Кыттааччы:Колесов Дэвид ИСТ-20

Ойуун кырыыта Ритуал - кэйээрин

Киһи өһөс, өһөс киһи майгытын көннөрөргө былыр сахалар ойуунускайы ыҥыраллара. «Майгыта диэн биир эбэтэр икки элеменнээх «кут»: «ийэ кут» уонна «буор кут», физиологическай чаастара, ол иһин ойуун кыырыыта, оттон «салгын кут» диэн психическай бэрээдэги олохтуур, киһи бэйэтин күлүктэриттэн маппат туһугар үс элеменнэри кытта сибээстээх, онтон кычыгылыыр объект үлэҕэ киирэрэ. Бу дьон үлэлэрэ «хара ойуун», аан дойдуга «абааһылар», эбэтэр «сэттис ойууннар»ыытыллыбыттара.

Буруйдаммыт субъектан «кут» элеменнэрин ураты кистэлэҥинэн кистээн таһаарара. «Кут- сүр» диэн ааттаммыт элеменнэр ханнык да киһи тус көрүүтүгэр киллэриллэллэр, ол курдук хатан, буукубаттан, бөдөҥ кээмэйдээх. Онтон дьүлэй тыаҕа олохсуйар, улахан мас умнаһын икки ардыларыгар олохсуйар – «тобулах араҥ».

Тобулгах, араас кээмэйдээх, 20-30 см 2 миэтэрэттэн, Саха сирин киин оройуоннарыгар 1920 с. диэри Дьүлэй ойуурдарга, Таежнай үрэхтэр икки ардыларыгар эбэтэр ойуурга баар былыргы кылабыыһаларга чугас көрсүөххэ сөп этэ.

• Тобулгах – киһи мас чулуута

Михаил Носов Саха таҥаһыгар ордук суостаах: «саамай тыйыс формата карательный мероприятия – «кэлэҕин», - диэн кэпсиир. XIX үйэ бүтүүтэ Саха сирин биллэр- көстөр олоҥхоһуттара уонна аҕа баһылыктара хардарыта көмөлөсүһүүлэриттэн биирдэстэрэ буоларын, о.Д. А. Маннык түгэннэргэ ойуун нэһилиэнньэлээх сириттэн тэйиччи сиргэ мистерияны оҥорор. Сирэй- харах анньан, сирэйдээн- харахтаан, сирэйдээн- харахтаан баран, бэрт элбэх маһы ойутан ылан «кэрэх» ох саанан ытан өлөрбүт. Сонно тута " абааһылар «диэн сиэртибэлэммит сүөһү (харамай), сүрэх уонна быар куустан түспүтэ.

• Кэйээрин - дууһа өлөр ритуала