Сэтинньи 18: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
→Түбэлтэлэр: Сахатытыы Тиэктэр: Мобиилаттан уларытыы Мобиил барылын нөҥүө уларытыы |
→Түбэлтэлэр: Сахатытыы Тиэктэр: Мобиилаттан уларытыы Мобиил барылын нөҥүө уларытыы |
||
10 устуруока: | 10 устуруока: | ||
* [[1723]] — [[Екатеринбург]] куората олохтоммут күнэ. Бу күн ыраахтааҕы [[Бүөтүр Пиэрибэй]] ыйааҕынан Исеть өрүһүгэр тутуллубут тимир уһаарар кириэппэс-собуот үлэтин саҕалаабыт, бастакы тимир баартыйата оҥоһуллубут. Кириэппэс-собуот импэрээтэр сарыысса Кэтириинэ I аатынан ааттаммыт. |
* [[1723]] — [[Екатеринбург]] куората олохтоммут күнэ. Бу күн ыраахтааҕы [[Бүөтүр Пиэрибэй]] ыйааҕынан Исеть өрүһүгэр тутуллубут тимир уһаарар кириэппэс-собуот үлэтин саҕалаабыт, бастакы тимир баартыйата оҥоһуллубут. Кириэппэс-собуот импэрээтэр сарыысса Кэтириинэ I аатынан ааттаммыт. |
||
* [[1916]] — [[Аан дойду бастакы сэриитэ|Аан дойду бастакы сэриитин]] Арҕаа фронугар биир саамай улахан хаан тохтуулаах кыргыһыы — ''Сомма кыргыһыыта'' — түмүктэммит. 1916 сыллаахха буолбут арҕаа фроҥҥа Сомма уонна Верден кыргыһыылара, ону кытары Илин фроҥҥа буолбут ''Брусилов кимэн киириитэ'' сэриигэ стратегическэй инициативаны [[Антанта]] өттүгэр оҕуннарбыттар. Элбэх ресурсалаах Антанта дойдулара ыарахан кыргыһыылар кэннилэриттэн сүүйүүлээх балаһыанньаҕа тахсыбыттар. |
* [[1916]] — [[Аан дойду бастакы сэриитэ|Аан дойду бастакы сэриитин]] Арҕаа фронугар биир саамай улахан хаан тохтуулаах кыргыһыы — ''Сомма кыргыһыыта'' — түмүктэммит. 1916 сыллаахха буолбут арҕаа фроҥҥа Сомма уонна Верден кыргыһыылара, ону кытары Илин фроҥҥа буолбут ''Брусилов кимэн киириитэ'' сэриигэ стратегическэй инициативаны [[Антанта]] өттүгэр оҕуннарбыттар. Элбэх ресурсалаах Антанта дойдулара ыарахан кыргыһыылар кэннилэриттэн сүүйүүлээх балаһыанньаҕа тахсыбыттар. |
||
* [[1920]] — "Дьахтар доруобуйатын харыстабылын туһунан" диэн [[РСФСР]] Доруобуйа харыстабылын уонна |
* [[1920]] — "Дьахтар доруобуйатын харыстабылын туһунан" диэн [[РСФСР]] Доруобуйа харыстабылын уонна Үстүүссүйэ наркоматтарын холбоһуктаах уураахтарынан Арассыыйаҕа аан дойдуга бастакынан [[аборт]] көҥүллэммит. 1936-1955 сылларга [[Сэбиэскэй Сойуус]]ка аборт бобулла сылдьыбыта. |
||
* [[1927]] — Дьарала диэн [[Арҕаа Хаҥалас]] сиригэр [[конфедералистар]] былаас бэрэстэбиитэллэрин кытта ытыаласпыттар. Бу күн Дьокуускайга [[«Саха омук» култуура- сырдатар уопсастыба]] мунньаҕар конфедералистары утарар уонна хомуньуустары өйүүр туһунан уураах ылыммыттар. Сэбилэниилээх күүһү туһанан бэйэлэрин санааларын туруорсуу Саха АССР экэниэмикэтигэр уонна култууралыы олоҕор-дьаһаҕар харгыстары үөскэтэрин эппиттэр. Ол гынан баран, өрөсөлүүссүйэҕэ бастаанньаны күүс өттүнэн хам баттыыр туһунан этиилэр киирбэтэхтэр. |
* [[1927]] — Дьарала диэн [[Арҕаа Хаҥалас]] сиригэр [[конфедералистар]] былаас бэрэстэбиитэллэрин кытта ытыаласпыттар. Бу күн Дьокуускайга [[«Саха омук» култуура- сырдатар уопсастыба]] мунньаҕар конфедералистары утарар уонна хомуньуустары өйүүр туһунан уураах ылыммыттар. Сэбилэниилээх күүһү туһанан бэйэлэрин санааларын туруорсуу Саха АССР экэниэмикэтигэр уонна култууралыы олоҕор-дьаһаҕар харгыстары үөскэтэрин эппиттэр. Ол гынан баран, өрөсөлүүссүйэҕэ бастаанньаны күүс өттүнэн хам баттыыр туһунан этиилэр киирбэтэхтэр. |
||
* [[2004]] — Cэтинньи 15-18 күннэригэр Дьокуускайга [[Польша|Польша Өрөспүүбүлүкэтин]] наукатын уонна култууратын күннэрэ ыытыллыбыттар. Бу күннэр истэринэн «Польша киинэлэрэ» кинофестиваль, «Польша уонна Саха сирин историческай ситимнэрэ» төгүрүк остуол, Наассыйалыы архыып пуондатыттан быыстапка тэриллибит. |
* [[2004]] — Cэтинньи 15-18 күннэригэр Дьокуускайга [[Польша|Польша Өрөспүүбүлүкэтин]] наукатын уонна култууратын күннэрэ ыытыллыбыттар. Бу күннэр истэринэн «Польша киинэлэрэ» кинофестиваль, «Польша уонна Саха сирин историческай ситимнэрэ» төгүрүк остуол, Наассыйалыы архыып пуондатыттан быыстапка тэриллибит. |
00:36, 18 Сэтинньи 2020 барыл
Сэтинньи 18 диэн Григориан халандаарыгар сыл 322-с күнэ (ордук хонуктаах сылга 323-c күнэ). Сыл бүтүө 43 күн баар.
Бэлиэ күннэр
- Арассыыйа — Тымныы Оҕонньор төрөөбүт күнэ. Бу күнү-дьылы Улуу Устюгка баччаҕа тымныылар саҕаланалларын иһин талбыттар.
- Латвия — Тутулуга суох буолуу күнэ.
- Узбекистан — Дойду былааҕын күнэ.
- Украина — Украина Сэбилэниилээх күүстэрин сержанын күнэ.
Түбэлтэлэр
- 1723 — Екатеринбург куората олохтоммут күнэ. Бу күн ыраахтааҕы Бүөтүр Пиэрибэй ыйааҕынан Исеть өрүһүгэр тутуллубут тимир уһаарар кириэппэс-собуот үлэтин саҕалаабыт, бастакы тимир баартыйата оҥоһуллубут. Кириэппэс-собуот импэрээтэр сарыысса Кэтириинэ I аатынан ааттаммыт.
- 1916 — Аан дойду бастакы сэриитин Арҕаа фронугар биир саамай улахан хаан тохтуулаах кыргыһыы — Сомма кыргыһыыта — түмүктэммит. 1916 сыллаахха буолбут арҕаа фроҥҥа Сомма уонна Верден кыргыһыылара, ону кытары Илин фроҥҥа буолбут Брусилов кимэн киириитэ сэриигэ стратегическэй инициативаны Антанта өттүгэр оҕуннарбыттар. Элбэх ресурсалаах Антанта дойдулара ыарахан кыргыһыылар кэннилэриттэн сүүйүүлээх балаһыанньаҕа тахсыбыттар.
- 1920 — "Дьахтар доруобуйатын харыстабылын туһунан" диэн РСФСР Доруобуйа харыстабылын уонна Үстүүссүйэ наркоматтарын холбоһуктаах уураахтарынан Арассыыйаҕа аан дойдуга бастакынан аборт көҥүллэммит. 1936-1955 сылларга Сэбиэскэй Сойууска аборт бобулла сылдьыбыта.
- 1927 — Дьарала диэн Арҕаа Хаҥалас сиригэр конфедералистар былаас бэрэстэбиитэллэрин кытта ытыаласпыттар. Бу күн Дьокуускайга «Саха омук» култуура- сырдатар уопсастыба мунньаҕар конфедералистары утарар уонна хомуньуустары өйүүр туһунан уураах ылыммыттар. Сэбилэниилээх күүһү туһанан бэйэлэрин санааларын туруорсуу Саха АССР экэниэмикэтигэр уонна култууралыы олоҕор-дьаһаҕар харгыстары үөскэтэрин эппиттэр. Ол гынан баран, өрөсөлүүссүйэҕэ бастаанньаны күүс өттүнэн хам баттыыр туһунан этиилэр киирбэтэхтэр.
- 2004 — Cэтинньи 15-18 күннэригэр Дьокуускайга Польша Өрөспүүбүлүкэтин наукатын уонна култууратын күннэрэ ыытыллыбыттар. Бу күннэр истэринэн «Польша киинэлэрэ» кинофестиваль, «Польша уонна Саха сирин историческай ситимнэрэ» төгүрүк остуол, Наассыйалыы архыып пуондатыттан быыстапка тэриллибит.
Төрөөбүттэр
- 1937 — Гермоген Крымскай — Арассыыйа, СӨ наукаларын академияларын дьиҥнээх чилиэнэ, 1988—1992 сыллардаахха Саха сиринээҕи Наука киинин Президиумун бэрэстээтэлэ, физико-математическай наука дуоктара, профессор, Саха АССР билимин үтүөлээх диэйэтэлэ.
- 1965 — Раиса Лавернова — Саха Өрөспүүбүлүкэтин үтүөлээх учуутала, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, СӨ култууратын туйгуна.
Өлбүттэр
- 1922 — Марсель Пруст — Франция суруйааччыта уонна кириитигэ, Сүппүт кэми көрдөөн (À la recherche du temps perdu) диэн үлэ ааптара буоларынан ордук биллэр.
- 1943 — Владимир Лонгинов (02.09.1919 төр.) — сержант, Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа.
- 1981 — Алексей Окладников — археолог, Азия былыргы култуураларын үөрэппит чинчийээччи, академик, РСФСР, Бүрээт уонна Саха АССР-дарын науукаларынн үтүөлээх диэйэтэлэ, ССРС Судаарыстыбаннай Бириэмийэтин икки төгүллээх лауреата, Социалистыы Үлэ Дьоруойа.
- 2002 — Болот Бейшеналиев — сэбиэскэй кэмнээҕи кинематографист, тыйаатыр уонна киинэ биллиилээх артыыһа. Кыргыстаан норуодунай артыыһа. Азиз Бейшеналиев диэн эмиэ кыргыыс артыыһын төрөппүт аҕата.
|