Ямал-Ненец автономиялаах уокуруга|Ямал-Ненец]], [[Таймыыр]] ([[Дулгааннар|Дулгаан]]-[[Дьураактар|Ненец]]), [[Эбэҥки автономиялаах уокуруга|Эбэҥки]], Витим-Өлүөхүмэ (Эбэҥки), [[Чукотка автономиялаах уокуруга|Чукотка]], Коряк уонна [[Лаамы-Эбээн национальнай уокурук|Лаамы-Эбээн]] национальнай уокуруктара тэриллибиттэр. Бу уокуруктарга [[Саха АССР сиринэн-уотунан үллэһигэ|элбэх сир Саха АССР-тан таһаарыллыбыта]], кэлин сорох уокуруктар эһиллибиттэрин кэннэ ол сирдэр ыаллыы сытар эрэгийиэннэр састааптарыгар киирбиттэрэ.
* [[1932]] — [[Таиланд]] конституциялаах монархияҕа кубулуйбут.
* [[1932]] — [[Таиланд]] конституциялаах монархияҕа кубулуйбут.

03:36, 9 Ахсынньы 2020 барыл

Ахсынньы 10 диэн Грегориан халандаарыгар сыл 344-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 345-c күнэ). Сыл бүтүө 21 күн баар.

Бэлиэ күннэр

Түбэлтэлэр

Төрөөбүттэр

  • 1805 (сенат уурааҕа суруллубут күнэ) — Василий Федоров - Манчаары Баһылай — бэйэтин киһи быһыытынан дьоһунун көмүскээн номоххо уонна саха устуоруйатыгар киирбит киһи. Маны таһынан кини ырыалара устуоруйаҕа бастакы ааптара биллэр сахалыы уус-уран айымньыларынан билиниллиэхтэрин сөп.
  • 1815 — Ада Лавлейс — Англия математига. Чарльз Бэббидж суоттуур массыынатын ойуулаабытынан уонна бастакынан программа суруйбутунан биллэр.
  • 1821 — Николай Некрасов — бэйиэт, прозаик, публицист, нуучча литэрэтиирэтин классига.
  • 1890 — Ахмад-Заки Валиди-Тоҕан (Валидов) — бэлиитикэ диэйэтэлэ, башкиир омугун босхолонор хамсааһын баһылыга (1917—1920 сс.); публицист; историк, востоковед-тюрколог, бөлөһүөпүйэ дуоктара (1935), профессор, Манчестер университетын бочуоттаах дуоктара (1967).
  • 1897 — Максим Аммосов — сэбиэскэй судаарыстыба уонна баартыйа диэйэтэлэ. Саха сирэ өрөспүүбүлүкэ буоларыгар сүҥкэн оруоллаах. Биэс сыл Казахстааҥҥа үлэлээбитэ, өлүөн иннинэ Кыргыстааны салайбыта.

Өлбүттэр