Торткаралар
Торткаралар (каз. төртқара) — Казахтар Кыра Жустарын састаабыгар киирэр Алимулалар алта биис уустарын иһигэр киирэр аҕа уустара. Аҕа ууһа бэйэтин иһигэр өссө түөрт салааҕа арахсар. Олор истэригэр Оразкелдилэр, Оразтар, Жаншукирдар, Караштар киирсэллэр.
Устуоруйалара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Еримбет акын шежиретин быһыытынан, Алимулаҕа Жаманак (Шекты), Карамашак (Торткара), Айнык (Карасакал), Уланак (Каракесек), Тегинболат (Карасакал) уонна Тойкожа (Ак кете) аҕатын уустара киирсэллэр. 1748 сыллаахха М. Тевкелев диэн үөрэхтээх, чинчийээччи бу курдук суруйбута хараллан хаалбыт: «Алчын олус күүстээх аҕа ууһа, оттон алчын икки гына арахсар. Ол эбэтэр каракисяк уонна байулы диэннэргэ. Каракисяк барыларыттан саамай күүстээхтэрэ уонна кыахтаахтара. Кини иһигэр тус туспа алта аҕа ууһа киирсэр. Олор истэригэр, чуолаан, манныктар бааллар: чекли, каракисяк, чюмекей, дюрткара, каракете, карасакал…»[1].
Чинчийээччилэр уонна историктар Торткаралар биир уустарын орто үйлэргэ олорон ааспыт кыпчаактар "тортул" диэн этнонимнарын уонна наймааннары кытта ыкса ситимнииллэрэ.
Тарҕанан олоруулара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Торткара биис уустарын бэрэстэбиитэллэрэ Казахстан Актюбинскай уобалаһын Хромтаускай, Айтекебийскай, Иргизскай уонна Шалкарскай оройуоннарыгар, Кызылординскай уобалас арҕааҥҥы өттүгэр, ону таһынан Узбекистан Каракалпакистан өрөспүүбүлүкэтигэр уонна Арассыыйа Оренбург уобалаһыгар олороллор.
Ахсааннара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
1917 сыллааҕы Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин иннинэ бу норуот ахсаана барылаан ааҕыынан 50 - 60 тыһыынча киһи этэ.
Литэрэтиирэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ М. Тевкелев Казахско-русские отношения в XVI—XVIII веках. — 1961. — С. 406.