Марио Варгас Льоса

Хо́рхе Ма́рио Пе́дро Ва́ргас Льо́са (исп. Jorge Mario Pedro Vargas Llosa, 1936-2025) — Перу суруйааччыта, прозаик уонна драматуур, литэрэтиирэҕэ Нобель бириэмийэтин лауреата (Перуттан бастакы), публицист, бэлиитик.

1936 сыллаахха кулун тутар 28 күнүгэр төрөөбүтэ. Бастакы айымньыларын 1950-с сс. бэчээттээбитэ. 1960-с сс. нууччалыы тылбаастанан ССРС-ка бэчээттэммитэ. Перуга төрөөн баран Парижка, Лондоҥҥа, Барселонаҕа, Мадридка, Берлииҥҥэ, Вашингтоҥҥа, Нью-Йорка, Барзилияҕа уонна Доминикана Өрөспүүбүлүкэтигэр олоро сылдьыбыта.

2010 сыллаахха "былаас тутулун сиһилии көрдөрбүтүн уонна өрө турбут, охсуспут уонна хотторбут киһини чаҕылхайдык ойуулаабытын иһин" Нобель литэрэтиирэҕэ бириэмийэтин ылбыта.

Бастакы бөдөҥ арамаана "Куорат уонна ыттар" 1963 сыллаахха тахсыбыта. Бу арамаана уонна "«Собуорга» кэпсэтии" диэн 1969 сыллаахха тахсыбыт кинигэтэ "кыра киһи" судаарыстыба ыар батталыгар олорор дьылҕатын ойуулууллар. Кэлин тахсыбыт "Аан дойду кэхтиитин сэриитэ" (1981), "Козел күнэ" (2000), "Кельт түүлэ" (2010) Бразилия, Доминика Өрөспүүбүлүкэтин уонна Британия импиэрийэтин холобурдарыгар итэҕэл туһугар уонна холуонньалааһыны утары охсуһууну ойуулаабыта. Кириитиктэр этэллэринэн Льоса айымньылара универсальнай буоланнар ханнык баҕарар дойдуга чэпчэкитик ааҕыллаллар. Ол иһин кинини "глобальнай арамаан" бастакы ааптардарыттан биирдэстэринэн билинэллэр. Кини бэйэтэ хаһан эрэ эппитинэн, "литэрэтиирэ универсальнай буолбатах буоллаҕына, ол литэрэтиирэ буолбатах, ол — фольклор".

2025 сыллаахха муус устар 14 күнүгэр 89 сааһыгар Лимаҕа өлбүтэ.