Кымыс: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
к Bot: Migrating 36 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q61081 (translate me) |
Көннөрүү туһунан суруллубатах |
||
| 5 устуруока: | 5 устуруока: | ||
Саамал кымыс — саҥа көөнньөрүллүбүт ньулуун кымыс<ref>Саха тылыгар кылгас көмө тылдьыт. И. К. Попов, 2004 ISBN 5-7696-2088-9</ref>. |
Саамал кымыс — саҥа көөнньөрүллүбүт ньулуун кымыс<ref>Саха тылыгар кылгас көмө тылдьыт. И. К. Попов, 2004 ISBN 5-7696-2088-9</ref>. |
||
Кыдьымахтаах кымыс — уулбут [[арыы]] кутуллубут кымыһа<ref>Саха тылын быһаарыылаах улахан тылдьыта.V туом, Новосибирскай, Наука, 2008</ref>. |
Кыдьымахтаах кымыс — уулбут [[арыы]] кутуллубут кымыһа<ref>Саха тылын быһаарыылаах улахан тылдьыта.V туом, Новосибирскай, Наука, 2008</ref>. |
||
== Састааба уонна уратыта == |
|||
Көөнньөрүллүбүт кымыска белок иҥэримтиэ буолар, үүт саахара - үүт кислотатыгар, этиловай испииргэ уонна араас ароматическай эттиктэргэ кубулуйар, Ол иһин иҥэмтэлээх буолан тахсар, амтана уонна сыта тупсуйар. |
|||
Үксүгэр кымыска 0,2 %тан 2,5 %ҥҥа дылы этиловай испиирдээх буолар. Кислотноһа: 60-120 °Т. |
|||
{| border="2" cellpadding="2" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |
|||
! style="background:#efefef;" |Битэмииннэр |
|||
! style="background:#efefef;" |Кымыска баара мкг/л |
|||
|- |
|||
|[[Тиамин]](B<sub>1</sub>) |
|||
| 203,4 |
|||
|- |
|||
|[[Рибофлавин]](B<sub>2</sub>) |
|||
| 375,0 |
|||
|- |
|||
|[[Витамин B|B<sub>12</sub>]] |
|||
| 2,1 |
|||
|- |
|||
|[[Пантотеновая кислота]] |
|||
| 2010,0 |
|||
|- |
|||
|[[Фолиевая кислота]] |
|||
| 265,0 |
|||
|- |
|||
|[[Биотин]] |
|||
| 1,2 |
|||
|- |
|||
|[[Витамин С]] |
|||
| 93,2 |
|||
|} |
|||
Кымыһы биэ үүтүн үүт бактерияларын уонна доруоһаларын кытты көөнньөрүллэр, оннук оҥордоххо С уонна В битэмииннэр группалара тахсаллар, уонна углекислота үөскүүр, кымыска шипучай утах амтанын биэрэр. Ол микроорганизмнар үлэлээбиттэрин кэнниттэн кымыс белоктара ууга булкатыллан сылдьаллар, онтон суураллыбатах белоктар көппөх буолаллар. Кымыс микрогранизмнар үлэлэрин кэнниттэн антибиотиктардаах буолаллар, уонна олус иҥимтиэ буолан тахсар. [[Этанол|Алкоголь]], углекислота уонна молочнай кислота баар буолан ас буһарыыны искэ тупсарар. Кымыһынан эмптээһин сорох [[сэллик]] формаларын эмтииригэр туттуллар, ону тэҥэ аппетит суох буоллаҕына, [[анемия|анемияҕа]] уонна ис микрофлоратын көннөроргө туттуллар. |
|||
==Аныгы бириэмэҕэ оҥорон таһаарыыта уонна туһаныыта == |
|||
Билигин кымыһы [[Казахстаан|Казахстаанҥа]], [[Монголия|Монголияҕа]], [[Кыргыстаан|Киргизияҕа]] уонна Россия сорох регионнарыгар оҥоһуллар. |
|||
Россияҕа кымыһы [[Башкортостан|Башкирияҕа]], [[Ростов уобалаһа|Ростов]], [[Тверь уобалаһа|Тверь]], [[Ярославскай уобалас|Ярославль]] уобаластарыгар, [[Марий Эл]], [[Алтай Республиката|Алтай]], Саха республикаларыгар оҥоһуллар. Башкирия Россия кымыһын оҥорон таһаарыытыгар лидер буолар, онно 63% тахсар.<ref>[http://agroobzor.ru/news/a-18496.html ЕЖЕДНЕВНОЕ АГРАРНОЕ ОБОЗРЕНИЕ — В 2012 году российское производство кумыса выросло на 18,2 % — НОВОСТИ<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. |
|||
Ону тэҥэ Башкирияҕа кымыс оҥорооччуларын куонкурса ыытыллар.<ref>{{cite web|date=25 июля 2013|url=http://regnum.ru/news/fd-volga/bash/1687995.html|title=В Башкирии выбирают лучшего кумысодела|publisher=[[REGNUM]]|accessdate=2013-12-04}}</ref>. |
|||
== Быһаарыылар == |
== Быһаарыылар == |
||
Билиҥҥи торум манна: 17:32, 21 Бэс ыйын 2014
Кымыс диэн биэ үүтүн көөнньөрөн оҥоһуллубут утах. Кымыс көс культуралаах омуктар (сахалар, башкорттар, казахтар, кыргызтар, монголлар) төрүт утахтара буолар.
Саамал кымыс — саҥа көөнньөрүллүбүт ньулуун кымыс[1]. Кыдьымахтаах кымыс — уулбут арыы кутуллубут кымыһа[2].
Састааба уонна уратыта[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Көөнньөрүллүбүт кымыска белок иҥэримтиэ буолар, үүт саахара - үүт кислотатыгар, этиловай испииргэ уонна араас ароматическай эттиктэргэ кубулуйар, Ол иһин иҥэмтэлээх буолан тахсар, амтана уонна сыта тупсуйар.
Үксүгэр кымыска 0,2 %тан 2,5 %ҥҥа дылы этиловай испиирдээх буолар. Кислотноһа: 60-120 °Т.
| Битэмииннэр | Кымыска баара мкг/л |
|---|---|
| Тиамин(B1) | 203,4 |
| Рибофлавин(B2) | 375,0 |
| B12 | 2,1 |
| Пантотеновая кислота | 2010,0 |
| Фолиевая кислота | 265,0 |
| Биотин | 1,2 |
| Витамин С | 93,2 |
Кымыһы биэ үүтүн үүт бактерияларын уонна доруоһаларын кытты көөнньөрүллэр, оннук оҥордоххо С уонна В битэмииннэр группалара тахсаллар, уонна углекислота үөскүүр, кымыска шипучай утах амтанын биэрэр. Ол микроорганизмнар үлэлээбиттэрин кэнниттэн кымыс белоктара ууга булкатыллан сылдьаллар, онтон суураллыбатах белоктар көппөх буолаллар. Кымыс микрогранизмнар үлэлэрин кэнниттэн антибиотиктардаах буолаллар, уонна олус иҥимтиэ буолан тахсар. Алкоголь, углекислота уонна молочнай кислота баар буолан ас буһарыыны искэ тупсарар. Кымыһынан эмптээһин сорох сэллик формаларын эмтииригэр туттуллар, ону тэҥэ аппетит суох буоллаҕына, анемияҕа уонна ис микрофлоратын көннөроргө туттуллар.
Аныгы бириэмэҕэ оҥорон таһаарыыта уонна туһаныыта[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Билигин кымыһы Казахстаанҥа, Монголияҕа, Киргизияҕа уонна Россия сорох регионнарыгар оҥоһуллар.
Россияҕа кымыһы Башкирияҕа, Ростов, Тверь, Ярославль уобаластарыгар, Марий Эл, Алтай, Саха республикаларыгар оҥоһуллар. Башкирия Россия кымыһын оҥорон таһаарыытыгар лидер буолар, онно 63% тахсар.[3].
Ону тэҥэ Башкирияҕа кымыс оҥорооччуларын куонкурса ыытыллар.[4].
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ Саха тылыгар кылгас көмө тылдьыт. И. К. Попов, 2004 ISBN 5-7696-2088-9
- ↑ Саха тылын быһаарыылаах улахан тылдьыта.V туом, Новосибирскай, Наука, 2008
- ↑ ЕЖЕДНЕВНОЕ АГРАРНОЕ ОБОЗРЕНИЕ — В 2012 году российское производство кумыса выросло на 18,2 % — НОВОСТИ
- ↑ В Башкирии выбирают лучшего кумысодела. REGNUM (25 июля 2013). Тургутулунна 4 Ахсынньы 2013.