Атырдьах ыйын 20: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах
13 устуруока: 13 устуруока:
* [[1619]] — [[Голландия]] хараабыла Америкаҕа бастакы 20 негр кулуту аҕалбыт. Бу дьону Джеймстаун олохтоохторугар атыылаабыттара.
* [[1619]] — [[Голландия]] хараабыла Америкаҕа бастакы 20 негр кулуту аҕалбыт. Бу дьону Джеймстаун олохтоохторугар атыылаабыттара.
* [[1634]] — Москубаҕа [[Бурцов-Протопопов Василий Фёдорович|Василий Бурцов]] киэҥ араҥаҕа аналлаах бастакы букубаарын Азбуканы таһаарбыт. Үс сыл буолан баран онтун эбии тупсаран таһаарбыта. Бу Бурцов азбукаларыттан саҕалаан Москуба судаарыстыбатыгар ааҕыы-суруйуу сыаркабы эрэ кытта ситимнэммэт буолбута.
* [[1634]] — Москубаҕа [[Бурцов-Протопопов Василий Фёдорович|Василий Бурцов]] киэҥ араҥаҕа аналлаах бастакы букубаарын Азбуканы таһаарбыт. Үс сыл буолан баран онтун эбии тупсаран таһаарбыта. Бу Бурцов азбукаларыттан саҕалаан Москуба судаарыстыбатыгар ааҕыы-суруйуу сыаркабы эрэ кытта ситимнэммэт буолбута.
* [[1704]] — Петр I Швеция кириэппэһин [[Наарва]]ны ылбыт. Манна устуоруктаах үс кэрэхсэбиллээх түгэни бэлиэтииллэр. Бастакыта — Меншиков сүбэтинэн сорох дьоннорун шведтэр курдук таҥыннаран баран сымыйаннан көмөҕө кэлбитэ буолбуттар, кириэппэс көмүскээччилэрин таас эркин иһитэн мэҥиэлээн таһаараары. Онтуктара толору сатамматах эрээри (албына эрдэ биллэн хаалан), 150 киһилээх швед кавалериятын үксүн кыргыбыттар. Иккиһэ — Наарваны ылыы кэмигэр саба түһээччилэр олохтоохтору кытта кырган, халаан-талаан барбыттарын Петр I бэйэтинэн биир нуучча саллаатын өлөрөн тохтоппут. Үсүһэ — өрүс нөҥүө турар Иван-куорат кириэппэһин шведтэр өссө да биир нэдиэлэ тутан олорбуттара, онтон бэриммиттэрин кэннэ швед гарнизонун дуоҕата уонна барабаана суох Ревельгэ ыытан кэбиспиттэрэ.
* [[1741]] — капитан-командор [[Витус Беринг]] [[Аляска]]ны арыйбыт.
* [[1741]] — капитан-командор [[Витус Беринг]] [[Аляска]]ны арыйбыт.
* [[1794]] — Арассыыйаны уонна Пруссияны утары [[Костюшко өрө туруута]]: [[Великопольшатааҕы өрө туруу (1794)|Великопольшатааҕы өрө туруу]] саҕаламмыт.
* [[1794]] — Арассыыйаны уонна Пруссияны утары [[Костюшко өрө туруута]]: [[Великопольшатааҕы өрө туруу (1794)|Великопольшатааҕы өрө туруу]] саҕаламмыт.

21:40, 19 Атырдьах ыйын 2021 барыл

Атырдьах ыйын 20 диэн Григориан халандаарыгар сыл 232-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 233-c күнэ). Сыл бүтүө 133 күн баар.

Бэлиэ күннэр


Түбэлтэлэр

  • 636Ярмук кыргыһыытыгар араабтар бэйэлэринээҕэр икки төгүл элбэх ахсааннаах Византия аармыйатын кыайбыттар. Мантан ыла мусульманнар Аравия таһыгар киэҥ сирдэри сэриилээн ылыылара саҕаланар.
  • 1619Голландия хараабыла Америкаҕа бастакы 20 негр кулуту аҕалбыт. Бу дьону Джеймстаун олохтоохторугар атыылаабыттара.
  • 1634 — Москубаҕа Василий Бурцов киэҥ араҥаҕа аналлаах бастакы букубаарын Азбуканы таһаарбыт. Үс сыл буолан баран онтун эбии тупсаран таһаарбыта. Бу Бурцов азбукаларыттан саҕалаан Москуба судаарыстыбатыгар ааҕыы-суруйуу сыаркабы эрэ кытта ситимнэммэт буолбута.
  • 1704 — Петр I Швеция кириэппэһин Наарваны ылбыт. Манна устуоруктаах үс кэрэхсэбиллээх түгэни бэлиэтииллэр. Бастакыта — Меншиков сүбэтинэн сорох дьоннорун шведтэр курдук таҥыннаран баран сымыйаннан көмөҕө кэлбитэ буолбуттар, кириэппэс көмүскээччилэрин таас эркин иһитэн мэҥиэлээн таһаараары. Онтуктара толору сатамматах эрээри (албына эрдэ биллэн хаалан), 150 киһилээх швед кавалериятын үксүн кыргыбыттар. Иккиһэ — Наарваны ылыы кэмигэр саба түһээччилэр олохтоохтору кытта кырган, халаан-талаан барбыттарын Петр I бэйэтинэн биир нуучча саллаатын өлөрөн тохтоппут. Үсүһэ — өрүс нөҥүө турар Иван-куорат кириэппэһин шведтэр өссө да биир нэдиэлэ тутан олорбуттара, онтон бэриммиттэрин кэннэ швед гарнизонун дуоҕата уонна барабаана суох Ревельгэ ыытан кэбиспиттэрэ.
  • 1741 — капитан-командор Витус Беринг Алясканы арыйбыт.
  • 1794 — Арассыыйаны уонна Пруссияны утары Костюшко өрө туруута: Великопольшатааҕы өрө туруу саҕаламмыт.
  • 1858Чарлз Дарвин саҥа арыйбыт Эволюциятын түөрүйэтин сурунаалга бэчээттэппит.
  • 1905Токиоҕа Кытай революционера Сунь Ятсен маньчжурдары былаастан үүрэр уонна өрөспүүбүлүкэ олохтуур сыаллаах «Тунмэнхой» диэн кистэлэҥ уопсастыба тэрийбит. «Тунмэнхой» 1911-1912 сыллардааҕы Синьхай өрөбөлүүссүйэтин сүрүннээн оҥорбута уонна сыалларын ситиспитэ.
  • 1991Атырдьах ыйынааҕы путч: Москубаҕа 100 тыһыынчаттан тахса киһи ГКЧП-ны утаран мииттиҥҥэ мустубуттар.

Төрөөбүттэр

  • 1927 — Эдуард Рыбаковскай (18.07.2010 өлб.) — биллиилээх суруналыыс, 1991-2002 сс. «Якутия» хаһыат сүрүн эрэдээктэрэ.
  • 1933 — Степан Дадаскинов (2011 с. өлб.) — РСФСР уонна Саха АССР култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ, суруналыыс, бэйиэт уонна прозаик. Эдэр сылдьан биэксэллээбитэ. Араадьыйаҕа уонна тэлэбиидэнньэҕэ үлэлиир кэмигэр "Геван" устуудьуйаны төрүттээбитэ.
  • 1936 — Иван Константинов (26.03.1977 өлб.) — устуоруйа билимин хандьыдаата, Саха сирин былыргытын чинчийбит археолог.

Өлбүттэр