Зверев Сергей Афанасьевич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
кКөннөрүү туһунан суруллубатах
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
ib, көннөрүү (ТК, ТС)
1 устуруока: 1 устуруока:
{{Персона
[[Ойуу:Зверев_Сергей_Афанасьевич_-_Кыыл_Уола.jpg|150px|thumb|right|Зверев Сергей Афанасьевич — Кыыл Уола]]
|аата = Кыыл Уола

|төрөөбүт аата = Зверев Сергей Афанасьевич
'''Сергей Афанасьевич Зверев — Кыыл Уола''' (06.07.1900—07.03.1973) — олоҥхоһут, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1939).
|ойуу = Зверев_Сергей_Афанасьевич_-_Кыыл_Уола.jpg
|кэтитэ =
|ойуу ис хоһооно = <!-- Мэтириэт ис хоһоонун тириэрдиэхтээх -->
|үлэтэ = олоҥхоһут
|төрөөбүт күнэ = 8.7.1900 (25.6)
|төрөөбүт сирэ = {{ТөрөөбүтСирэ|Түбэй нэһилиэгэ}}, [[Сунтаар улууһа]], [[Бүлүү уокуруга]], <br />[[Саха уобалаһа]]
|дойдута = Россия империята, ССРС
|өлбүт күнэ = 7.3.1973
|өлбүт сирэ = {{ӨлбүтСирэ|}}
|аҕата =
|ийэтэ =
|кэргэнэ =
|ойоҕо =
|оҕолоро =
|наҕараадалара = {{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Үлэ Кыһыл Знамятын уордьана|1971}}
{{!}}}
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{РСФСР культуратын үтүөлээх үлэһитэ|1968}}
{{!}}}
|атын =
|биики ыскылаат =
}}
'''Сергей Афанасьевич Зверев — Кыыл Уола''' (08.07.1900, [[Түбэй нэһилиэгэ]], [[Сунтаар улууһа]], [[Бүлүү уокуруга]], [[Саха уобалаһа]] — 07.03.1973)  биллиилээх олоҥхоһут, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1939).


== Олоҕун олуктара ==
== Олоҕун олуктара ==
[[1900]] сыл эргэ истиилинэн бэс ыйын 25 күнүгэр, саҥанан [[от ыйын 6]] күнүгэр Бүлүү уокуругун [[Сунтаар улууһа|Сунтаар улууһугар]] [[Түбэ (Сунтаар)|Түбэ]] нэһилиэккэ төрөөбүт<ref name="ilin">[http://ilin-yakutsk.narod.ru/2000-2/65.htm Исторический, культурологический журнал «Илин», № 2(21) — 2000:Его называли «Посланник небес»…]</ref>.
1900 сыллаахха бэс ыйын 25 (от ыйын 8) күнүгэр Бүлүү уокуругун [[Сунтаар улууһа|Сунтаар улууһугар]] Түбэй нэһилиэккэ төрөөбүт<ref name="ilin">[http://ilin-yakutsk.narod.ru/2000-2/65.htm Исторический, культурологический журнал «Илин», № 2(21) — 2000: Его называли «Посланник небес»…]</ref>.
Оҕо эрдэҕиттэн норуот уус-уран айымньытыгар уһуйуллан, сүгүрүйэн улааппыта. Айылҕаттан бэриллибит дьоҕура сайдарыгар остуоруйаһыт Дьаакып Ырдьан улахан сабыдыаллаах эбит.
Оҕо эрдэҕиттэн норуот уус-уран айымньытыгар уһуйуллан, сүгүрүйэн улааппыт. Айылҕаттан бэриллибит дьоҕура сайдарыгар остуоруйаһыт Дьаакып Ырдьан улахан сабыдыаллаах эбит.
Хамначчыттабыт, [[Бодойбо]] бириискэлэригэр оробуочайдаабыт, [[Кэмпэндээйи]] тууһун собуотугар болуотунньуктаабыт. Кэлин колхуос бэрэссэдээтэлэ, Ньурбатааҕы тыйаатыр артыыһа буола сылдьыбыт.
Хамначчыттаабыт, [[Бодойбо]] бириискэлэригэр үлэлээбит, [[Кэмпэндээйи]] тууһун собуотугар болуотунньуктаабыт. Кэлин колхуос бэрэссэдээтэлэ, Ньурбатааҕы тыйаатыр артыыһа буола сылдьыбыт.


== Дьиэ кэргэнэ, аймахтара ==
== Дьиэ кэргэнэ, аймахтара ==
* Антон Дьапта — эһэтэ, аатырбыт олоҥхоһут<ref name="ilin"></ref>.
* Антон Дьапта — эһэтэ, аатырбыт олоҥхоһут<ref name="ilin"></ref>.
* Афанасий Антонов — аҕата, Бүлүү уокуругар биллибит олоҥхоһут, мас ууһа, көмүс ууһа<ref name="ilin"></ref>.
* Афанасий Антонов (Кыыл Охонооһой) — аҕата, Бүлүү уокуругар биллибит олоҥхоһут, мас ууһа, көмүс ууһа<ref name="ilin"></ref>.
* Хара Мотуруона — ийэтэ, остуоруйа кэпсиирин, олоҥхолуурун сөбүлүүр эбит<ref name="ilin"></ref>.
* Хара Мотуруона — ийэтэ, остуоруйа кэпсиирин, олоҥхолуурун сөбүлүүр эбит<ref name="ilin"></ref>.
Үстэ<ref name="ilin"></ref> кэргэннэнэ сылдьыбыт (бастакы кэргэнэ төрүү сытан өлбүт), 14 о5оломмут.
Үстэ<ref name="ilin"></ref> кэргэннэнэ сылдьыбыт (бастакы кэргэнэ төрүү сытан өлбүт), 14 о5оломмут.
* Анастасия Потаповна — иккис кэргэнэ.
* Анастасия Потаповна — иккис ойоҕо.
* Федорова-Зверева Федора Ивановна — үһүс кэргэнэ<ref name="ilin"></ref>.
* Федорова-Зверева Федора Ивановна — үһүс ойоҕо<ref name="ilin"></ref>.
Үһүс кэргэниттэн оҕолоругар өбүгэлэрин аатын биэрбит: Сиэнэкэ, Төгүл, Күөгэйээни, Туйаарыма<ref name="ilin"></ref>.
Үһүс ойоҕуттан оҕолоругар өбүгэлэрин аатын биэрбит: Сиэнэкэ, Төгүл, Күөгэйээни, Туйаарыма<ref name="ilin"></ref>.
* [[Зверев Дмитрий Сергеевич]] (11.06.1939—08.09.2012) — уола, Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, прозаик-публицист.
* [[Зверев Дмитрий Сергеевич]] (11.06.1939—08.09.2012) — уола, Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, прозаик-публицист.



== Айар үлэтэ ==
== Айар үлэтэ ==
[[Ойуу:Зверев.jpg|150px|thumb|right|Зверев Сергей Афанасьевич — Кыыл Уола]]
[[Ойуу:Зверев.jpg|150px|thumb|right|Зверев Сергей Афанасьевич — Кыыл Уола]]
«Мин сүрэҕим» диэн тэттик айымньытыгар олус бэргэнник бэйэтин ырыаhыт, тойуксут быhыытынан аналын уобарастаан эппитэ<ref>[http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev1.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия):Илларионов В. В.:Сергей Зверев айар үлэтин олуктара]</ref>:
«Мин сүрэҕим» диэн тэттик айымньытыгар олус бэргэнник бэйэтин ырыаhыт, тойуксут быhыытынан аналын уобарастаан эппитэ<ref>[http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev1.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): Илларионов В. В.: Сергей Зверев айар үлэтин олуктара]</ref>:
{{Цитата|<poem>''Суой, доҕоттоор,''
{{Цитата|<poem>''Суой, доҕоттоор,''
''Сэбирдэх күндү күөмэйдээҕэ.''
''Сэбирдэх күндү күөмэйдээҕэ.''
40 устуруока: 63 устуруока:
''Алгыстаах олоҕу,''
''Алгыстаах олоҕу,''
'' Аан дойду кэскилин айхаллаабыта.''</poem>}}
'' Аан дойду кэскилин айхаллаабыта.''</poem>}}

===== Норуот үҥкүүтүн маастара =====
===== Норуот үҥкүүтүн маастара =====
Сергей Зверев саха үҥкүүтүн культуратын төрүттээччитэ, саха былыргы умнуллан эрэр ритуальнай үҥкүүлэрин yйэтиппит ураты үтүөлээх. 30-н тахса, саха норуотун үҥкүүтүгэр үтүө холобур буолбут, үҥкүүнү айбыт: «Алгыс», «Ситим», «Сэлбэрээскэ», «Хотой», «Кымыс үрдэ» о. д. а.
Сергей Зверев саха үҥкүүтүн культуратын төрүттээччитэ, саха былыргы умнуллан эрэр ритуальнай үҥкүүлэрин yйэтиппит ураты үтүөлээх. 30-н тахса, саха норуотун үҥкүүтүгэр үтүө холобур буолбут, үҥкүүнү айбыт: «Алгыс», «Ситим», «Сэлбэрээскэ», «Хотой», «Кымыс үрдэ» о. д. а.
Итини тэҥэ ССРС норуоттарын үҥкүүлэрин туруорбута.<br />
Итини тэҥэ ССРС норуоттарын үҥкүүлэрин туруорбута.<br />
Биир бастыҥ үҥкүүтэ — «Оһуордар».<br />
Биир бастыҥ үҥкүүтэ — «Оһуордар».<br />
Зверев үҥкүүлэрэ норуот культуратыгар олоҕуран айыллыбыттара. Саха үҥкүүтүгэр «таҥалай үктээн хаамыы», «үөһээ айыыларга сүгүрүйүү», «туос иhит ойуута», «дэйбиирдээх хаамыы», «күөттэhии», «быа быластааhын», «балталаhыы», «уруйдааhын», «тобук холбоон ойуу» курдук сэдэх хамсаныылары, «сүгүрүйүү» араас көрүҥнэрин айан саха норуотун культуратыгар хаалларбыта<ref name="ilin"></ref>.
Зверев үҥкүүлэрэ норуот культуратыгар олоҕуран айыллыбыттара. Саха үҥкүүтүгэр «таҥалай үктээн хаамыы», «үөһээ айыыларга сүгүрүйүү», «туос иhит ойуута», «дэйбиирдээх хаамыы», «күөттэhии», «быа быластааhын», «балталаhыы», «уруйдааhын», «тобук холбоон ойуу» курдук сэдэх хамсаныылары, «сүгүрүйүү» араас көрүҥнэрин айан саха норуотун культуратыгар хаалларбыта<ref name="ilin"></ref>.

===== Россия улахан сценаларыгар кыттыыта =====
===== Россия улахан сценаларыгар кыттыыта =====
* Государственнай академическай Улахан театр (1947)
* Государственнай академическай Улахан театр (1947)
53 устуруока: 78 устуруока:


== Айымньылара ==
== Айымньылара ==

===== Олоҥхолоро =====
===== Олоҥхолоро =====
* «Куллустай Бэргэн»
* «Куллустай Бэргэн»
* «Кулун кугас аттаах Куллустай Бэргэн»
* «Кулун кугас аттаах Куллустай Бэргэн»

===== Поэмалара =====
===== Поэмалара =====
* «Оргуhуохтаах кыыс»
* «Оргуhуохтаах кыыс»
63 устуруока: 90 устуруока:
* «Улуу Москуба туhунан тойук»
* «Улуу Москуба туhунан тойук»
* «Суоһалдьыйа Толбонноох»
* «Суоһалдьыйа Толбонноох»

===== Тойуктара =====
===== Тойуктара =====
* «Улуу Москуба туһунан тойук»
* «Улуу Москуба туһунан тойук»
* Бэлиэлээх тиһик бэлиэтэ
* Бэлиэлээх тиһик бэлиэтэ
«Хара саһыл», трагедия
* «Мэҥэлэр болуоттара»
* «Мэҥэлэр болуоттара»
* «Барааччы ырыата»
* «Барааччы ырыата»
* «Аҕа алгыһа»
* «Аҕа алгыһа»
* «Эбэ алгыhа»
* «Эбэ алгыhа»
* «Кыайыахпыт»
* «Кыайыахпыт»
* «Уотунан тыыммыт уоттан умсуо»
* «Уотунан тыыммыт уоттан умсуо»

===== Опера-балет =====
===== Опера-балет =====
«Суоһалдьыйа Толбонноох» (1959)
«Суоһалдьыйа Толбонноох» (1959)


== Библиография ==
== Библиография ==
* Мин сүрэҕим. Дьокуускай кн. Изд-та, 1953. — 60 с.
* Мин сүрэҕим. {{Дь.}}: Кинигэ кыһата, 1953. — 60 с.
* «Айхал эйиэхэ, аар тайҕа» \ С. А. Зверев, Г. М. Васильев. Дьокуускай: Кинигэ изд-та, 1958. — 48 с.
* «Айхал эйиэхэ, аар тайҕа» \ С. А. Зверев, Г. М. Васильев. Дь.: Кинигэ кыһата, 1958. — 48 с.
* Икки үйэ. Дьокуускай кинигэ изд-та, 1964. — 103 с.
* Икки үйэ. Дь.: Кинигэ кыһата, 1964. — 103 с.
* Аман өс. Дьокуускай: кинигэ изд-та, 1971. — 294 с.
* Аман өс. Дь.: Кинигэ кыһата, 1971. — 294 с.
* Күрүлэс күргүөм күннэргэ; Культура дьиэлэригэр, фольклорнай коллективтарга көмө \ Хомуйда В. В. Илларионов, Л. Ф. Рожина. — Бэрдьигэстээх. 1992. — 39 с.
* Күрүлэс күргүөм күннэргэ; Культура дьиэлэригэр, фольклорнай коллективтарга көмө \ Хомуйда В. В. Илларионов, Л. Ф. Рожина. — Бэрдьигэстээх, 1992. — 39 с.
* Улуу Москуба туһунан тойук; поэма \ Хомуйан онордо Д. С. Зверев. Художник Н.Игнатьев. Дьокуускай, 1999. — 74 с.
* Улуу Москуба туһунан тойук; поэма \ Хомуйан онордо Д. С. Зверев. Художник Н. Игнатьев. Дь., 1999. — 74 с.

== Аатын үйэтитии ==
== Үйэлээх аата ==
* Сунтаар сэлиэнньэтин уулуссатыгар Сергей Зверев аата иҥэриллибит<ref>Сунтаар нэһилиэгин салалтатын 1998 сыл алтынньы 5 күнүнээҕи 164 №-дээх «Уулусса аатын уларытыы туһунан» Дьаһайыыта // Сунтаар сулуhа. — 1998. — Алтынньы 20 к.»</ref> (1998)
* Сунтаар улууһугар түмэл-дьиэ аһыллыбыт.
* С. А. Зверев аата Саха государственнай үҥкүү театрыгар иҥэриллибит.
* [[Сунтаар]] уулуссатыгар Сергей Зверев аата иҥэриллибит<ref>Сунтаар нэһилиэгин салалтатын 1998 сыл алтынньы 5 күнүнээҕи 164 №-дээх «Уулусса аатын уларытыы туһунан» Дьаһайыыта // Сунтаар сулуhа. — 1998. — Алтынньы 20 к."</ref> (1998)


== Наҕараадалара уонна ытык ааттара ==
== Наҕараадалара уонна ытык ааттара ==
* РСФСР культуратын үтүөлээх үлэһитэ<ref>Указ Президиума Верховного Совета РСФСР // Соц. Якутия. — 1968. — 1 мая</ref>
* РСФСР культуратын үтүөлээх үлэһитэ<ref>Указ Президиума Верховного Совета РСФСР // Соц. Якутия. — 1968. — 1 мая</ref>
* Саха АССР искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ<ref>Указ Президиума Верховного Совета Якутской АССР // Соц. Якутия. — 1951. — 29 дек.</ref>
* Саха АССР искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ<ref>Указ Президиума Верховного Совета Якутской АССР // Соц. Якутия. — 1951. — 29 дек.</ref>
* «Үлэ Кыһыл Знамята» уордьан<ref>Указ Президиума Верховного Совета СССР // Соц. Якутия. — 1971. — 2 сент.</ref>
* Үлэ Кыһыл Знамятын уордьана<ref>Указ Президиума Верховного Совета СССР // Соц. Якутия. — 1971. — 2 сент.</ref>


== Быһаарыылар ==
== Быһаарыылар ==
96 устуруока: 127 устуруока:


== Кини туһунан ==
== Кини туһунан ==
* Айыылартан айдарыылаах: С. А. Зверев Кыыл Уолун туһунан ахтыылар\Хомуйан оҥордо В. В. Илларионов. Дьокуускай: Бичик, 2000 — 188 с.
* Айыылартан айдарыылаах: С. А. Зверев Кыыл Уолун туһунан ахтыылар\Хомуйан оҥордо В. В. Илларионов. {{Дь.}}: Бичик, 2000—188 с.
* Бугаев Н. И. Зверев Д. С. К вопросу о национальной специфике якутского поэтического творчества: На примере произведений С. А. Зверева-Кыыл Уола \инст. гуманитарных исследований РС(Я). — Якутск. 1999. — 33 с.
* Бугаев Н. И. Зверев Д. С. К вопросу о национальной специфике якутского поэтического творчества: На примере произведений С. А. Зверева — Кыыл Уола \инст. гуманитарных исследований РС(Я). — Якутск, 1999. — 33 с.


== Сигэлэр ==
== Сигэлэр ==
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/index.htmll Национальная библиотека Республики Саха (Якутия):С. А. Зверев — Кыыл Уола]
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/index.htmll Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): С. А. Зверев — Кыыл Уола]
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev1.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия):Илларионов В. В.:Сергей Зверев айар үлэтин олуктара]
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev1.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): Илларионов В. В.: Сергей Зверев айар үлэтин олуктара]
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev2.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия):Сергей Афанасьевич Зверев — Кыыл Уола]
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev2.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): Сергей Афанасьевич Зверев — Кыыл Уола]
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev5.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия):С. А. Зверев — Кыыл Уола:Ыйаахтар уонна уураахтар]
* [http://www.nlib.sakha.ru/Resoures/Data/Bibl_Assist/Zverev/zverev5.html Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): С. А. Зверев — Кыыл Уола: Ыйаахтар уонна уураахтар]
* [http://www.sakhalit.com/taxonomy/term/55,27 Якутский государственный литературный Музей имени П. А. Ойунского:Зверев Сергей Афанасьевич — Кыыл Уола]
* [http://www.sakhalit.com/taxonomy/term/55,27 Якутский государственный литературный Музей имени П. А. Ойунского: Зверев Сергей Афанасьевич — Кыыл Уола]
* [http://ilin-yakutsk.narod.ru/2000-2/65.htm Исторический, культурологический журнал «Илин», № 2(21) — 2000:Его называли «Посланник небес»…]
* [http://ilin-yakutsk.narod.ru/2000-2/65.htm Исторический, культурологический журнал «Илин», № 2(21) — 2000: Его называли «Посланник небес»…]
* [http://sakhaopenworld.org/alekseyev/work8.html Sakha Open World:Следы забытой песни (О якутском народном певце Сергее Звереве и его «нотных» знаках — Вестник АПН «Культура и искусство», 10 января 1968 г.)]
* [http://sakhaopenworld.org/alekseyev/work8.html Sakha Open World: Следы забытой песни (О якутском народном певце Сергее Звереве и его «нотных» знаках — Вестник АПН «Культура и искусство», 10 января 1968 г.)]



[[Категория:Дьоннор алпабыытынан|З]]
[[Категория:1900 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:От ыйын 6 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Сунтаар улууһугар төрөөбүттэр]]
[[Категория:1973 сыллаахха өлбүттэр]]
[[Категория:Кулун тутар 7 күнүгэр өлбүттэр]]
[[Категория:Олоҥхоһуттар]]
[[Категория:Олоҥхоһуттар]]
[[Категория:Саха биллиилээх дьоно]]
[[Категория:Саха биллиилээх дьоно]]
[[Категория:Сунтаар улууһа]]
[[Категория:Колхоз бэрэссэдээтэллэрэ]]

15:10, 28 Сэтинньи 2014 барыл

Кыыл Уола
Төрөөбүт аата:

Зверев Сергей Афанасьевич

Үлэтэ:

олоҥхоһут

Төрөөбүт күнэ:

25 бэс ыйын (8 от ыйын) 1900({{padleft:1900|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:8|2|0}})

Төрөөбүт сирэ:

Түбэй нэһилиэгэ, Сунтаар улууһа, Бүлүү уокуруга,
Саха уобалаһа

Дойдута:

Россия империята Россия империята →
ССРС ССРС

Өлбүт күнэ:

7 кулун тутар 1973({{padleft:1973|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:7|2|0}}) (72 сааһыгар)

Наҕараадалара:
Үлэ Кыһыл Знамятын уордьана  — 1971
РСФСР культуратын үтүөлээх үлэһитэ
РСФСР культуратын үтүөлээх үлэһитэ

Сергей Афанасьевич Зверев — Кыыл Уола (08.07.1900, Түбэй нэһилиэгэ, Сунтаар улууһа, Бүлүү уокуруга, Саха уобалаһа — 07.03.1973) — биллиилээх олоҥхоһут, ССРС суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ (1939).

Олоҕун олуктара

1900 сыллаахха бэс ыйын 25 (от ыйын 8) күнүгэр Бүлүү уокуругун Сунтаар улууһугар Түбэй нэһилиэккэ төрөөбүт[1]. Оҕо эрдэҕиттэн норуот уус-уран айымньытыгар уһуйуллан, сүгүрүйэн улааппыт. Айылҕаттан бэриллибит дьоҕура сайдарыгар остуоруйаһыт Дьаакып Ырдьан улахан сабыдыаллаах эбит. Хамначчыттаабыт, Бодойбо бириискэлэригэр үлэлээбит, Кэмпэндээйи тууһун собуотугар болуотунньуктаабыт. Кэлин колхуос бэрэссэдээтэлэ, Ньурбатааҕы тыйаатыр артыыһа буола сылдьыбыт.

Дьиэ кэргэнэ, аймахтара

  • Антон Дьапта — эһэтэ, аатырбыт олоҥхоһут[1].
  • Афанасий Антонов (Кыыл Охонооһой) — аҕата, Бүлүү уокуругар биллибит олоҥхоһут, мас ууһа, көмүс ууһа[1].
  • Хара Мотуруона — ийэтэ, остуоруйа кэпсиирин, олоҥхолуурун сөбүлүүр эбит[1].

Үстэ[1] кэргэннэнэ сылдьыбыт (бастакы кэргэнэ төрүү сытан өлбүт), 14 о5оломмут.

  • Анастасия Потаповна — иккис ойоҕо.
  • Федорова-Зверева Федора Ивановна — үһүс ойоҕо[1].

Үһүс ойоҕуттан оҕолоругар өбүгэлэрин аатын биэрбит: Сиэнэкэ, Төгүл, Күөгэйээни, Туйаарыма[1].

  • Зверев Дмитрий Сергеевич (11.06.1939—08.09.2012) — уола, Саха Өрөспүүбүлүкэтин культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин суруйааччыларын Сойууһун чилиэнэ, прозаик-публицист.

Айар үлэтэ

Зверев Сергей Афанасьевич — Кыыл Уола

«Мин сүрэҕим» диэн тэттик айымньытыгар олус бэргэнник бэйэтин ырыаhыт, тойуксут быhыытынан аналын уобарастаан эппитэ[2]:

«

Суой, доҕоттоор,
Сэбирдэх күндү күөмэйдээҕэ.
Олохпут уйгулаах үүнүүтүн
Оччугуй ырыаhыта кимий диэтэргит, —
Ол мин сүрэҕим этэ.
Кини —
Кэрэ кэмҥэ үөрэн,
Кэлэр кэскилгэ көҕүйэн,
Көҥдөй агдам иhиттэн
Күөгү көмүс күөмэйбинэн
Көтөн-дайан тахсан,
Чыычаах буолан тырыбынаата,
Ымыы буолан ыллаабыта,
Улуу Ленин партиятын уруйдаабыта,
Ийэ сири,
Иллээх сэбиэскэй кэргэни эҕэрдэлээбитэ,
Алгыстаах олоҕу,
Аан дойду кэскилин айхаллаабыта.

»
Норуот үҥкүүтүн маастара

Сергей Зверев саха үҥкүүтүн культуратын төрүттээччитэ, саха былыргы умнуллан эрэр ритуальнай үҥкүүлэрин yйэтиппит ураты үтүөлээх. 30-н тахса, саха норуотун үҥкүүтүгэр үтүө холобур буолбут, үҥкүүнү айбыт: «Алгыс», «Ситим», «Сэлбэрээскэ», «Хотой», «Кымыс үрдэ» о. д. а. Итини тэҥэ ССРС норуоттарын үҥкүүлэрин туруорбута.
Биир бастыҥ үҥкүүтэ — «Оһуордар».
Зверев үҥкүүлэрэ норуот культуратыгар олоҕуран айыллыбыттара. Саха үҥкүүтүгэр «таҥалай үктээн хаамыы», «үөһээ айыыларга сүгүрүйүү», «туос иhит ойуута», «дэйбиирдээх хаамыы», «күөттэhии», «быа быластааhын», «балталаhыы», «уруйдааhын», «тобук холбоон ойуу» курдук сэдэх хамсаныылары, «сүгүрүйүү» араас көрүҥнэрин айан саха норуотун культуратыгар хаалларбыта[1].

Россия улахан сценаларыгар кыттыыта
  • Государственнай академическай Улахан театр (1947)
  • VI Бүтүн Аан дойдутааҕы эдэр ыччат уонна студеннар фестивальларын культурнай программата (Москва, 1957)
  • Саха АССР культуратын уонна искусствотын Күннэрэ (Москва, 1957, 1965)
  • «Сияние Севера», улахан театрализованнай көрдөрүү (Москва, 1960)
  • Түмсүү Кремлевскай Дыбарыаһа (Москва, 1965)

Айымньылара

Олоҥхолоро
  • «Куллустай Бэргэн»
  • «Кулун кугас аттаах Куллустай Бэргэн»
Поэмалара
  • «Оргуhуохтаах кыыс»
  • «Айхал эйиэхэ, аар тайҕа!»
  • «Уот Кудулу»
  • «Мин сүрэҕим»
  • «Улуу Москуба туhунан тойук»
  • «Суоһалдьыйа Толбонноох»
Тойуктара
  • «Улуу Москуба туһунан тойук»
  • Бэлиэлээх тиһик бэлиэтэ
  • «Мэҥэлэр болуоттара»
  • «Барааччы ырыата»
  • «Аҕа алгыһа»
  • «Эбэ алгыhа»
  • «Кыайыахпыт»
  • «Уотунан тыыммыт уоттан умсуо»
Опера-балет

«Суоһалдьыйа Толбонноох» (1959)

Библиография

  • Мин сүрэҕим. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1953. — 60 с.
  • «Айхал эйиэхэ, аар тайҕа» \ С. А. Зверев, Г. М. Васильев. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1958. — 48 с.
  • Икки үйэ. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1964. — 103 с.
  • Аман өс. — Дь.: Кинигэ кыһата, 1971. — 294 с.
  • Күрүлэс күргүөм күннэргэ; Культура дьиэлэригэр, фольклорнай коллективтарга көмө \ Хомуйда В. В. Илларионов, Л. Ф. Рожина. — Бэрдьигэстээх, 1992. — 39 с.
  • Улуу Москуба туһунан тойук; поэма \ Хомуйан онордо Д. С. Зверев. Художник Н. Игнатьев. — Дь., 1999. — 74 с.


Үйэлээх аата

  • Сунтаар улууһугар түмэл-дьиэ аһыллыбыт.
  • С. А. Зверев аата Саха государственнай үҥкүү театрыгар иҥэриллибит.
  • Сунтаар уулуссатыгар Сергей Зверев аата иҥэриллибит[3] (1998)

Наҕараадалара уонна ытык ааттара

  • РСФСР культуратын үтүөлээх үлэһитэ[4]
  • Саха АССР искусствотын үтүөлээх диэйэтэлэ[5]
  • Үлэ Кыһыл Знамятын уордьана[6]

Быһаарыылар

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Исторический, культурологический журнал «Илин», № 2(21) — 2000: Его называли «Посланник небес»…
  2. Национальная библиотека Республики Саха (Якутия): Илларионов В. В.: Сергей Зверев айар үлэтин олуктара
  3. Сунтаар нэһилиэгин салалтатын 1998 сыл алтынньы 5 күнүнээҕи 164 №-дээх «Уулусса аатын уларытыы туһунан» Дьаһайыыта // Сунтаар сулуhа. — 1998. — Алтынньы 20 к."
  4. Указ Президиума Верховного Совета РСФСР // Соц. Якутия. — 1968. — 1 мая
  5. Указ Президиума Верховного Совета Якутской АССР // Соц. Якутия. — 1951. — 29 дек.
  6. Указ Президиума Верховного Совета СССР // Соц. Якутия. — 1971. — 2 сент.

Кини туһунан

  • Айыылартан айдарыылаах: С. А. Зверев Кыыл Уолун туһунан ахтыылар\Хомуйан оҥордо В. В. Илларионов. — Дь.: Бичик, 2000—188 с.
  • Бугаев Н. И. Зверев Д. С. К вопросу о национальной специфике якутского поэтического творчества: На примере произведений С. А. Зверева — Кыыл Уола \инст. гуманитарных исследований РС(Я). — Якутск, 1999. — 33 с.

Сигэлэр