Фонема
Фонема диэн ханнык эрэ тылга биир тылы атын тылтан араарар дорҕоон (тыл) биридимиэттэрэ. Саха тылыгар 19 бүтэй дорҕоон уонна 16 аһаҕас дорҕоон уонна 4 дьуптуон баар, ону тэҥэ өссө саха тылыгар туттуллубат, ол гынан баран нуучча тылыттан ылыллыбыт тылларга туттуллар 11 буукубалар бааллар. Английскай тыл үгүс көрүҥнэригэр ( акценнарга уонна диалекттарга ) 23-чэ бүтэй дорҕоон уонна 21 аһаҕас дорҕоон (барыта 44 фонема) баар, ол гынан баран сурукка 26 эрэ буукуба баар. Английскай тылга бары фонемалары көрөргө, IPA, английскай алфавиттан ураты, хас биирдии фонемаҕа туспа буукубалаах.
Тылга фонемалары үөрэтэр үчүгэй ньыма диэн минимальнай пааралары үөрэтии буолар. Минимальнай паара диэн биир эрэ дорҕоонунан уратылаах араас тыллар пааралара. Манна холобур "сот" уонна "сут" буолаллар. Хас биирдии тылга аһаҕас дорҕоон эрэ уратылаах да буоллар, хас биирдии тыл олох атын суолталаах. Өссө биир холобурунан "мас" уонна "бас", манна икки тыллар тус-туспа суолталаахтар, ол эрээри хас биирдии тылга бастакы бүтэй дорҕоон эрэ тус-туспа.