Абакан
Абака́н (хак. Ағбан) — Арассыыйа куората. Хакаас өрөспүүбүлүкэтин киин куората.
Аадминистративнай территориальнай биирдэм быһыытынан өрөспүүбүлүкэ суолталаах куорат буолар[1], эмиэ оннук ааттаах, Абакан куорат диэн, муниципальнай тэриллиини үөскэтэр. Атын самалык бөһүөлэктэрэ куораттара суох. Куорат уокуругар киирэр соҕотох куорат буолар[2].
Абакан Хакаас өрөспүүбүлүкэтин бэлитиичэскэй, бырамыысыланнай, үп харчы, научнай уонна култуурунай киинэ. Манна Хакаас өрөспүүбүлүкэтин нэһилиэнньэтин 35 бырыһыана олорор. ОЛ элбэх үп харчы, тэрилтэтэ, үөрэх кыһата, уонна култуура дьиэтэ баар.
Этимологията[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Абакан куорат 1780 сыллардаахха аан бастаан Уус Абакан диэн бөһүөлэк быһыытынан үөскээбит. Уус Абакан Абакан өрүс төрүгэр турар буолан итинник ааттаммыт. Гидроним. Абакан диэн гидроним икки компонентан турар:-аба уонна -кан. -аба компонент, сүрүнннээн, түүр тылларыгар аба — «аҕа» диэн тылбаастанар. Ол гынан баран, ардыгар «эһэ» (кыыл) харыс аатын быһыытынан туттуллар; Сорох учуонайдар этэллэринэн, -кан сыһыары Соҕуруу уонна Киин Азия омуктарыгар «өрүс» диэн суолталаах дииллэр[3].
Абакан билиҥҥитэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Абакан аныгылыы тииптээх куорат. Куорат уокуругун уопсай иэнэ — 112,4 км² (ол эбэтэр өрөспүүбүлүкэ сирин уотун 0,2 % ылар).
2020 сыл тохсунньу 1 күнүнээҕи туругунан, Абакан куоракка 186 827 киһи олорор (өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин үс гыммыт биирэ -- 35 % -на). Куорат нэһилиэнньэтин плотнаһа — 1 662 киһи ./км².
Абакан куорат бэйэтэ туспа былаахтаа уонна гиэрбэлээх.
Lua алҕаһа: expandTemplate: template "Нэһилиэнньэ/STA-056" does not exist.Абакан куорат нэһилиэнньэтэ Норисльскайтан көһөн кэлии түмүгэр эбиллэ турар.
- Мобильнай сибээс
Абакаҥҥа суотабай сибээс 5 оператаро баар (4G):
- «Tele2 Россия»,
- «Билайн»,
- «МТС»,
- «Мегафон»
- Yota.
Бэлиэтээһиннэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ Об административно-территориальном устройстве Республики Хакасия (с изменениями на 13 мая 2019 года), Закон Республики Хакасия от 05 мая 2004 года № 20. docs.cntd.ru. Тургутулунна 4 Ахсынньы 2019.
- ↑ Мэрия Абакана / Устав города Абакана. xn--h1ahm5cm.xn--80aaac0ct.xn--p1ai. Тургутулунна 4 Ахсынньы 2019.
- ↑ Поспелов, 2002, с. 21
Литэрэтиирэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Анненко, А. Н. Предпочитаю Абакан (неопр.) (недоступная ссылка). Архивировано 21 сентября 2016 года. — Второе издание / Алексей Анненко. — Абакан: Бригантина, 2016. — 240 с., илл. ISBN 978-5-904239-3.
- Мурзаев Э.М. Словарь народных географических терминов. — М.: Мысль, 1984. — 653 с.
- Поспелов Е. М. Географические названия мира. Топонимический словарь / отв. ред. Р. А. Агеева. — 2-е изд., стереотип. — М.: Русские словари, Астрель, АСТ, 2002. — 512 с. — 3000 экз. — ISBN 5-17-001389-2
- Торосов, В. М. Абакан / В. М. Торосов. — 2-е изд. — М.: Цицеро, 1994. — 208 с., илл. ISBN 5-8286-0042-7
Сигэлэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Мэрия Абакана Архыыптаммыт 2015, Муус устар 27 күнүгэр.
- Веб-камера города Абакана Архыыптаммыт 2014, Олунньу 13 күнүгэр.
- Достопримечательности Абакана
- Список памятников культурного наследия Абакана в Викигиде