Баба Туклес
Баба Туклес (Ибраһим Түгелі-Баба Шашлы-ұлы; Абдрахим Тукли-баба Шашлы-але; султан Бабаткуль) — ногай сибэтиэйэ, суфий. Былыр Ногай Ордатын ыраахтааҕыларын династиятын төрүттээбит уонна төрдө буолбут Едигей эмир эһэтэ. Туклес кыпчактар биис-уустарын шейхэ этэ. Туклес иччитэ (дух) кини нөҥүө Аллахха хайыһар норуоттары уонна баатырдары араҥаччылааччы, харыстааччы уонна көмүскээччи быһыытынан эмиэ билиниллэр, биллэр.
Биир барыллааһын, сабаҕа быһыытанан, сорох үөрэхтээхтэр этэллэринэн, Туклеһы Абу Бакра диэн араап халивын сыдьаана, ногайдарга ислам итэҕэлин тарҕаппыт киһи дииллэр[1]. Арассыыйаҕа Юсуповтар бэйэлэрин удьуордарын Туклестан саҕалаан ааҕаллар, киниттэн тымыр сыдьаан тардабыт диэн билинэллэр. Туклес көмүс уҥуоҕа уҥуоҕа (зиярата) Астраханьҥа Ленинскэй оройуон Мошаик бөһүөлэгэр хараллан сытар.
Баба тукти шашты азиз - казах норуотун фольклоругар бэрт элбэхтик ахтыллар, ала-чуола, бэлиэ, биир бөдөҥ уобарас буолар. Кини норуот фольклоругар сибэтиэй быһыытынан ойууланар. Кини эпостарга сүрүн дьоруойга өйү-санааны көтөҕөөччү уонна көмөлөһөөччү быһыытынан көстөр. Холобур, Баба тукти шашты азиз сибэтиэй ”Алпамыс баатыр” айымньыга Байбори түүлүгэр киирэн уолланарын уонна кыыстанарын билгэлиир. Ол күтэн ыла кини Алпамыһы араҥаччылааччы, сахалыы эттэххэ, ахтар айыыһыта буолар.
Бэлиэтээһиннэр[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- ↑ Генеалогия кочевых обществ как способ преодоления кризисных ситуаций(суох сигэ — история). Тургутулунна 16 От ыйын 2008. Төрүт сириттэн архыыптанна 26 Ахсынньы 2007.
Литэрэтиирэ[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]
- Орлов А.С., Казахский героический эпос, М.— Л., 1945;
- Жирмунский В.М., Тюркский героический энос, Л., 1972;
- Диваев А., Тарту, А., 1992;
- Мустафина P.M., Представления, культы, обряды у казахов, А., 1992;
- Историзм казахского фольклора, А., 1993.
- Баба Тукти Шашты Азиз // Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2004. — Т. I. — ISBN 9965-9389-9-7.