Самсонов Парфений Никитич
Самсонов Парфений Никитич, (1898 с. олунньу 19 күнэ – Күүкэй с. Сунтаар улууһа, Саха АССР – 1981с.) , РСФСР үтүөлээх учуутала, Саха АССР үтүөлээх учуутала, Үлэ Кыһыл Знамята, Бочуот Знага уордьаннар кавалердара.[1]
Олоҕун олуктара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
1898 с. олунньу 19 күнүгэр Сунтаар улууһун Күүкэйигэр төрөөбүтэ.
Элгээйи 2 кылаастаах миссионерскай оскуолатын, онтон духовнай семинарияны бүтэртээбитэ.
1920-1928 сс.- Күүкэйгэ, Кутанаҕа, Элгээйигэ оскуолалар арыллыыларыгар көмөлөһөн оҕолору үөрэтиспитэ. Өссө 1920 сылтан ити нэһилиэктэргэ волревком чилиэнэ үһү. 1924-1928 сс. Элгээйигэ учууталлыыр, кыраайы үөрэтэр Түмэли, драма куруһуогун тэрийэр, үөрэҕэ суохтары үөрэхтээһиҥҥэ кыттыһар.П.А. Ойуунускай көмөтүнэн Парфений Никитич учуутал куурсугар Москваҕа үөрэнэр. Онно А.В. Луначарскай, Н.К. Крупская о.д.а. биллиилээх деятеллэр лекцияларын истэр.
1930 с. - Дьокуускайга опытнай көрдөрүүлээх оскуоланы аһан 8 сыл үлэлэппитэ. Ол оскуола үөрэнэр кинигэлэрин, программаларын ырытан оҥортообута. 1938-1946 сс. педучилище преподавателэ, дириэктэрэ. Дириэктэрдии олорон училищеҕа эбээн оҕолорун төрүт тылларынан үөрэтэр отделениены аһар.
1941 с. - Парфений Никитич тус бэйэтин билиитин байытар сыалтан, 1941 с. пединституту бүтэрэр. 1938 сылтан кэргэниниин Надежда Евменьевналыын 1-2 кылаас оҕолоругар үөрэнэр учебнигы бэлэмнииллэр.
1944 с. - Дьокуускайдааҕы педучилище директора.
1946-1948 сс. Самсонов П.Н. пединститут старшай преподавателэ.
1948 с. - Наркомпрос Самсоновтары Хатаска саҥа тииптээх сахалыы оскуоланы тэрийтэрэ ыытар. 8 смыл Хатас оскуолатын директорынан үлэлиир. 1,2,3 кылаастарга нуучча тылын учебнигын, 4 кылаастарга саха тылын учеьнигын суруйаллар. Самсоновтар Хатас оскуолатыгар оҥорон, тутта сылдьыбыт учебниктара бэйэлэрин суолталарын билиҥҥэ диэри сүтэрэ иликтэр. Оҕолорго аналаах учебниктар 9-10 төгүл, П.Н. Самсонов суруйбут "Букубаара" 7 төгүл бэчээттэнэн тахсыбыттара[2].
!дь:тан тахса научнай үлэлэр ааптардара.
Парфений Никитич уонна Надежда Евменьевна Самсоновтар албан ааттаах педагогическай үлэлэрин кинилэрин оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ салгыы сылдьаллар.[3]
Наҕараадалара уонна ытык ааттара[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- РСФСР уонна Саха АССР оскуолатын үтүөлээх учуутала.
- Норуот үөрэҕириитин туйгуна.
- “Бочуоттаах знак” орден кавалера.
- Үлэ Кыһыл знамятын кавалера.[4]
- К.Д. Ушинскай аатынан медаль кавалера.
- РФСР персональнай суолталаах пенсионера.
Үйэтитии[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
Парфений Никитич уонна Надежда Евменьевна Самсоновтар ааттара Хатас орто оскуолатыгар иҥэриллибитэ (1995 сыл)[5].
Быһаарыылар[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ Кыайыыны, олоҕу уһансыбыттара: Сунтаар улууһун бочуоттаах уонна үтүөлээх үлэһит дьоно / хомуйан оҥордулар: Н.Н.Спиридонов, А.К.Васильев; эп.эрэд: Т.Н.Иванова уо.д.а. – Дьокуускай : Чопчу, 2020. – 464с.
- ↑ “Педагогическая энциклопедия”/М-во образования Респ. Саха (Якутия). – Якутск, 2000- Т.1.- Якутск: Издательство и типография Департамента начального и среднего образования РС(Я), 2000-. 264с.
- ↑ Педагогическая энциклопедия / М-во образования Респ. Саха (Якутия) ; [науч. ред.: Михайлова М. Г. д.п.н., проф ЯГУ, Петрова С. М. д.п.н., проф. ЯГУ ; сост. Иванова В. С.]. - Якутск, Т. 1. - 2000. - 323 с.
- ↑ Сунтаар улууһугар үөрэҕирии сайдыыта / [хомуйан оҥорон бэчээккэ бэлэмнээтилэр: И.Т.Назаров, Н.И.Алексеев ; эппиэттиир ред. М.И.Аввакумова]. – Дьокуускай : Бичик, 2009. – 272 с.
- ↑ “Педагогическая энциклопедия”/М-во образования Респ. Саха (Якутия). – Якутск, 2000- Т.1.- Якутск: Издательство и типография Департамента начального и среднего образования РС(Я), 2000-. 264с.