Уйус

Уйус

Уйус эбэтэр даарда көҕөн (нууч. косатка, лат. Anas falcata Georgi) — кус бииһин ууһугар киирэр көтөр. Орто кус.

Тас көстүүтугэр харрахха быраҕыллар уратылара: тоботугэр кэтит көҕүллээх, сиэрпэ курдук өҕүллүбүт олордоҕуна көстөр куорсуннардаах.

Төбөтүн үрдэ сүүһуттэн кэтэҕэр дылы хараҥа хоҥор, сорох сиринэн хара да диэххэ сөп, төбөтүн икки өттө уонна моонньун кэннэ хараҥа от күөҕэ. Көхсө хараҥа, долгулдьуйар сурааһыннардаах. Сыҥааҕа хабарҕата үрүҥнэр, моонньун аллаараа өттүгэр от күөхтүҥү хара моойторуктаах. Түөһэ хараҥа долгулдьуйар ойуулаах. Ойоҕосторо сиэрэйдэр, кутуругун аанна хара. тумса ахара, атахтара ссиэрэйдэр.

Уйус Саха сирин соҕуруу өттүгэр үөскүүр. Хотугу кыраныыссата хотугулуу кэтирээһин 64 кыраадыһгар дылы тиийэр. Наһаа элбэҕэ суох көтөр. Өрөспүүбулүкэ таһыгар Карсноярскай кыраай соҕуруулуу-илинигэр, Камчааткаҕа, Амур өрүс тардыытыгар, Приморьеҕа, илин Монголияҕа, Забайкальеҕа, Байкаалга, Сахалииҥҥа уонна Дьоппуон арыыларыгар уйаланар. Сүрүн кыстыктара - Япония уонна Соҕуруу Кытай. Сорҕото Вьетнамҥа кыстыыр.

Туймаада хочотугар ыам ыйын иккис декаадатыгар көтөн кэлэр. Тыһыта уйатын ыам ыйын иккис аҥаарыгар оҥостор. Сүрүн өттө ыам ыйын бүтэһигэр, бэс ыйын саҥатыгар сымыыттыыр. Уйата сиргэ хойуу от, сэппэрээк эбэтэр кыра мастар быыстарыгар буолар, Биир уйаҕа 8-10 сымыыт баар буолар. Сымыытын өҥө саһархайдыҥы маҥан. Оҕолоро бэс ыйын бүтэһик декадатыттан тахсан бараллар, атырдьах ыйын ортотугар көтөллөр. Балаҕан ыйыгар кыстыктарыгар көтөллөр.

Аһылыгар үүнээйи ас баһылыыр. Саас уонна күһүн боруу от үнүгэстэрин уонна астарын сиир. Сайын ону кытта хомустар, туораахтаах үүнээйилэр, тиит туораахтарын сиир. Хамсыыр-харамайы (уу үөннэрэ, личинкалара, ракообразнайдар, кыыкы) аҕыйахтык сиир.

Өссө маны көр

• Дьаҕыл уйус

Туһаныллыбыт сирдэр

• Справочник-определитель уток РС(Я), А. Г. Ларионов, Г. П. Ларионов, Дьокуускай, ЯФ из-ва СО РАН, 2001