Өс: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

← Иннинээҕи уларытыыга Кэннинээҕи уларытыыга →

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ

Утумнаах

08:59, 19 Сэтинньи 2014 барыл

Өс диэн тыл ордук кыра көҥүл халыыба. морфематтан атын — морфема суолта ордук кыра биирдигэ. Өс биир эрэ морфематтан туруон сөп, онуоха соҕотох морфема көҥүл халыып буолара сатаммат.

Үксүн өс төрүттээх эбэтэр олохтоох уонна нуултан саҕалаан элбэх аффикстардаах. Өстөр холбоhууларыттан этиилэр үөскүүллэр.

Өс тыллар

Урун кун тахсар-туhэр. Дьыл кэмнэрин утумнара кэмиттэн кэмигэр уларыйа тураллар. Олох үөскуу-үөдуйэ, салҕана- сайда турар. Ону барытын Аар Айыы Тойон көрөн- истэн дьаhайар. Дьэ, ол иhин айыы аймаҕа киниэхэ сугуруйэр уонна уйэттэн уйэҕэ, өбугэ саҕаттан иhэр өс тыллары тутуhар. Айыы итэҕэлин өс тыллара ус көруннээхтэр:

Айыы өс диэн сир-дойду

Айыы өс диэн сир-дойду, айылҕа халлааннара айыллыыларын, олохторун туhунан айыы аймаҕын өйдөбуллэриттэн уонна итэҕэлтэн үөскээбит туомнар, угэстэр алгыс тыллара- өстөрө.

Суруннуур өс

Окко туспут оноhуу, сиргэ туспут силик.
Киhи куттаах- сурдээх, от-мас иччилээх.
Урун кун сырдыга баҕалаах.
Кырдьаҕастан алгыhын, эдэртэн эйэтин ыл.
Күөсчут айаҕын Аал Уот баайбат.
Ыал- ийэтинэн.
Миигин тула истинник санаhар чугас дьонум чэгиэн-чэбдик, үөрэ-көтө сылдьар буоллах- тарына дьэ, бу- дьол.
Урун кун анныгар барыта кэмнээх-кэрдиилээх.
өлбуту кытта өлбөттөр, тыыннаах тыыннааҕы саныыр.

Эн утүөҕэ тардыс. Айыы аймаҕын киhитэ буол. Айыы итэҕэлин өс тылларыгар олоҕурар сиэри, угэhи кэhимэ.Туктэрини онорон кэстэххинэ, ол- аньыы. Киhи таннары таттаран, аньыыны онорор буоллаҕына кини бэйэтигэр эрэ сэти оностор буолбатах.Кини аньыыны онорон олоххо сэти үөскэтэр, ол тумугэр энин алдьархайдар, алдьатыылар тахсаллар.

Тинсирики өс диэн

Орто дойду киhитэ таннары таттаран, аньыыны онорон олоххо сэти үөскэтэрин бобор өс тыллар.

Оту-маhы мээнэ охторума : халлаан тутааҕа туллуо.
Айыы аймаҕын сиэрин, угэhин кэhимэ.
Окко-маска хаан аҕыы сылдьыма.

Айыы итэҕэлин тинсирики өстөрө аньыыны онорору, сэти үөскэтэри бобор.Онтон бобор буоллаҕына Аар Айыы Тойон тоҕо олоххо энин алдьархайдары таhаартарарый. Ону тоҕо тохтоппотуй ?

Киhи таннары таттарбакка утүөҕэ тардыhарын туhугар урдук Айыы омук-омукка эгэлгэ итэ- ҕэли, утүө-мөку өйдөбуллэри биэрбитин тэнэ сахаҕа эмиэ кут-сур, айыы-аньыы, өс-туктэри, сэт өйдөбуллэри биэрбитэ.Онтон ити өйдөбуллэр, туох да диэбиппит иннигэр саха олоҕо, олоҕун майгыта буолаллар эбээт. Ол аата, Аар Айыы Тойон киhиэхэ, хаhан окко туhүөҕут- тэн ыла олоххо бары көнулу биэрэр. Киhиэхэ төрүөҕуттэн ыла бары көнулу биэрэрин бы- hыытынан урдук Айыы киhи аньыыны онорорун тохтоппот уонна кинини аньыыны оноро- рун иhин дьууллуу-буруйдуу сатаабат эбит. Аар Айыы Тойон биhиэхэ өстөру биэрэн: "Аньыыны онорума, сэти үөскэтимэ, утүөну уксэт",-диэн этэр-үөрэтэр эрэ. Саха киhитэ тус бэйэтигэр Аар Айыы Тойон кэмнээн биэрбит олоҕун өс-туктэри өйдөбуллэринэн салайтаран( өруутун хайдах баҕарбытын уонна бэйэтин эрэ кыаҕынан оностубатаҕын да иhин) төhө кыалларынан оностон кэллэ уонна салгыы да оностуоҕа.

@@ 1 устуруока: / 1 устуруока: @@
-'''Өс''' диэн [[тыл]] ордук кыра көҥүл халыыба. [[Морфема]]ттан атын — морфема суолта ордук кыра биирдигэ. Өс биир эрэ морфематтан туруон сөп, онуоха соҕотох морфема көҥүл халыып буолара сатаммат.
+'''Өс''' диэн [[тыл]] ордук кыра көҥүл халыыба. [[морфема]]ттан атын — морфема суолта ордук кыра биирдигэ. Өс биир эрэ морфематтан туруон сөп, онуоха соҕотох морфема көҥүл халыып буолара сатаммат.
 Үксүн өс [[төрүт (Тыл үөрэҕэ|төрүттээх]] эбэтэр [[өс олоҕо|олохтоох]] уонна нуултан саҕалаан элбэх [[аффикс]]тардаах. Өстөр холбоhууларыттан [[этии]]лэр үөскүүллэр.
+=== Өс тыллар ===
+Урун кун тахсар-туhэр. Дьыл кэмнэрин утумнара кэмиттэн кэмигэр уларыйа тураллар. Олох үөскуу-үөдуйэ, салҕана- сайда турар. Ону барытын Аар Айыы Тойон көрөн- истэн дьаhайар. Дьэ, ол иhин айыы аймаҕа киниэхэ сугуруйэр уонна уйэттэн уйэҕэ, өбугэ саҕаттан иhэр өс тыллары тутуhар.
+Айыы итэҕэлин өс тыллара ус көруннээхтэр:
+==== Айыы өс диэн сир-дойду ====
+Айыы өс диэн сир-дойду, айылҕа халлааннара айыллыыларын, олохторун туhунан айыы аймаҕын өйдөбуллэриттэн уонна итэҕэлтэн үөскээбит туомнар, угэстэр алгыс тыллара- өстөрө.
+==== Суруннуур өс ====
+# Окко туспут оноhуу, сиргэ туспут силик.
+# Киhи куттаах- сурдээх, от-мас  иччилээх.
+# Урун кун сырдыга баҕалаах.
+# Кырдьаҕастан алгыhын, эдэртэн эйэтин ыл.
+# Күөсчут айаҕын Аал Уот баайбат.
+# Ыал- ийэтинэн.
+# Миигин тула истинник санаhар чугас дьонум чэгиэн-чэбдик, үөрэ-көтө сылдьар буоллах- тарына дьэ, бу- дьол.
+# Урун кун анныгар барыта кэмнээх-кэрдиилээх.
+# өлбуту кытта өлбөттөр, тыыннаах тыыннааҕы саныыр.
+Эн утүөҕэ тардыс. Айыы аймаҕын киhитэ буол. Айыы итэҕэлин өс тылларыгар олоҕурар сиэри, угэhи кэhимэ.Туктэрини онорон кэстэххинэ, ол- аньыы. Киhи таннары таттаран,  аньыыны онорор буоллаҕына кини бэйэтигэр эрэ сэти оностор буолбатах.Кини аньыыны онорон олоххо сэти үөскэтэр, ол тумугэр энин алдьархайдар, алдьатыылар тахсаллар.
+==== Тинсирики өс диэн ====
+Орто дойду киhитэ таннары таттаран, аньыыны онорон олоххо сэти үөскэтэрин бобор өс тыллар.
+# Оту-маhы мээнэ охторума : халлаан тутааҕа туллуо.
+# Айыы аймаҕын сиэрин, угэhин кэhимэ.
+# Окко-маска хаан аҕыы сылдьыма.
+Айыы итэҕэлин тинсирики өстөрө аньыыны онорору, сэти үөскэтэри бобор.Онтон бобор  буоллаҕына Аар Айыы Тойон тоҕо олоххо энин алдьархайдары таhаартарарый.  Ону тоҕо тохтоппотуй ?
+Киhи таннары таттарбакка утүөҕэ тардыhарын туhугар урдук Айыы омук-омукка эгэлгэ итэ- ҕэли, утүө-мөку өйдөбуллэри биэрбитин тэнэ сахаҕа эмиэ кут-сур, айыы-аньыы, өс-туктэри, сэт өйдөбуллэри биэрбитэ.Онтон ити өйдөбуллэр, туох да диэбиппит иннигэр саха олоҕо, олоҕун майгыта буолаллар эбээт. Ол аата, Аар Айыы Тойон киhиэхэ, хаhан окко туhүөҕут- тэн ыла олоххо бары көнулу биэрэр. Киhиэхэ төрүөҕуттэн ыла бары көнулу биэрэрин бы- hыытынан урдук Айыы киhи аньыыны онорорун тохтоппот уонна кинини аньыыны оноро- рун иhин дьууллуу-буруйдуу сатаабат эбит. Аар Айыы Тойон биhиэхэ өстөру биэрэн:   "Аньыыны онорума, сэти үөскэтимэ, утүөну уксэт",-диэн этэр-үөрэтэр эрэ.
+Саха киhитэ тус бэйэтигэр Аар Айыы Тойон кэмнээн биэрбит олоҕун өс-туктэри өйдөбуллэринэн салайтаран( өруутун хайдах баҕарбытын уонна бэйэтин эрэ кыаҕынан оностубатаҕын да иhин) төhө кыалларынан оностон кэллэ уонна салгыы да оностуоҕа.
+{{rq|cat|wikify|style|translate|sources|grammar|stub|}}
 [[Категория:Тыл үөрэҕэ]]
@@ 8 устуруока: / 46 устуруока: @@
 [[new:खंग्वः]]
 [[zh:單字]]
-                                                                   Өс тыллар.
-Урун кун тахсар-туhэр. Дьыл кэмнэрин утумнара кэмиттэн кэмигэр уларыйа тураллар. Олох уескуу-уедуйэ, сал5ана- сайда турар. Ону барытын Аар Айыы Тойон керен- истэн дьаhайар. Дьэ, ол иhин айыы айма5а киниэхэ сугуруйэр уонна уйэттэн уйэ5э, ебугэ са5аттан иhэр Ес тыллары тутуhар.
-Айыы итэ5элин ес тыллара ус керуннээхтэр:
-. Айыы ес диэн сир-дойду, айыл5а халлааннара айыллыыларын, олохторун туhунан айыы айма5ын ейдебуллэриттэн уонна итэ5элтэн уескээбит туомнар, угэстэр алгыс тыллара- естере.
-.Суруннуур ес.
-/ Окко туспут оноhуу, сиргэ туспут силик.
-/ Киhи куттаах- сурдээх, от-мас  иччилээх.
-/ Урун кун сырдыга ба5алаах.
-/ Кырдьа5астан алгыhын, эдэртэн эйэтин ыл.
-/ Куесчут айа5ын Аал Уот баайбат.
-/ Ыал- ийэтинэн.
-/ Миигин тула истинник санаhар чугас дьонум чэгиэн-чэбдик, уерэ-кете сылдьар буоллах- тарына дьэ, бу- дьол.
-/ Урун кун анныгар барыта кэмнээх-кэрдиилээх.
-/ Елбуту кытта елбеттер, тыыннаах тыыннаа5ы саныыр.
-Эн утуе5э тардыс. Айыы айма5ын киhитэ буол. Айыы итэ5элин ес тылларыгар оло5урар сиэри, угэhи кэhимэ.Туктэрини онорон кэстэххинэ, ол- аньыы. Киhи таннары таттаран,  аньыыны онорор буолла5ына кини бэйэтигэр эрэ сэти оностор буолбатах.Кини аньыыны онорон олоххо сэти уескэтэр, ол тумугэр энин алдьархайдар, алдьатыылар тахсаллар.
-.Тинсирики ес диэн Орто дойду киhитэ таннары таттаран, аньыыны онорон олоххо сэти уескэтэрин бобор ес тыллар.
-/Оту-маhы мээнэ охторума : халлаан тутаа5а туллуо.
-/Айыы айма5ын сиэрин, угэhин кэhимэ.
-/Окко-маска хаан а5ыы сылдьыма.
-Айыы итэ5элин тинсирики естере аньыыны онорору, сэти уескэтэри бобор.Онтон бобор  буолла5ына Аар Айыы Тойон то5о олоххо энин алдьархайдары таhаартарарый.  Ону то5о тохтоппотуй ?
-Киhи таннары таттарбакка утуе5э тардыhарын туhугар урдук Айыы омук-омукка эгэлгэ итэ- 5эли, утуе-меку ейдебуллэри биэрбитин тэнэ саха5а эмиэ кут-сур, айыы-аньыы, ес-туктэри, сэт ейдебуллэри биэрбитэ.Онтон ити ейдебуллэр, туох да диэбиппит иннигэр саха оло5о, оло5ун майгыта буолаллар эбээт. Ол аата, Аар Айыы Тойон киhиэхэ, хаhан окко туhуе5ут- тэн ыла олоххо бары кенулу биэрэр. Киhиэхэ теруе5уттэн ыла бары кенулу биэрэрин бы- hыытынан урдук Айыы киhи аньыыны онорорун тохтоппот уонна кинини аньыыны оноро- рун иhин дьууллуу-буруйдуу сатаабат эбит. Аар Айыы Тойон биhиэхэ естеру биэрэн:   "Аньыыны онорума, сэти уескэтимэ, утуену уксэт",-диэн этэр-уерэтэр эрэ.
-Саха киhитэ тус бэйэтигэр Аар Айыы Тойон кэмнээн биэрбит оло5ун ес-туктэри ейдебуллэринэн салайтаран( еруутун хайдах ба5арбытын уонна бэйэтин эрэ кыа5ынан оностубата5ын да иhин) теhе кыалларынан оностон кэллэ уонна салгыы да оностуо5а.
-{{rq|cat|wikify|style|translate|sources|grammar|stub|}}