Бандааллар

Бандааллар (ааҥл. Vandals) — Рим импиэрийэтин кытта өр кэмҥэ ситиһиилээхтик сэриилэспит гэрмээн биис-уустара.

Биһиги ээрабыт иннинэ иккис үйэҕэ Висла уонна Одер ыккардыларыгар олорбуттар, Силезияҕа тэнийбиттэр, онтон Дакияҕа. Кэлин үһүс үйэҕэ Рим импиэрийэтин күһэйиитинэн Паннонияҕа олохсуйбуттар, бэһис үйэ саҕаланыытыгар гууннар кимэн киириилэриттэн тэскилээн Рейны туораан арҕаа көһөллөр, сорохторо Пиреней хайаларын туораан Италия хоту өттүгэр олохсуйаллар. 439 сыллаахха Рим импиэрийэтиттэн былдьаабыт сирдэригэр, Хотугу Африкаҕа, Сицилияҕа, Корсикаҕа, Сардинияҕа, Маальтаҕа уонна Балеар арыыларыгар хоруоллук тэрийбиттэр. 455 сыллаахха Риими ылбыттар, икки нэдиэлэ устата халаабыттар.

Киин куораттара Карфаген. Итэҕэллэрэ арианство. Сүүсчэкэ сыл устата Рими кытта сэрии-эйэ быластаах ыаллаһан олороллор.

530 сыллаахха бандааллар Гильдерих диэн хоруолларын тастыҥ быраата Гелимер суулларан бэйэтэ хоруол буолар. Онон сылтахтанан Юстиниан I диэн римляннар ыраахтааҕылара Карфагены кытта сэриини 533 сыллаахха саҕалыыр (бастаан Пиэрсийэни кытта кыраныыссаны чопчулаан баран). Бэс ыйыгар аалларынан аттаммыт Велизарий баһылыктаах Рим аармыйата Хотугу Африка кытылын буолбут. Бу бандаалларга соһуччу буолбута, аармыйаларын аҥаара Сардинияҕа римляннар күөртээһиннэринэн саҕаламмыт өрө турууну хам баттыы барбыт кэмэ этэ.

Балаҕан ыйын 13 күнүгэр Карфагентан чугас Ад-Децимум диэн сиргэ быһаарыылаах кыргыһыы буолар. Бандааллар хоттороллор. Римляннар Карфагены ылаллар. Гелимер Сардинияттан төннүбүт иккис аармыйатын кытта ахсынньыга Трикамарум аттыгар римляннарга өссө биир кыргыһыы биэрэр. Эмиэ хотторор. Ыраахтааҕылара хайаҕа күрүүр ол эрээри 534 сыл сааһыгар тутуллан Римҥэ илдьиллэр.