Элиста
Координаталара: 46°18′28″ с. ш. 44°15′21″ в. д. / 46.3078° с. ш. 44.2558° в. д. (G) (O)
Элиста (калм. Элст) диэн Арассыыйа соҕуруу чааһыгар турар куорат. Калмыкия Өрөспүүбүлүкэтин киин куората. Арассыыйатааҕы буддизм киинэ. Элиста өрүс кытыытыгар турар.
Олохтоохторун ахсаана: 103 219 киһи[1], иэнэ: 92,36 км².
Этимология
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Сэлиэнньэ 1865 сыллаахха баар буолбута. Сэлиэнньэ аатын Элиста өрүс биэрбитэ. Онтон Элиста өрүс аата калмык тылтан тахсар: элсн — «кумах», «кумахтаах».
Устуоруйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Элиста сиригэр сэлиэнньэ суох кэмигэр, итиннэ көс олохтоох калмыктар олорбуттара. Элиста өрүһүн кытыла барыта сахсархай кумах этэ. Ол иһин ити миэстэни элст (кумахтаах) диэн ааттаабыттара[2]. Бу аат итиннэ үөскээбит сэлиэнньэ аатынан хаалбыта.
Степан Прокопьевич Кийков, урукку нуучча хамначчыта, Элиста төрүттээччитинэн ааҕыллар. Кини Бола сүбэтинэн, 1862 сыллаахха, Элиста-Сале сиргэ бастакы дьиэни туппута. 1865 күһүнүгэр, сэлиэнньэҕэ 15 олбуор ааҕыллар этэ. Ити сыл Элиста үөскэбит сылынан ааҕыллар[3].
1925 сыллаахха, Калмыкия сэбиэтин V съеһыгар Элистаҕа киин куораты көһөрөөрү ыйаах таһаарбыттара. Култуура, администрэтиибинэй уонна олорор дьиэлэргэ харчы анаабыттара, куорат тутуута саҕаламмыта. 1930 сыллахха, куорат аатын ылбыта.
1942 сыллахха, атырдьах ыйын 12 күнүгэр, Аҕа дойду Улуу сэриитин кэмигэр ньиэмэстэр оккупацияларыгар киирбитэ. 1942 сыллахха, балаҕан ыйын 9 күнүгэр, 600 дьэбириэйи өлөттөрбүттэрэ. 1942 сыллахха, ахсынньы 31 күнүгэр, Элистаны босхолообуттара. Ол иннинэ ньиэмэстэр куораты уматтарбыттара[4].
1944 сыл саҕаланыытыгар, калмыктар уонна атын хапхаас норуоттара сибииргэ көһөрүнүллүбүттэрэ. Ол иһин Калмык АССР 1957 сылга дылы суох буолбута. Элиста аатын «Степной» диэҥҥэ уларыппыттара[5].
1988 сыллахха, Элистаҕа улахан ВИЧ дьаҥа буолбута, ССРСка бастакы ВИЧ дьаҥа[6].
1998 сыллахха, Элистаҕа аан дойдутааҕы саахымат олимпиадата ааспыта, ол кэнтэн улахан «Сити-Чесс» киин аһыллыбыта.
Киэгирээпийэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Олохтоохторо
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года
- ↑ Элиста — столица Республики Калмыкия.
- ↑ Страницы истории. Основатель столицы
- ↑ «Элистинская Панорама» хаһыат, №13 (1793)
- ↑ Ссылка калмыков — как это было: сборник документов и материалов
- ↑ По следам вируса. Как в СССР расследовали самую крупную вспышку ВИЧ