Харас

Харас (лат. Padus spp.) — сэппэрээк.

Уга намыһах, 15-30 см. Сэбирдэҕэ кыһын түһэр. Соҕох курдук суон, көнө силистээх; умнаһа эмиэ көнө силистээх; күрүҥ, биир күрүс сонос. Салаалара кырыылаахтар, күөх өҥнөөхтөр. Сэбирдэхтэрэ икки ойоҕосторунан итиэннэ аллара өттүлэринэн ооҕуй ситимин курдук тымырдаахтар.

Сибэккилэрэ кыралар, лыхаспыт кыра умнастаахтар, аллара сэбирдэхтэр хоннохторугар биирдиилээн онон-манан үүнэллэр.

Харас аһа - төп-төгүрүк, горох саҕа, хара, халлаан күөҕэ толонноох отон. Харас отонун сугуну кытта булкуйуохха сөп, ол эрээри сугун иһэ от күөхтүҥү өҥнөөх уонна сүмэөинэ күөх. Сугун отоно харастааҕар бөдөҥ, 7 мм кэриҥэ туоралаах, ньолбуһах, соттоххо барбат халлаан күөҕэ толонноох.

Харас бэс, от ыйыгар сибэккилэнэр, отоно от, атырдьах ыйдарыгар буһар.

Отоно дьырылас, минньигэс амтаннаах, сүмэһинин өҥө харатыҥы кыһыл.

Бэс, харыйа, ону тэҥэ тиит мастаах ойуурга сииктээх сиргэ уонна сэппэрээктэр быыстарыгар үүнэр.

Саха Сиригэр харас соҕуруулуу-арҕаа оройуоннарга - Ленскэйгэ, Өлүөхүмэҕэ, Алдаҥҥа - уонна Якутскай оройуоҥҥа уо. д. а. баар.

Эмкэ туһаныы

Харас отонун, буспутун кэннэ илиилэринэн хомуйаллар. Оттуллубут оһоххо (60-тан ордуга суох итиигэ), күлгэ булкуйбакка, куурдуохха наада. Үчүгэйдик куурбут отон киһи илиитин марайдаабат.

Хараһы, ыраас мөһөөччүккэ кутан, кураанах сиргэ туталлар.

Научнай медицинаҕа да, норуокка да харас, хойуннарар свойстволааҕын быһыытынан, ис ыарыытыттан эмтиир средство быһыытынан туттуллар (ордук оҕо иһэ ыарыйдаҕына).

Ас промышленноһыгар харас отоно барыанньа оҥорорго, лүкүөр, кыһыл арыгы өҥүн тупсарарга туттуллар.

Туттуллубут матырыйаал

1. А. В. Сергеев, М. И. Прокопьева - "Саха сирин эмкэ уонна аска туттуллар туһалаах үүнээйилэрин хомуйуу туһунан"

Өссө маны көр

• Хаппырыас