Пшенников Ксенофонт Николаевич

Пшенников Ксенофонт Николаевич (1926—2021) — скульптор, 1968 сыллаахтан ССРС Худуоһунньуктарын Сойууһун чилиэнэ, Саха АССР ускуустубатын үтүөлээх дьайыксыта, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай худуоһунньуга (2002). Өлүөхүмэ улууһуттан төрүттээх.

1926 сыллаахха тохсунньу 20 күнүгэр Өлүөхүмэ улууһугар Нэлээн диэн дьаамнар олохтообут сэлиэнньэлэригэр (билигин иччитэх, сэбиэскэй кэмҥэ сопхуос сайылыга, сирэ Дабаан нэһилиэгэр киирэр) төрөөбүт. 1938—1943 сс. Дэлгэй сэттэ кылаастаах оскуолатыгар үөрэммит. 1944 сылтан 1950 сыллаахха диэри аармыйаҕа сулууспалаабыт. Японияны кытта сэрии кыттыылааҕа. Минометчик, артиллерист, полката Жэхэ куораты босхолоспут, сэриини Порт-Артурга түмүктээбит.

1950 сыллаахха дойдутугар төннөн Дьокуускайдааҕы уус-уран училище чочу салаатыгар (скульптурное отделение) киирбит. Елена Порядо (Посядо?) уонна Жермен Яновна Меллуп диэн дьоҥҥо үөрэммит.

Студентом я вел кружок «Юный скульптор» во Дворце пионеров. Способные были ребята, среди них – К.Г.Туралысов...

Онтон Москубаҕа баран Суриков аатынан институкка туттарсыбыт, ол эрээри өйтөн суруйуутун кыайбакка сатаан киирбэтэх. Переславль-Залесскай куоракка Айымньы дьиэтигэр (Дом творчества) 3-4 ый дьарыктанар эбит. Онно мраморы, чаҥы, керамиканы, тааһы, уҥуоҕу уонна маһы кытта үлэлииргэ үөрэммит.

Монументальнай, станковой скультураҕа уонна кыра формаларга үлэлиир скульптор этэ. Үлэлэрэ граниттан, мрамортан, оҥоһуу таастан, терракотаттан, тимиртэн уонна мастан оҥоһуллубуттара. Оҥоһуу тааһынан үлүһүйэ сылдьыбыта.

1955 сыллаахтан К.Н. Пшенников араас өрөспүүбүлүкэ, Сибиир уонна Уһук Илин, Арассыыйа, сойуус уонна аан дойду (Австрия, Бангладеш, Япония, Канада, Германия) быыстапкаларга кыттыбыт. Кини персональнай быыстапкалара Дьокуускайга 1976, 1986, 1996, 2002, 2006, 2011 сс. буолбуттара.

Кини айбыт мэҥэлэрэ Дьокуускайга уонна өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар тураллар: Аммаҕа В.Г. Короленко мэҥэтэ (1958), Мэҥэ-Хаҥалас Бүтэйдээҕэр Карл Байкаловка (1961), Чурапчыга Е. Н. Курашовка (1961), Уус Тааттаҕа Петр Алексеевкэ (1972), Дьокуускайга Феликс Джзержинскэйгэ, Арассыыйа дьоруойгар А.А. Рыжиковка (2002) уо.д.а. Ону таһынан Магадааҥҥа Зоя Космодемьянскаяҕа кини айбыт мэҥэтэ турар.

2020 сыллаахха СӨ үрдүкү наҕараадатынан «Хотугу Сулус» уордьанынан бэлиэтэммитэ.

2021 с. балаҕан ыйын 2 күнүгэр 95 сааһыгар Дьокуускайга өлбүтэ.