Кыттааччы:Nikiforova Sakhaaya

Үүнээйи тас көстүүтэ.Править

Дьөлүһүөн сбирдэҕэ суох кыстыыр талах. Бу дьөлүһүөн умнаһа кыһыллыҥы күрэҥ өҥнөөх, хойуу ньолбоҕор сэбирдэхчээннэрин кытта уһун туураҕа наарданан иккилии буола-буола утарыта олороллор. Биир сэбирдэхчээн туура төбөтүгэр олорор. Уһун синньигэс төрдүнэн сыста үүммүт биэс чааскы сэбирдэхтээх, кэтит төгүоүк кубархай кыһыл биэс эминньэхтээх. Сибэкки олоҕо көһүйэ курлук сиэмэтэ ситэрин саҕана сибэкки олоҕо халыҥныыр, сүмэһиннирэр, кытарымтыйар саһархайдыҥы кыһыл өҥнөөх отон ас буолар. Сибэкки олоҕуттан үөскээбит маннык аһы ботаниктар сымыйа үөскэх дииллэр. Бу сымыйа отон иһигэр кытаанах бытархай, хоччорхой,түүнэн бүрүллүбүт дьиҥнээх отоннор бааллар. Эриэхэчээн сырдык араҕас өҥнөөх халыҥ уҥуохтуйбут хаҕын иһигэр биирдии сиэмэлээх.

Дьөлүһүөн бэс ыйын бүтэһигэр 2-3 нэдиэлэ курдук сибэккилиир. Биир ыйынан ас үөскээн барар уонна атырдьах ыйын иккис аҥарыгар ситэр. Сиппит отоно саһархайдыҥы кыһыл хойуу сүмэһиннээх, минньигэс ас буолар. Иннэлээх дьөлүһүөнтэн саха дьөлүһүөнүн арааран көрөр дөбөҥ. Иннэлээх дьөлүһүөн умнастара уонна сэбирдэхтэрэ хойуу, синньигэс,көнө сытыары хатыылаахтар,аһа уһун синньигэстиҥи нолбоҕор ,икки уһугар синньииллэр.

Үүнэр сирэ.Править

Иннэлээх дьөлүһүөн сырдык, сөбүгэр сииктээх булкастаах ойуурга ,талах иһиригэр ,тыа саҕатыгар,үрэхтэр эҥиэлэригэр, өрүс арыыларыгар өлгөмнүк үүнэр. Саха дьөлүһүөнэ үүнэр сирэ өрүс хайыр таастаах тибии кумахтара уонна иһирик талахтара.

Онтон Даурия розата үүнэр сирэ үрэх эҥиэлэрэ. Тарҕана үүнэр сирдэрэ.

Иннэлээх дьөлүһүөн республика бары оройуоннарыгар киэҥник тарҕанан үүнэр.

Оттон саха дьөлөһүөнэ республика соҕуруу өттугэр үүнэр.

Оҕуруокка олордуу.Править

Олордуллар сиригэр хампырыыьа суох уунээйи. Дьөлөһүөну күн көрбөт сиригэр, олбуор аттыгар даҕаны олордуохха сөп. Ону таһынан атын даҕаны сибэккиллэр, уунээйилэр аттыларыгар олордуохха сөп.

Медицинаҕа туһата.Править

Дьөлүһүөн препараттара куртах секрециятыгар соляной кислота оҥоһуллара аҕыйааһыныгар туһалаах. Ол иһин куртахтарыгар ас буһарар аһыылара аҕыйах дьоҥҥо туттуллара ордук. Дьөлүһүөн отонноро ордук оҕолорго уонна кырдьаҕастарга хаан аҕыйааһыныгар ,уҥуох тостуутугар, сүһүрэн бааһырыыга ,сорох айах салгыҥнаах бүрүөтэ уонна тирии ыарыыларыгар баас оһорорго, эт-хаан быста ырыытыгар , дьүдьэйиигэ ,уопсай туругу бөҕөргөтөргө уонна да атын ыарыыларга туһаныллар. Дьөлүһүөн отоно үөс тахсар үлэтин күүһүрдэрэ быһаарыллыбыта, ол иһин быар уонна үөс куолаҕайдарын ыарыыларыгар атын эмтиир терапияны сэргэ туттарга сүбэлэнэр.

Дьөлүһүөн отонун көөнньөһүгэ анациднай гастрикка үчүгэй дьайыылааҕа биллибитэ. Дьөлүһүөн хаҕа уонна сиэмэтэ сымнаҕастык хойууну таһаарар дьайыылаахтар. Ордук элбэхтик дьөлүһүөн от онуттан ылыллар арыы туттуллар. Бу арыы састаабыгар сыаллаах арыылар (линолевай, линоленовай, олеиновай , стеариновай уо.д.а),каротинодтар,Е битэмиин киирэллэр. Дьөлүһүөн арыытын (1 ч.нь.күҥҥэ иккитэ) оһоҕос сүһүрэн бааһырыытыгар иһиллэр, итини таһынан таска:өрүллэр. Чэй курдук аһыах иннинэ сылаастыы ½-1/3 ыст. иһиллэр. Сойутан да баран муорус курдук эмиэ иһиэххэ сөп.

Битэмииннээх утах курдук дьөлүһүөнү уонна отону тэҥнээн (барыанньалары) биирдии ост.нь.холбоон 2 ыст.оргуйбут ууга суурайан бэрт дөбөҥнүк дьиэҕэ оҥостуохха сөп, ½-1 ыст.диэри иһиллэр ,ордук тумуулуур,мөлтүүр кэмҥэ. Атын битэмииннээххолбодоһуктары дьөлүһүөнү кытта араас отоннору холбоон оҥоруохха сөп. Дьөлүһүөнтэн барыанньа компот, пастила,джем,утах оҥороллор.

Туттуллубут литературата.Править

• Н.С.Данилова, Т.Ю.Романова, С.З.Борисова, А.Е.Петрова - "Декоративные растения Якутии" : краткий справочник - Якутск : Бичик, 2010г.