Видео оонньуу консоля: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

← Иннинээҕи уларытыыга Кэннинээҕи уларытыыга →

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ

Утумнаах

09:57, 31 Алтынньы 2008 барыл

Видео оонньуу консоля, эбэтэр кылгастык оонньуу консоля (ааҥл. video game console) диэн видео оонньууну оонньуурга анаан оҥоһуллубут электроннай тэрил. Оонньуу ойуутун дисплейга (ТВ, монитор, уо.д.а.) холбонон көрдөрөр.

Аат үөскээhинэ

"Видео оонньуу консоля" диэн аакка "видео" диэн тыл растер дисплейдартан барбыта. Онтон билигин ол аат дисплейдар бары көрүҥнэригэр уонна форматтарыгар сыhыаннаах. "Консоль" диэн тылы официаллык оонньуу электроннай тэрилин ааттааhыҥҥа, аан бастаан Fairchild Semiconductor диэн компания 1976 с. туттубута. Ол иннинэ "видео оонньуу консоля" диэн оннугар "видео оонньуу системата" дииллэрэ.

Бүтүн элеменнара

Контроллер: информацияны киллэрэр уонна ойууга баар объектарга дьайар тэрил.
Хааччыйар: уот ситимигэр холбонон консолю уотунан хааччыйар.
Консоль киин блога: дисплей, контроллер уонна оонньуу программалара холбонор түмүктэрэ; видео оонньуу консолюн киинэ.
Медиа: видео оонньуу консоллярын үгүстэригэр программалара тас медиа тэриллэргэ (картриджтарга, хаарталарга, дискаларга уо.д.а.) бааллар.
Өйдүүр хаарта: cорох оонньуу консолляра (холобур, PlayStation уонна Nintendo GameCube) билэни харайар, холбуур уонна сотор өйдүүр хаарталаахтар.

Историята

Бастакы көлүөнэ (1972-1977)

Оонньуу консоллярын бастакы көлүөнэтэ.

Иккис көлүөнэ (1976-1984)

Оонньуу консоллярын иккис көлүөнэтэ 1976 с. Fairchild Channel F уонна 1292 Advanced Programmable Video System тахсааhыннарыттан саҕаламмыта.

Fairchild Channel F (1976-1978)
Atari 2600 (1977-1992)
Magnavox Odyssey² (1978-1984)
Mattel Intellivision (1980-1991)
Atari 5200 (1982-1984)
Milton Bradley Vectrex (1982-1984)
Emerson Arcadia 2001 (1982-1983)
ColecoVision (1982-1984)
Sega SG-1000 (1983-1985)

Бастакы портативнай оонньуу консолляра

Басттакы портативнай оонньуу консолюнан буолар Smith Engineering оҥорбут Microvision диэн консоля, 1979 с. кинини Milton-Bradley компания тарҕаппыта уонна атыылаабыта. Бу консоль дисплея аhара кыра уонна кэбирэх, уонна олус аҕыйах оонньуулаах эбит. Икки сылынан оҥоhуллан бүппүтэ.

Milton Bradley Microvision (1979-1981)
Nintendo Game & Watch (1980-1991)

1983 c. видео оонньуу индустриятын эстиитэ

1983-1984 cc. консолляр уонна оонньуулар маркеттарын аан дойдутааҕы эстиитэ буолбута (бастатан туран Америкаҕа). Онтон сылтаан Хотугу Америка оонньуу консоллярын уонна дьиэ көмпүүтэрдэрин оҥорор элбэх компаниялара банкрот буолбуттара. Маны кытта оонньуу консоллярын иккис көлүөнэлэрэ бүппүтэ. 1983 с. Дьоппуоҥҥа Nintendo Entertainment System (NES) диэн консоль тахсыбыта уонна кини икки сылынан Хотугу Америкаҕа ситиhиилээхтик тарҕаммыта. Бу түбэлтэни кризис бүтүүтэ дииллэр. Эстии бастыҥ түмүгүнэн аан дойду оонньуу индустриятын киинэ Хотугу Америкаттан Дьоппуоҥҥа көһүүтэ буолбута.

Үһүс көлүөнэ (1983-1992)

Оонньуу консоллярын үһүс көлүөнэлэрэ 1983 с. Дьоппуоҥҥа Famicom консоль тахсааhыныттан саҕаламмыта. Бу кэми атыннык 8 бит эрата диэн ааттыыллар.

NES/Famicom (1983-1985)
PV-1000 (1983-1987)
Super Cassette Vision (1984)
Supergame VG 3000 (1985)
Sega Master System (1985-1987)
Atari 7800

Төрдүс көлүөнэ (1987-1996)

Оонньуу консоллярын төрдүс көлүөнэлэрэ алтынньы 30 к. 1987 с. Дьоппуоҥҥа PC Engine (Хотугу Америкаҕа TurboGrafx-16 диэн биллэр) консоль тахсааhыныттан саҕаламмыта. Бу кэми атыннык 16 бит эрата диэн ааттыыллар.

TurboGrafx-16/PC-Engine (1987-1990)
Sega Mega Drive/Genesis (1988-1990)
Neo Geo (1990-1991)
Super Nintendo Entertainment System/Super Famicom (1990-1992)

Портативнай консолляр

Game Boy (1989-1990)
Atari Lynx (1989-1990)
Sega Game Gear (1990-1992)
Watara Supervision (1992)

@@ 1 устуруока: / 1 устуруока: @@
 [[Image:Playstation3vector.svg|thumb|250px|[[PlayStation 3]]]]
-'''Видео оонньуу консоля''', эбэтэр оонньуур приставка ({{lang-en|video game console}}) диэн [[видео оонньуу|видео оонньууну]] оонньуурга анаан оҥоһуллубут электроннай тэрил. Оонньуу ойуутун дисплейга ([[телевизион|ТВ]], [[видео монитор|монитор]], уо.д.а.) холбонон көрдөрөр.
+'''Видео оонньуу консоля''', эбэтэр кылгастык '''оонньуу консоля''' ({{lang-en|video game console}}) диэн [[видео оонньуу|видео оонньууну]] оонньуурга анаан оҥоһуллубут электроннай тэрил. Оонньуу ойуутун дисплейга ([[телевизион|ТВ]], [[видео монитор|монитор]], уо.д.а.) холбонон көрдөрөр.
 ==Аат үөскээhинэ==
@@ 10 устуруока: / 10 устуруока: @@
 *Консоль киин блога: дисплей, контроллер уонна оонньуу программалара холбонор түмүктэрэ; видео оонньуу консолюн киинэ.
 *Медиа: видео оонньуу консоллярын үгүстэригэр программалара тас медиа тэриллэргэ (картриджтарга, хаарталарга, дискаларга уо.д.а.) бааллар.
-*[[Өйдүүр хаарта]]: cорох видео оонньуу консолляра (холобур, [[PlayStation]] уонна [[Nintendo GameCube]]) билэни харайар, холбуур уонна сотор өйдүүр хаарталаахтар.
+*[[Өйдүүр хаарта]]: cорох оонньуу консолляра (холобур, [[PlayStation]] уонна [[Nintendo GameCube]]) билэни харайар, холбуур уонна сотор өйдүүр хаарталаахтар.
 ==Историята==
 ===Бастакы көлүөнэ (1972-1977)===
+[[Image:Pong.png|thumb|right|170px|''[[Pong]]'' аркада версията]]
-Видео оонньуу консоллярын бастакы көлүөнэтэ.
+Оонньуу консоллярын бастакы көлүөнэтэ.
 *[[Magnavox Odyssey]] (1972)
 *[[Magnavox Odyssey]] 100 (1975)
@@ 21 устуруока: / 22 устуруока: @@
 *[[Coleco Telstar]] (1977)
 ===Иккис көлүөнэ (1976-1984)===
-Видео оонньуу консоллярын иккис көлүөнэтэ 1976 с. [[Fairchild Channel F]] уонна [[1292 Advanced Programmable Video System]] тахсааhыннарыттан саҕаламмыта.
+Оонньуу консоллярын иккис көлүөнэтэ 1976 с. [[Fairchild Channel F]] уонна [[1292 Advanced Programmable Video System]] тахсааhыннарыттан саҕаламмыта.
 *[[Fairchild Channel F]] (1976-1978)
 *[[Atari 2600]] (1977-1992)
@@ 36 устуруока: / 37 устуруока: @@
 *[[Nintendo Game & Watch]] (1980-1991)
 ===1983 c. видео оонньуу индустриятын эстиитэ===
--1984 cc. консолляр уонна оонньуулар маркеттарын аан дойдутааҕы эстиитэ буолбута (бастатан туран [[АХШ|Америкаҕа]]). Онтон сылтаан [[Хотугу Америка]] видео оонньуу консоллярын уонна [[дьиэ көмпүүтэрэ|дьиэ көмпүүтэрдэрин]] оҥорор элбэх компаниялара банкрот буолбуттара. Маны кытта видео оонньуу консоллярын иккис көлүөнэлэрэ бүппүтэ. 1983 с. [[Дьоппуон|Дьоппуоҥҥа]] [[Nintendo Entertainment System]] (NES) диэн консоль тахсыбыта уонна кини икки сылынан Хотугу Америкаҕа ситиhиилээхтик тарҕаммыта. Бу түбэлтэни кризис бүтүүтэ дииллэр. Эстии бастыҥ түмүгүнэн аан дойду оонньуу индустриятын киинэ Хотугу Америкаттан Дьоппуоҥҥа көһүүтэ буолбута.
+-1984 cc. консолляр уонна оонньуулар маркеттарын аан дойдутааҕы эстиитэ буолбута (бастатан туран [[АХШ|Америкаҕа]]). Онтон сылтаан [[Хотугу Америка]] оонньуу консоллярын уонна [[дьиэ көмпүүтэрэ|дьиэ көмпүүтэрдэрин]] оҥорор элбэх компаниялара банкрот буолбуттара. Маны кытта оонньуу консоллярын иккис көлүөнэлэрэ бүппүтэ. 1983 с. [[Дьоппуон|Дьоппуоҥҥа]] [[Nintendo Entertainment System]] (NES) диэн консоль тахсыбыта уонна кини икки сылынан Хотугу Америкаҕа ситиhиилээхтик тарҕаммыта. Бу түбэлтэни кризис бүтүүтэ дииллэр. Эстии бастыҥ түмүгүнэн аан дойду оонньуу индустриятын киинэ Хотугу Америкаттан Дьоппуоҥҥа көһүүтэ буолбута.
 ===Үһүс көлүөнэ (1983-1992)===
+[[Image:SuperMarioBrosNESTitle.png|thumb|180px|right|''[[Super Mario Bros.]]'']]
+Оонньуу консоллярын үһүс көлүөнэлэрэ 1983 с. Дьоппуоҥҥа Famicom консоль тахсааhыныттан саҕаламмыта. Бу кэми атыннык '''8 бит эрата''' диэн ааттыыллар.
+*[[Nintendo Entertainment System|NES/Famicom]] (1983-1985)
+*[[PV-1000]] (1983-1987)
+*[[Super Cassette Vision]] (1984)
+*[[Supergame VG 3000]] (1985)
+*[[Sega Master System]] (1985-1987)
+*[[Atari 7800]]
+===Төрдүс көлүөнэ (1987-1996)===
+[[Image:SonicTheHedgehog1.png|thumb|right|200px|''[[Sonic the Hedgehog (16-bit)|Sonic the Hedgehog]]'']]
+Оонньуу консоллярын төрдүс көлүөнэлэрэ алтынньы 30 к. 1987 с. Дьоппуоҥҥа [[TurboGrafx-16|PC Engine]] (Хотугу Америкаҕа  TurboGrafx-16 диэн биллэр) консоль тахсааhыныттан саҕаламмыта. Бу кэми атыннык '''16 бит эрата''' диэн ааттыыллар.
+*[[TurboGrafx-16|TurboGrafx-16/PC-Engine]] (1987-1990)
+*[[Sega Mega Drive|Sega Mega Drive/Genesis]] (1988-1990)
+*[[Neo Geo]] (1990-1991)
+*[[Super Nintendo Entertainment System|Super Nintendo Entertainment System/Super Famicom]] (1990-1992)
+====Портативнай консолляр====
+*[[Game Boy]] (1989-1990)
+*[[Atari Lynx]] (1989-1990)
+*[[Sega Game Gear]] (1990-1992)
+*[[Watara Supervision]] (1992)