Минерал уоҕурдуулар: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Soppuruon (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Kaganer (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
1 устуруока: 1 устуруока:
Үүнээйигэ 70-ҥа чугаһыыр элемент баар. Олортон сорохторо - макроэлеменнар - үүнээйигэ наада буолуулара ахсаанынан улахан, атыннара - микроэлеменнар - наада буолуулара аҕыйах.
Үүнээйигэ 70-ҥа чугаһыыр элемент баар. Олортон сорохторо - макроэлеменнар - үүнээйигэ наада буолуулара ахсаанынан улахан, атыннара - микроэлеменнар - наада буолуулара аҕыйах.
# '''[[Макроэлеменнар]]''''' [[углерод]], [[кислород]], [[водород]], [[азот]], [[фосфор]], [[сиэрэ]], [[магний]], [[калий]], [[кальций]].
# '''[[Макроэлеменнар]]''''' [[углерод]], [[кислород]], [[водород]], [[азот]], [[фосфор]], [[сиэрэ]], [[магний]], [[калий]], [[кальций]].
# '''[[Микроэлеменнэр]]''''' [[Тимир|тимир]], [[марганец]], [[бор]], [[Алтан (химия элэмиэнэ)|алтан]], [[цинк]], [[молибден]], [[кобальт]] о.д.а.<br />
# '''[[Микроэлеменнэр]]''''' [[Тимир|тимир]], [[марганец]], [[бор]], [[Алтан (химия элэмиэнэ)|алтан]], [[цинк]], [[молибден]], [[кобальт]] о.д.а.

Үүнээйи ордук үс элемеҥҥэ - азокка (N), фосфорга (Р), калийга (К) наадыйар. Ол иһин промышленность итинник элеменнээх уоҕурдуулары элбэхтик оҥорон таһаарар. <br />
Үүнээйи ордук үс элемеҥҥэ - азокка (N), фосфорга (Р), калийга (К) наадыйар. Ол иһин промышленность итинник элеменнээх уоҕурдуулары элбэхтик оҥорон таһаарар.
''Азот'' [[Үрүҥэстэр|үрүҥэстэргэ]] баар. Азот тиийбэт буоллаҕына, үүнээйи күөх маассатын улаатыыта бытаарар, куһаҕаннык үүнэр, сэбирдэхтэрэ сырдык күөх эбэтэр саһархай өҥнөнөр. Азоттаах уоҕурдуу үүнээйигэ ордук саас наада буолар.<br />

''Фосфор'' үүнээйигэ барар аһыйыы-чөллөнүү процеһыгар кыттар нуклеин аһыыбаларын састаабыгар баар. Фосфор ордук үүнээйи репродуктивнай органнара (сибэкки, сиэмэ) ситэригэр уонна сайдарыгар туһалаах. <br />
''Азот'' [[Үрүҥэстэр|үрүҥэстэргэ]] баар. Азот тиийбэт буоллаҕына, үүнээйи күөх маассатын улаатыыта бытаарар, куһаҕаннык үүнэр, сэбирдэхтэрэ сырдык күөх эбэтэр саһархай өҥнөнөр. Азоттаах уоҕурдуу үүнээйигэ ордук саас наада буолар.
''Калий'' фотосинтеһи түргэтэтэр уонна углевод мунньуллуутугар (сахардаах сүбүөкүлэҕэ - саахар, хортуоппуйга - крахмал) туһалаах. Туорахтаах культура умнаһын бөҕөргөтөн, бурдук отун охтубат оҥорор.<br />

''Тимир, марганец, бор'' о.д.а. микроэлеменнар үүнээйигэ бэйэлэрэ туспа суолталаахтар. Холобур, бор баар буоллаҕына, үүнээйи азоту, фосфоры уонна калийы туһаныыта тупсар. Алтан, марганец уонна цинк, аһыйыы-чөллөнүү процеһын түргэтэтэн, үүнээйи улаатарын күүһүрдэллэр. Тимир [[хлорофилл]] үөскээһинигэр кыттар. <br />
''Фосфор'' үүнээйигэ барар аһыйыы-чөллөнүү процеһыгар кыттар нуклеин аһыыбаларын састаабыгар баар. Фосфор ордук үүнээйи репродуктивнай органнара (сибэкки, сиэмэ) ситэригэр уонна сайдарыгар туһалаах.

''Калий'' фотосинтеһи түргэтэтэр уонна углевод мунньуллуутугар (сахардаах сүбүөкүлэҕэ - саахар, хортуоппуйга - крахмал) туһалаах. Туорахтаах культура умнаһын бөҕөргөтөн, бурдук отун охтубат оҥорор.

''Тимир, марганец, бор'' о.д.а. микроэлеменнар үүнээйигэ бэйэлэрэ туспа суолталаахтар. Холобур, бор баар буоллаҕына, үүнээйи азоту, фосфоры уонна калийы туһаныыта тупсар. Алтан, марганец уонна цинк, аһыйыы-чөллөнүү процеһын түргэтэтэн, үүнээйи улаатарын күүһүрдэллэр. Тимир [[хлорофилл]] үөскээһинигэр кыттар.

Минерал уоҕурдуу үксэ (KCI, NaNo<sub>3</sub>, NH<sub>4</sub>NO<sub>3</sub>) биир эрэ сүрүн аһылык элеменнээх буолар. Итинник уоҕурдуу судургу уоҕурдуу диэн ааттанар. Икки эбэтэр үс аһылык элеменнээх (N, Р, К) минерал уоҕурдуу ордук туһалаах буолар. Итинник уоҕурдууну кэлимсэ уоҕурдуу дииллэр. Минерал уоҕурдууну сатаан туһаныы үүнээйиттэн үрдүк үүнүүнү ыларга көмөлөһөр.
Минерал уоҕурдуу үксэ (KCI, NaNo<sub>3</sub>, NH<sub>4</sub>NO<sub>3</sub>) биир эрэ сүрүн аһылык элеменнээх буолар. Итинник уоҕурдуу судургу уоҕурдуу диэн ааттанар. Икки эбэтэр үс аһылык элеменнээх (N, Р, К) минерал уоҕурдуу ордук туһалаах буолар. Итинник уоҕурдууну кэлимсэ уоҕурдуу дииллэр. Минерал уоҕурдууну сатаан туһаныы үүнээйиттэн үрдүк үүнүүнү ыларга көмөлөһөр.
<ref> Химия. Орто оскуола 9 кылааһын учебнига. Дьокуускай, 1996</ref>
<ref> Химия. Орто оскуола 9 кылааһын учебнига. Дьокуускай, 1996</ref>

== Быһаарыылар ==
{{быһаарыылар}}

{{rq|stub}}

[[Категория:Химия]]
[[Категория:Химия]]

16:09, 18 Тохсунньу 2014 барыл

Үүнээйигэ 70-ҥа чугаһыыр элемент баар. Олортон сорохторо - макроэлеменнар - үүнээйигэ наада буолуулара ахсаанынан улахан, атыннара - микроэлеменнар - наада буолуулара аҕыйах.

  1. Макроэлеменнар углерод, кислород, водород, азот, фосфор, сиэрэ, магний, калий, кальций.
  2. Микроэлеменнэр тимир, марганец, бор, алтан, цинк, молибден, кобальт о.д.а.

Үүнээйи ордук үс элемеҥҥэ - азокка (N), фосфорга (Р), калийга (К) наадыйар. Ол иһин промышленность итинник элеменнээх уоҕурдуулары элбэхтик оҥорон таһаарар.

Азот үрүҥэстэргэ баар. Азот тиийбэт буоллаҕына, үүнээйи күөх маассатын улаатыыта бытаарар, куһаҕаннык үүнэр, сэбирдэхтэрэ сырдык күөх эбэтэр саһархай өҥнөнөр. Азоттаах уоҕурдуу үүнээйигэ ордук саас наада буолар.

Фосфор үүнээйигэ барар аһыйыы-чөллөнүү процеһыгар кыттар нуклеин аһыыбаларын састаабыгар баар. Фосфор ордук үүнээйи репродуктивнай органнара (сибэкки, сиэмэ) ситэригэр уонна сайдарыгар туһалаах.

Калий фотосинтеһи түргэтэтэр уонна углевод мунньуллуутугар (сахардаах сүбүөкүлэҕэ - саахар, хортуоппуйга - крахмал) туһалаах. Туорахтаах культура умнаһын бөҕөргөтөн, бурдук отун охтубат оҥорор.

Тимир, марганец, бор о.д.а. микроэлеменнар үүнээйигэ бэйэлэрэ туспа суолталаахтар. Холобур, бор баар буоллаҕына, үүнээйи азоту, фосфоры уонна калийы туһаныыта тупсар. Алтан, марганец уонна цинк, аһыйыы-чөллөнүү процеһын түргэтэтэн, үүнээйи улаатарын күүһүрдэллэр. Тимир хлорофилл үөскээһинигэр кыттар.

Минерал уоҕурдуу үксэ (KCI, NaNo3, NH4NO3) биир эрэ сүрүн аһылык элеменнээх буолар. Итинник уоҕурдуу судургу уоҕурдуу диэн ааттанар. Икки эбэтэр үс аһылык элеменнээх (N, Р, К) минерал уоҕурдуу ордук туһалаах буолар. Итинник уоҕурдууну кэлимсэ уоҕурдуу дииллэр. Минерал уоҕурдууну сатаан туһаныы үүнээйиттэн үрдүк үүнүүнү ыларга көмөлөһөр. [1]

Быһаарыылар

  1. Химия. Орто оскуола 9 кылааһын учебнига. Дьокуускай, 1996