Кэриэйэ Норуотун Демократическэй Өрөспүүбүлүкэтэ: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Rotlink (ырытыы | суруйуу)
к fixing dead links
Көннөрүү туһунан суруллубатах
9 устуруока: 9 устуруока:
|image_map = Locator map of North Korea.svg
|image_map = Locator map of North Korea.svg
|motto = Модун дойду (강성대국)
|motto = Модун дойду (강성대국)
|national_anthem = ''[[Aegukka]]'' - Дойдуну таптыыр туһунан ырыа
|national_anthem = ''[[Эгукка]]'' - Дойдуга таптал туһунан ырыа
|official_languages = [[Кэриэй тыла]]
|official_languages = [[Кэриэй тыла]]
|demonym = Хоту Кэриэйдэр, Кэриэйдэр
|demonym = Хоту Кэриэйдэр, Кэриэйдэр
77 устуруока: 77 устуруока:
}}
}}


'''Хоту Кэриэйэ''', официаллык '''Кэриэйэ Демократ Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ''', диэн [[Илин Азия]] дойдута, [[Кэриэйэ тумул арыыта|Кэриэйэ тумул арыытын]] хоту өттүгэр баар. Киин уонна ордук улахан куората [[Пхеньян]]. Кирбиилэhэр [[Соҕуруу Кэриэйэ|Соҕуруу Кэриэйэлиин]] соҕуруу, [[кытай|Кытайдыын]] уонна [[арассыыйа|Арассыыйалыын]] хоту.
'''Хоту Кэриэйэ''', официаллык '''Кэриэйэ Демократ Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ''' (кэр. 조선 민주주의 인민 공화국, 朝鮮民主主義人民共和國 Чосон Миндьудьуи Инмин Коҥхвагук ), диэн [[Илин Азия]] дойдута, [[Кэриэйэ тумул арыыта|Кэриэйэ тумул арыытын]] хоту өттүгэр баар. Киин уонна ордук улахан куората [[Пхеньян]]. Кирбиилэhэр [[Соҕуруу Кэриэйэ|Соҕуруу Кэриэйэлиин]] соҕуруу, [[кытай|Кытайдыын]] уонна [[арассыыйа|Арассыыйалыын]] хоту. КДДӨ 1948 сыллаахха балаҕан ыйын 9-с күнүгэр тэриллибит. Дойду официаллык идеологията чучхэ идеята буолар.


== Остуоруйата ==
1910 сыллаахтан 1945 сыллаахха дылы Кэриэй тумул арыыта (ол саҕана биир дойду) колония быһыытынан Дьоппуон империятын састаабыгар киирэрэ. Аан дойду иккис сэриитэ бүппүтүн кэннэ, Кэриэйэ хотугу чааһа Сэбиэскэй Сойуус хонтуруолугар киирбитэ, оттон соҕуруу чааһа - Америка хонтуруолугар. Ол кэннэ 1948 сыллаахха Кэриэйэ тумул арыытыгар икки правительство үөскээбитэ - хотугу (Сэбиэскэй Сойуус сабыдыала) уонна соҕуруу (Америка сабыдыала). Икки правительстволар Кэриэй тумул арыытын бүтүннүү бэйэтин хонтуруолугар ылыан баҕарбыта.

Кэриэй Демократ Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ 1948 сыллаахха балаҕан ыйын 9 күнүгэр Кэриэй тумул арыытын соҕуруу чааһыгар үөскээбит Соҕуруу Кэриэйэ тэриллибитин кэннэ эппиэт курдук тэриллибит. Дойду бастакы салайааччытынан Ким Ир Сен (1912-1994) буолбута.

1950 сыллаахха икки Кэриэй дойду ыккардынан утарсыы үөскээн Кэриэй сэриитэ саҕаламмыта. 1950 сыллаахха бэс ыйын 25 күнүгэр Хотугу Кэриэйэ армията Соҕуруу Кэриэйэ сиригэр киирбитэ. Бу сэрии үс сыл устата буолбута. Соҕуруу Кэриэйэ өттүгэр Америка, Англия уонна да атын дойдулар сэриилэспиттэрэ, Хотугу Кэриэйэ өттүгэр Кытай армията сэриилэспитэ, Сэбиэскэй Сойуус сэриигэ кыттыбатаҕа да буоллар, Хотугу Кэриэйэҕэ улахан байыаннай көмө анаабыта. Бу сэриигэ икки өттүттэн 2,5 мөл. кэриэй өлбүтэ. 1953 сыллаахха быстах тупсуу баттанан сэрии бүппүтэ.
Хотугу Кэриэйэҕэ биир партиялаах социалистическэй режим бөҕөргөммүтэ. Сэрии кэннэ Ким Ир Сен Хотугу Кэриэйэҕэ диктатураны олохтообута. Бу бириэмэҕэ дойдуга Ким Ир Сен личноһын сүгүрүйүүтэ үөскүүр.
70-с сыллардаахха КДДӨ экономикатын сайдыыта тохтоон барбыта. Маҥнайгы сүрүн биричиинэлэртэн биирдэстэрэ 1974 сыллаах кризис кэннэ ниэп сыанатын үрдээһинэ буолар (Хотугу Кэриэйэ ниэбэ суох дойду), ону таһынан дойду байыаннай ороскуота эмиэ үрдүк этэ.
Дойду төрүттээчитэ Ким Ир Сен 1994 сыллаахха өлбүтүн кэннэ былаас кини уолугар, Ким Чен Ирга бэриллибитэ. 1996 сыллаахтан 1999 сыллаахха дылы Хотугу Кэриэйэҕэ улахан аччыктааһынтан 3 мөл. курдук киһи өлбүтэ.
== Нэһилиэнньэтэ==
== Нэһилиэнньэтэ==
Кэриэйэ Демократ Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ — биир норуоттаах дойду буолар: [[кэриэйдэр]] 99%тан тахса буолаллар. Аҕыйах [[кытай]] норуота баар (50 000 киһи кэриҥэ) уонна 1800 киһи кэриҥэ [[дьоппуон]] баар.
Кэриэйэ Демократ Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ — биир норуоттаах дойду буолар: [[кэриэйдэр]] 99%тан тахса буолаллар. Аҕыйах [[кытай]] норуота баар (50 000 киһи кэриҥэ) уонна 1800 киһи кэриҥэ [[дьоппуон]] баар. Хотугу Кэриэйэҕэ киһи олоҕун уһуна - 68-69 сыл (ЦРУ сыаналааһынынан аан дойдуга 149-с миэстэ).


[[Кэриэй тыла|Кэриэй тылынан]] саҥараллар.
[[Кэриэй тыла|Кэриэй тылынан]] саҥараллар.

06:52, 24 Балаҕан ыйын 2014 барыл

Кэриэйэ Демократ Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ
조선민주주의인민공화국
Flag of North Korea Coat of arms of North Korea
ЫҥырыытаМодун дойду (강성대국)
Өрөгөй ырыатаЭгукка - Дойдуга таптал туһунан ырыа
Location of North Korea
Location of North Korea
Киин куората
(уонна саамай улахан куорат)
Пхеньян
Ил тыла Кэриэй тыла
Олохтоохтор ааттара Хоту Кэриэйдэр, Кэриэйдэр
Дьаhалтата Чучхе Социалистическай республика,
Биир партялаах хоммуньуус дойдута
 -  Eternal President of the Republic Ким Ир Сен
(өлбүт) a
 -  Chairman of the National Defence Commission Ким Чен Ир
(өлбүт) b
 -  President of the Supreme People's Assembly Ким Чен Ынc
 -  Premier Kim Yong-il
Establishment
 -  Independence declared March 1, 1919 
 -  Liberation August 15, 1945 
 -  Formal declaration September 9, 1948 
Иэнэ
 -  Бүтүн 120,540 km² (98th)
46,528 sq mi 
 -  Уу (%) 4.87
Олохтоохторо
 -  2007 estimate 23,790,000 (47th)
 -  Олохтоох чиҥэ 190/km² (55th)
492/sq mi
БИО (АКП) 2007[1] estimate
 -  Total $40.00 миллиард (89ус)
 -  Per capita $1,700 (156ыс)
БИО (номинал) 2007[2] estimate
 -  Total $25.96 миллиард (85ис)
 -  Per capita $1,114 (132ис)
Дьини (2008[3]) 31 (low
КСИ (1998[4]) 0.766 (medium) (75th)
Валюта Хоту Кэриэйэ воната (₩) (KPW)
Кэм зоната Корея стандаар бириэмэтэ (UTC+9)
Ил домен .kp
Телефон кода +850

Хоту Кэриэйэ, официаллык Кэриэйэ Демократ Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ (кэр. 조선 민주주의 인민 공화국, 朝鮮民主主義人民共和國 Чосон Миндьудьуи Инмин Коҥхвагук ), диэн Илин Азия дойдута, Кэриэйэ тумул арыытын хоту өттүгэр баар. Киин уонна ордук улахан куората Пхеньян. Кирбиилэhэр Соҕуруу Кэриэйэлиин соҕуруу, Кытайдыын уонна Арассыыйалыын хоту. КДДӨ 1948 сыллаахха балаҕан ыйын 9-с күнүгэр тэриллибит. Дойду официаллык идеологията чучхэ идеята буолар.

Остуоруйата

1910 сыллаахтан 1945 сыллаахха дылы Кэриэй тумул арыыта (ол саҕана биир дойду) колония быһыытынан Дьоппуон империятын састаабыгар киирэрэ. Аан дойду иккис сэриитэ бүппүтүн кэннэ, Кэриэйэ хотугу чааһа Сэбиэскэй Сойуус хонтуруолугар киирбитэ, оттон соҕуруу чааһа - Америка хонтуруолугар. Ол кэннэ 1948 сыллаахха Кэриэйэ тумул арыытыгар икки правительство үөскээбитэ - хотугу (Сэбиэскэй Сойуус сабыдыала) уонна соҕуруу (Америка сабыдыала). Икки правительстволар Кэриэй тумул арыытын бүтүннүү бэйэтин хонтуруолугар ылыан баҕарбыта.

Кэриэй Демократ Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ 1948 сыллаахха балаҕан ыйын 9 күнүгэр Кэриэй тумул арыытын соҕуруу чааһыгар үөскээбит Соҕуруу Кэриэйэ тэриллибитин кэннэ эппиэт курдук тэриллибит. Дойду бастакы салайааччытынан Ким Ир Сен (1912-1994) буолбута.

1950 сыллаахха икки Кэриэй дойду ыккардынан утарсыы үөскээн Кэриэй сэриитэ саҕаламмыта. 1950 сыллаахха бэс ыйын 25 күнүгэр Хотугу Кэриэйэ армията Соҕуруу Кэриэйэ сиригэр киирбитэ. Бу сэрии үс сыл устата буолбута. Соҕуруу Кэриэйэ өттүгэр Америка, Англия уонна да атын дойдулар сэриилэспиттэрэ, Хотугу Кэриэйэ өттүгэр Кытай армията сэриилэспитэ, Сэбиэскэй Сойуус сэриигэ кыттыбатаҕа да буоллар, Хотугу Кэриэйэҕэ улахан байыаннай көмө анаабыта. Бу сэриигэ икки өттүттэн 2,5 мөл. кэриэй өлбүтэ. 1953 сыллаахха быстах тупсуу баттанан сэрии бүппүтэ.

Хотугу Кэриэйэҕэ биир партиялаах социалистическэй режим бөҕөргөммүтэ. Сэрии кэннэ Ким Ир Сен Хотугу Кэриэйэҕэ диктатураны олохтообута. Бу бириэмэҕэ дойдуга Ким Ир Сен личноһын сүгүрүйүүтэ үөскүүр. 70-с сыллардаахха КДДӨ экономикатын сайдыыта тохтоон барбыта. Маҥнайгы сүрүн биричиинэлэртэн биирдэстэрэ 1974 сыллаах кризис кэннэ ниэп сыанатын үрдээһинэ буолар (Хотугу Кэриэйэ ниэбэ суох дойду), ону таһынан дойду байыаннай ороскуота эмиэ үрдүк этэ. Дойду төрүттээчитэ Ким Ир Сен 1994 сыллаахха өлбүтүн кэннэ былаас кини уолугар, Ким Чен Ирга бэриллибитэ. 1996 сыллаахтан 1999 сыллаахха дылы Хотугу Кэриэйэҕэ улахан аччыктааһынтан 3 мөл. курдук киһи өлбүтэ.

Нэһилиэнньэтэ

Кэриэйэ Демократ Дьон Өрөспүүбүлүкэтэ — биир норуоттаах дойду буолар: кэриэйдэр 99%тан тахса буолаллар. Аҕыйах кытай норуота баар (50 000 киһи кэриҥэ) уонна 1800 киһи кэриҥэ дьоппуон баар. Хотугу Кэриэйэҕэ киһи олоҕун уһуна - 68-69 сыл (ЦРУ сыаналааһынынан аан дойдуга 149-с миэстэ).

Кэриэй тылынан саҥараллар.

Быһаарыылар