Өксөкүлээх Өлөксөй

Кулаковскай Алексей Елисеевич — Өксөкүлээх Өлөксөй

Өксөкүлээх Өлөксөй — Алексей Елисеевич Кулаковскай (04.03.1877—06.06.1926) — саха литературатын төрүттээччилэриттэн биирдэстэрэ, поэт, наука араас көрүҥнэригэр маҥнайгы оҥкулу оҥорбут чинчийээччи, гуманист-философ.

Олоҕун олуктара

1877 сыллаахха кулун тутар 4 күнүгэр Амма өрүс үрдүгэр турар «Учай» алааска (билигин Таатта улууһун Уус Амма нэһилиэгин сирэ) төрөөбүтэ.
1925 сыл ахсынньытыгар Саха АССР аатыттан Бастакы түүр сийиэһигэр Баку куоракка баран иһэн ыалдьан хаалар.
1926 с. бэс ыйын 6 күнүгэр Москуба куоракка өлөр. Москубаҕа Данилов кылабыыһатыгар көмүллэ сытар.

Дьиэ кэргэнэ, аймахтара

• Дьэҥкир Дьэлиhиэй — аҕата.

Кэргэннэрэ

Иккитэ кэргэннэнэ сылдьыбыт. Бастакы кэргэниттэн икки, иккиһиттэн үс оҕоломмут.

Анастасия — бастакы кэргэнэ, Егор Оросин диэн биллиилээх баай киһи кыыһа. Өтөрүнэн өлбүт.

Лыскова Евдокия — иккис кэргэнэ, 1924 сыллаахха өлбүтэ.

Оҕолоро:

• Ясон — уола, реальнай училищены бүтэрбит, эдэр сааһыгар өлбүтэ.
• Алексей — уола, реальнай училищены бүтэрбит, эдэр сааһыгар өлбүтэ.
• Лариса — кыыһа, 32 саастааҕар сэллик ыарыыттан өлбүт. Ийэтигэр тирэх буолан, бииргэ төрөөбүт бырааттарын-балыстарын көрөн, үөрэммэтэх, кэргэн тахсыбатах эбит.
• Рая — кыыһа, 17 саастааҕар ыалдьан өлбүтэ.
• Кулаковскай Реас Алексеевич (08.04.1914—31.05.1993) — иккис кэргэниттэн төрөппүт уола, поэт, суруйааччы.

Айар үлэтэ

1900 сыллаахха «Байанай алгыһа» диэн хоһоону суруйбута. Бу хоһоону сорох чинчийээччилэр саха суругунан бастакы айымньытынан ааҕаллар. Элбэх хоһооннору уонна поэмалары суруйан хаалларбытыттан ордук дириҥ диэн билиниллэр айымньыта 1910 сыллаахха суруллубут «Ойуун түүлэ» поэма. Бу айымньыга поэт төрөөбүт омугун дьылҕатын анаарар, ол саҕанааҕы олох уонна аан дойду кыһалҕаларын ырытар.

Тахсыбыт кинигэлэрэ

• Ырыа-хоһоон — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1924—1925. Ч. 1. — 158 с., Ч.2 — 174 с.
• Ырыа-хоһоон — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1946—320 с.
• Ырыалар-хоһооннор — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1957. — 307 с.
• Ибир самыыр: Хоһооннор. Оскуолаҕа киириэн иннинэ саастаах оҕолорго. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1971. — 16 с.
• Ырыа-хоһоон / Хомуйан оҥордулар Н. З. Копырин, Г. В. Попов. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1986. — 136 с.
• Ойуун түүлэ: Поэма. — Дьокуускай: «Бичик», 1994. — 64 с.
• Ойуун түүлэ. — Дьокуускай: «Кудук», 1999. 144 с. — сахалыы, нууччалыы, англ.
• Материалы для изучения верований якутов. — Дьокуускай: кинигэ кыһата, 1923. — 108 с.
• Якутские пословицы и поговорки / Предисловие и пер. автора. — Дьокуускай, 1925. — 121 с. — (Сб. тр. исслед. о-ва "Саха кэскилэ". — Вып.2)
• Манчары. — Дьокуускай: Кинигэ кыһата, 1945. — 420 с.

Өксөкүлээх Өлөксөй сырдык аатын үйэтитии

• Саха Сирин Президенын 1992 с. Ыйааҕынан Саха Сирин Илин бириэмийэтэ олохтоммута — Саха Сирин норуоттарын культуратын тилиннэриигэ уһулуччулаах уопсастыбаннай үлэ иһин.
• Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан элбэх үөрэх уонна культура тэрилтэлэрэ, куораттар уонна нэһилиэктэр уулуссалара ааттаммыттара.

Өксөкүлээх Өлөксөй олоҕуттан кэрэхсэбиллээх чахчылар

• Аата «Реас» — сахаларга дьикти аат. Ол туһунан сиэнэ Кулаковскай Атос Реасович кэпсээниттэн: «Чахчы, сэдэх ааттаах. Мин сылыктааһыммынан, бу аат сахалыыттан «эрэйи аас» диэнтэн тахсыбыт буолуо сөп. Ити курдук син элбэх киһи этэр. Аны, Алексей Елисеевич атын уола, мин аҕам (Реас Кулаковскай) убайа?, эмиэ «Ясон» диэн биир сэдэх ааттаах, аата былыргы гректар үһүйээннэриттэн ылыллыбыт. (Ясон эрдэ, 21 сааһыгар, өлбүт)».

Өссө маны көр

• Өксөкүлээх Өлөксөй айымньылара Бикитиэкэҕэ бааллар: Айымньылар
• Кулаковскай Реас Алексеевич

Сигэлэр

• Е. Е. Алексеев, Заслуженный деятель науки РС(Я), лауреат Государственной премии им. А. Е. Кулаковского РС(Я)
• Писатели земли олонхо. Библиографическай ыйынньык. Дьокуускай, «Бичик», 2000, ISBN 5-7696-1001-8
• Бырастыы!!! — Былатыан Ойуунускай Өксөкүлээх өлбүтүгэр суруйбут суруга