Минерал уоҕурдуулар

Үүнээйигэ 70-ҥа чугаһыыр элемент баар. Олортон сорохторо - макроэлеменнар - үүнээйигэ наада буолуулара ахсаанынан улахан, атыннара - микроэлеменнар - наада буолуулара аҕыйах.

1. МакроэлеменнарИҥнэри бичик - углерод, кислород, водород, азот, фосфор, сиэрэ, магний, калий, кальций.
2. МикроэлеменнэрИҥнэри бичик - тимир, марганец, бор, алтан, цинк, молибден, кобальт о.д.а.
   

Үүнээйи ордук үс элемеҥҥэ - азокка (N), фосфорга (Р), калийга (К) наадыйар. Ол иһин промышленность итинник элеменнээх уоҕурдуулары элбэхтик оҥорон таһаарар.
Азот үрүҥэстэргэ баар. Азот тиийбэт буоллаҕына, үүнээйи күөх маассатын улаатыыта бытаарар, куһаҕаннык үүнэр, сэбирдэхтэрэ сырдык күөх эбэтэр саһархай өҥнөнөр. Азоттаах уоҕурдуу үүнээйигэ ордук саас наада буолар.
Фосфор үүнээйигэ барар аһыйыы-чөллөнүү процеһыгар кыттар нуклеин аһыыбаларын састаабыгар баар. Фосфор ордук үүнээйи репродуктивнай органнара (сибэкки, сиэмэ) ситэригэр уонна сайдарыгар туһалаах.
Калий фотосинтеһи түргэтэтэр уонна углевод мунньуллуутугар (сахардаах сүбүөкүлэҕэ - саахар, хортуоппуйга - крахмал) туһалаах. Туорахтаах культура умнаһын бөҕөргөтөн, бурдук отун охтубат оҥорор.
Тимир, марганец, бор о.д.а. микроэлеменнар үүнээйигэ бэйэлэрэ туспа суолталаахтар. Холобур, бор баар буоллаҕына, үүнээйи азоту, фосфоры уонна калийы туһаныыта тупсар. Алтан, марганец уонна цинк, аһыйыы-чөллөнүү процеһын түргэтэтэн, үүнээйи улаатарын күүһүрдэллэр. Тимир хлорофилл үөскээһинигэр кыттар.
Минерал уоҕурдуу үксэ (KCI, NaNo₃, NH₄NO₃) биир эрэ сүрүн аһылык элеменнээх буолар. Итинник уоҕурдуу судургу уоҕурдуу диэн ааттанар. Икки эбэтэр үс аһылык элеменнээх (N, Р, К) минерал уоҕурдуу ордук туһалаах буолар. Итинник уоҕурдууну кэлимсэ уоҕурдуу дииллэр. Минерал уоҕурдууну сатаан туһаныы үүнээйиттэн үрдүк үүнүүнү ыларга көмөлөһөр.