Кытай тыла: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Timir2 (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Timir2 (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
4 устуруока: 4 устуруока:
* John DeFrancis. ''The Chinese Language: Fact and Fantasy'' (1984), p.56. «To call Chinese a single language composed of dialects with varying degrees of difference is to mislead by minimizing disparities that according to Chao are as great as those between English and Dutch. To call Chinese a family of languages is to suggest extralinguistic differences that in fact do not exist and to overlook the unique linguistic situation that exists in China.»</ref>); [[Син-тибиэт тыллара|кытай-тибиэт (син-тибиэт) кэргэнигэр]] киирэр. Бастаан Кытай сүрүн этноһын - ''[[Хаань (омук)|хань]]'' - тыла эбит.
* John DeFrancis. ''The Chinese Language: Fact and Fantasy'' (1984), p.56. «To call Chinese a single language composed of dialects with varying degrees of difference is to mislead by minimizing disparities that according to Chao are as great as those between English and Dutch. To call Chinese a family of languages is to suggest extralinguistic differences that in fact do not exist and to overlook the unique linguistic situation that exists in China.»</ref>); [[Син-тибиэт тыллара|кытай-тибиэт (син-тибиэт) кэргэнигэр]] киирэр. Бастаан Кытай сүрүн этноһын - ''[[Хаань (омук)|хань]]'' - тыла эбит.


Кытай тыла биир буолбатах, хас да диалектардаах. '''Путуҥхуа''' (кытайдыы 普通话, пиньинь Pǔtōnghuà) - диэн хал буолбут кытай тылын формата, официальнай статуһа Кытайга ([[Кытай Дьон Республиката]], [[Гонконг]], [[Аомэн]]), [[Тайуань|Тайуаҥҥа]] уонна [[Сингапур|Сингапурга]] официал статустаах. Ону тэҥэ Путуҥхуа [[ХНТ]] алта официал тылларыттан биирдэстэрэ. Путуҥхуанан кэпсэтэр дьон ахсаана - 850 мөл.
Кытай тыла биир буолбатах, хас да диалектардаах. '''Путуҥхуа''' (кытайдыы 普通话, пиньинь Pǔtōnghuà) - диэн хал буолбут кытай тылын формата, официальнай статуһа Кытайга ([[Кытай Дьон Республиката]], [[Гонконг]], [[Аомэн]]), [[Кытай Республиката|Тайбааҥҥа]] уонна [[Сингапур|Сингапурга]] официал статустаах. Ону тэҥэ Путуҥхуа [[ХНТ]] алта официал тылларыттан биирдэстэрэ. Путуҥхуанан кэпсэтэр дьон ахсаана - 850 мөл.
Аан дойдуга кытай тылынан (бары диалектары холбоон) 1,3 млрд. киһи саҥарар.
Аан дойдуга кытай тылынан (бары диалектары холбоон) 1,3 млрд. киһи саҥарар.



08:17, 5 Муус устар 2010 барыл

Кытай тыла (кыт. трад. 漢語, судургу 汉语, пиньинь hànyǔ, палл. ханьйүү, эбэтэр кыт. 中文, пиньинь zhōngwén, палл. дьуҥ'уэн — сурук туһунан этиллэр буоллаҕына) — кытайдар саҥарар тыллара, билиҥҥи саамай тарҕаммыт тыллартан биирдэстэрэ (тыл кэргэнин курдук эмиэ көрүллэр[1]); кытай-тибиэт (син-тибиэт) кэргэнигэр киирэр. Бастаан Кытай сүрүн этноһын - хань - тыла эбит.

Кытай тыла биир буолбатах, хас да диалектардаах. Путуҥхуа (кытайдыы 普通话, пиньинь Pǔtōnghuà) - диэн хал буолбут кытай тылын формата, официальнай статуһа Кытайга (Кытай Дьон Республиката, Гонконг, Аомэн), Тайбааҥҥа уонна Сингапурга официал статустаах. Ону тэҥэ Путуҥхуа ХНТ алта официал тылларыттан биирдэстэрэ. Путуҥхуанан кэпсэтэр дьон ахсаана - 850 мөл. Аан дойдуга кытай тылынан (бары диалектары холбоон) 1,3 млрд. киһи саҥарар.

Кытай тылын атын улахан диалектара:

  • У (吴语/吳語, пиньинь: Wúyǔ) (90 мөл.)
  • Йүэ (粤语/粵語, пиньинь: Yuèyǔ) (80 мөл.)
  • Мин (闽语/閩語, пиньинь: Mǐnyǔ) (50 мөл.)
  • Сяҥ (湘语/湘語, пиньинь: Xiāngyǔ) (35 мөл.)
  • Хакка (客家话/客家話, пиньинь: Kèjiāhuà) (35 мөл)
  • Ган (赣语/贛語, пиньинь: Gànyǔ) (20 мөл.)

Кытай тыла аан дойдуга баар саамай былыргы тыллартан биирдэстэрэ, ону таһынан кытай тыла билиҥээҥҥэ дылы туһаныллар саамай былыргы суруктаах. Кытай суруга (иероглифтар) дьоппуон тылыгар туттуллар (онно кандзи диэн ааттанар), өтөрдөөҕүтэ кэриэй уонна вьетнам тылыгар эмиэ туттулла сылдьыбыта.

Кытай тыла - тоновай тыл, ол эбэтэр хас биирдии тон араас суолталаах. Кытай тылыгар 4 толору уонна 1 нейтральнай тон баар:

  • Бастакы тон (1) [mā] үрдүктүк уонна көнөтүк ааҕыллар
  • Иккис тон (2) [má] - үөһээ тахсыылаах тон
  • Үһүс тон (3) [mǎ] - аллараа түһэн иһэн бүтэһигэр кыратык үөһээ тахсыылаах
  • Төрдүс тон (4) [mà] - чуолкайдык аллара түһэр.

Тон уларыйыытын кытта сүһүөх (ол эбэтэр биир иероглиф) суолтата эмиэ уларыйлар. Холобур, бастакы тонунан ааҕыллыбыт [mā] "ийэ"(妈) диэн суолталаах, иккис тонунан [má] - суолтата "кунжут" (麻) диэн, үһүс тонунан ааҕыллыбыт [mǎ] "ат" (马) диэн суолталаах, төрдүс тонунан ааҕыллыбыт "этиһии" (骂) диэн суолталаах. Нейтральнай тон тыл бүтэһигэр эрэ турар, грамматическай эрэ функциялаах тылларга (частицалар) баар буолааччы.

Пиньиньҥа (кытай тылын фонетикатын алпабыыта) тон аһаҕас дорҕоон үрдүгэр анал бэлиэлэринэн бэриллэллэр - ā, á, ǎ, à), сороҕор сыыпыраннан суруллааччы - ma1, ma2, ma3, ma4. Холобур, 你好 (дорообо) nǐhǎo, эбэтэр ni3hao3 диэн суруллуон сөп.


Быһаарыылар

  1. *David Crystal, The Cambridge Encyclopedia of Language (Cambridge: Cambridge University Press, 1987), p. 312. «The mutual unintelligibility of the varieties is the main ground for referring to them as separate languages.»
    • Charles N. Li, Sandra A. Thompson. Mandarin Chinese: A Functional Reference Grammar (1989), p 2. «The Chinese language family is genetically classified as an independent branch of the Sino-Tibetan language family.»
    • Jerry Norman. Chinese (1988), p.1. «The modern Chinese dialects are really more like a family of languages».
    • John DeFrancis. The Chinese Language: Fact and Fantasy (1984), p.56. «To call Chinese a single language composed of dialects with varying degrees of difference is to mislead by minimizing disparities that according to Chao are as great as those between English and Dutch. To call Chinese a family of languages is to suggest extralinguistic differences that in fact do not exist and to overlook the unique linguistic situation that exists in China.»