Апостол Павел
Апостол Павел (төрөөбүт аата Тарсскай Савл) уонна үгүстүк Сибэтиэй Павел диэн ааттанар ( б.э.и. 2–64/65), мессианскай дьибэриэй рим суруйааччыта уонна раввин этэ. Кэлин христианствоны ылыммыта. Кини Библия уон үс кинигэтин суруйбут диэн итэҕэлэр, барытын Павел суруктара диэн ааттаналлар. Кинилэр сыаркаптарга уонна христианнарга суруктар. Кини бу суруктары кинилэри көҕүлүүргэ, христианскай үөрэҕи өйдүүргэ уонна христианскай олоҕунан олороллоругар көмөлөһөөрү суруйбута.
Олоҕо
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Антихристианскай
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы].jpg)
Павел аата аан бастаан Саул этэ ( Эргэ Кэс Тылга Самуил кинигэлэриттэн Саул ыраахтааҕыны кытта бутуйумаҥ). Кини еврей сокуонун уонна грек ырытыы ньымаларын үөрэтэн улааппыта. Биһиги Савлы кытта аан бастаан Библияҕа Апостоллар дьайыылара 7 бүтүүтүгэр билсиһэбит. Христианскай хамсааһын Иисус тиллиититтэн уонна үөһэ тахсыытыттан саҕаламмыта. Савл маны күүскэ утарбыта, уонна Иисус бастакы мученига Сибэтиэй Стефаны еврейдэр сууттарын кыыһырдар тыл этэн баран тааһынан өлөрбүттэрин көрөн үөрбүтэ. Кини Рим бырабыыталыстыбатыгар үлэлиирэ уонна Израильга уонна чугас эргин элбэх христианнары тутан өлөрүүгэ көмөлөспүтэ.
Кэлин Савлга Дамаскаҕа баран онно баар христианнары булан накаастатыыга аҕал диэн эппиттэрэ. Ол айаннаан иһэн Таҥара халлаантан түһэн Саулу кытта кэпсэттэ. Библияҕа туох буолбутун маннык кэпсииллэр:
3 Дамаска чугаһаан истэҕинэ, аара суолга эмискэ халлаантан киниэхэ сырдык сандаара түспүтэ. 4 Кини сиргэ охтон түһэн баран: «Савл, Савл, тоҕо Миигин сойуолаһаҕын?» – диир саҥаны истибитэ. 5 «Кимҥиний Эн, Айыы Тойон?» – диэн ыйыппыта Савл. Онуоха Айыы Тойон эппитэ: «Мин эн сойуолаһар Иисуһуҥ буолабын[267]. Үөрбэни утары барарыҥ эйиэхэ ыарахан буолуо». 6 Савл титирэстиэр диэри, уолуйа куттанан ыйыппыта: «Айыы Тойон, тугу оҥор диэн дьаһайаҕын?» Онуоха Айыы Тойон: «Туран куоракка тиий, тугу гынаргын онно этиэхтэрэ», – диэбитэ. 7 Аргыстара сөҕөн тылларыттан маппыттара: саҥа иһиллэрэ эрээри, ким да баара көстүбэт этэ. 8 Савл турбута – арай хараҕа тугу да көрбөт буолан хаалбыт этэ. Онон кинини, илиититтэн сиэтэн, Дамаска илдьибиттэрэ. 9 Үс күн устата кини икки хараҕынан көрбөт буолбута, тугу да аһаабатаҕа да, испэтэҕэ да. СИБЭТИЭЙ АПОСТОЛЛАР ДЬАЙЫЫЛАРА 9:3-9
Саул Павел буолар
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Савл Дамаскаҕа тиийэн баран, Иисус үөрэнээччилэриттэн биирдэстэригэр Ананияҕа илдьибиттэрэ, онно кини хараҕа төннөн, христианин быһыытынан сүрэхтэммитэ . Кэлэр үс сыл устата христианскай үөрэхтэргэ быһаарыылары буларга еврей суруктарын үөрэтэн ааспыта. Кини олоҕун дьылҕата христианствоҕа көрүүтүн тосту уларытан биэрбитэ. Апостоллар дьайыылара 13:9 кинини Павел диэн ааттыыллар. Бу Саул диэн аат эллинизацияламмыт вариана этэ. Кини урукку үөрэҕин атын дьоҥҥо саҥа итэҕэлин быһаарарга уонна атын итэҕэллээх дьону кытта ырытарга туһанар.
Кини Рим империятын кэрийбитэ, атын дьону христианство туһунан үөрэппитэ, уонна саҕалыырга көмөлөспүт церковьтарын кытта сурук суруйара. Суруктарга христианскай үөрэх элбэх суолталаах чааһа баар уонна онтон ыла Библия Саҥа Кэс Тылыгар киирэллэр, Апостоллар дьайыылара уонна Уопсай суруктар икки ардыларыгар бааллар. Павел бу суруктары барытын суруйбута дуу, эбэтэр атын дьон кини оннугар суруйуохтарын сөп этэ дуу, биллибэт. Бу суруктар сорох чааһа Евангелие иннинэ икки ааҕыы иккис ааҕыытын быһыытынан мэссэҕэ ааҕыллар.
Библияҕа Павел хайдах өлбүтүн туһунан этиллибэт эрээри, араас суруйааччылар Павелы Римҥэ император Нерон дьаһалынан 64/65 сыллаахха өлөрбүттэр дииллэр. Кини Рим гражданствотын бырааптаах этэ, ол аата кинини кириэскэ тиирэн буолбакка, кылыһынан төбөтүн быһан өлөрүөххэ сөп этэ. Сорох кэпсээннэргэ төбөтүн быспыттар дииллэр.