Уэльс
Уэльс (уэл. Cymru; ааҥ. Wales) — Улуу Британия холбоһуктаах чааһа. Уэльс Улуу Британия соҕуруу-арҕаа чааһыгар турар. Илин өттүттэн Ааҥылыйа, соҕуруу өттүнэн Бристоль хомото, арҕаа өттүнэн Ытык Георг силбэһиитэ, хоту өттүнэн Ирлаан байҕала.
Устуоруйа
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Дьон аныгы Уэльс сиригэр муустаах период бүтүүтүгэр кэлбитэ. Риим култууратын кэмигэр, сорох бритт биистэр Уэльс сиригэр олохсуйбут этилэр. IV үйэҕэ,Риим тутуллуутун кэмигэр, Уэльс христианствоны ылыммыта.
1066-с сылга, Нормандия Ааҥылыйаҕа саба түспүтүн кэннэ, Уэльс хоруоллуктарын илиҥҥи кэккэлэһэр дойдулар сабыдыаллаабыттара. Вильгельм I Сыһытааччы, күүстээх феодал тутулуктарын олохтоон, уэльстары сабыдыаллыы сатаабыта. Ол эрээри XVI үйэҕэ диэри тутулуга суох этилэр.
Уэльс Ааҥылыйа састаабыгар киирэн баран былыргы бэрээдэк уонна үгэстэр алдьанан саҥалаабыттара. Элбэх уэльс дворяннара ааҥыл култууратын ылан саҥалаабыттара, элбэх уэльс дьоно Лондоҥҥа уонна атын Ааҥылыйа куораттарыгар көһөн барбыттара. Ааҥыл тыла уэльс тылын судаарыстыба дьыалаларыгар уонна суукка солбуйбута.
Бырамыысылынас улаатара үлэһиттэр хамсааһыннарын төрүттэммитин салтаан сибээстииллэр. Ол кэмҥэ өссө соҕуруу Уэльска нэһилиэнньэ улаатар этэ. Ол кэмҥэ национализм санаалара уэльстарга улаатар этэ, дьон уэльс култууратыгар уонна устуоруйатыгар интириһиргиир саҥалаабыттара.
XX-XXI үйэлэр икки ардынааҕы Уэльс автономия быраабтара улаатар этилэр. 1993 сылга, Уэльс сиригэр уэльс тыла уонна ааҥыл тыла тэҥ стаатустаах буолбуттара. Ол кэмҥэ Уэльс автономияны ылыммыта.
География
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Уэльс Улуу Британия арыы арҕаатыгар турар. Дойду иэнэ — 20 779 км2. Уэльс илиҥҥэ Ааҥылыйаны кытта холбонор, атын үс өттүттэн ууну кытта кэккэлэһэр. Рельева үксүн хайалаах, саамай элбэх хайа Уэльс ортотугар уонна хотутугар баар. Саамай үрдүк хайа — Сноудон (байҕал үрдүнэн 1085 м.).
Нэһилиэнньэ үксүн Уэльс соҕуруу чааһыгар олорор, итиннэ саамай улахан куораттар бааллар уонна киин куорат — Кардифф.
Клиимат
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Уэльс атлантика далайыгар тыалларыгар аһаҕас, ол иһин клиимата үксүн далай[1].
Олохтоохторо
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]_NLW3362597.jpg)
| 1971 | 2001[2] | 2011[3] | 2012 |
|---|---|---|---|
| ▲ 2 731 204 | ▲ 2 903 085 | ▲ 3 063 456 | ▲ 3 074 067 |
| 2016 | 2022 | ||
| ▲ 3 113 000 | ▲ 3 131 640 |
Сүрүн Уэльс норуоттара — уэльстар уонна ааҥыллар. Сүрүн Уэльс тыллара — Уэльс тыла уонна Ааҥыл тыла.
Спорт
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Уэльс национальнай спорда — регби уонна Уэльс олохтоохторугар сүрдээх улахан суолтаны оонньуур. Уэльс регби комаандалара национальнай уонна аан дойдутааҕы күрэхтэргэ оонньуулар.
Уэльска өссө улахан суолтаны буутбал оонньуур. Уэльс буутбал хомуһулуннуллубут хамаандата UEFA күрэхтэригэр оонньуур.
Быһаарыылар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- ↑ Climate of Wales — britannica.com
- ↑ Usual resident population by broad age group and local authority — statswales.gov.wales
- ↑ Usual resident population by broad age group and local authority — statswales.gov.wales
| |||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
