Терешкин Николай Дмитриевич: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
2 устуруока: 2 устуруока:


== Олоҕун олуктара ==
== Олоҕун олуктара ==
[[1919]] сыллаахха Өлүөхүмэ уокуругун Нөөрүктээйи нэһилиэгэр Толоон диэн сиргэ төрөөбүт. 1935 сыллаахха хомсомуолга үлэтин саҕалаабыт. 1943 с. Лиэнискэйдээҕи ВЛКСМ райкомун сэкиритээринэн талыллыбыт. Өлөөн улууһугар баартыйа райкомун сэкиритээринэн үлэлээбитэ, баартыйа оскуолатыгар үөрэммитэ, 1951 сыллаахтан 5 сыл Үөһээ Дьааҥы баартыйатын салайбыта. 1957 сыллаахха Дьокуускай горисполкомун бэрэстээтэлинэн анаммыта. 1959 сыллаахха кураан буолбутугар Дьокуускайы кыһыҥҥы хортуопуйунан хааччыйаары Красноярскай кыраайга командировкаҕа барбыта. Онно күһүн хойукка диэри сылдьан, сайыҥҥы таҥаһынан тымныйан ыараханнык ыалдьыбыта. 1961 сылтан өлүөр диэри Политпроска сэбиэдиссэйии солбуйааччынан үлэлээбитэ.
[[1919]] сыллаахха Өлүөхүмэ уокуругун Нөөрүктээйи нэһилиэгэр Толоон диэн сиргэ төрөөбүт. 1935 сыллаахха хомсомуолга үлэтин саҕалаабыт. 1943 с. Лиэнискэйдээҕи ВЛКСМ райкомун сэкиритээринэн талыллыбыт. Өлөөн улууһугар баартыйа райкомун сэкиритээринэн үлэлээбит, баартыйа оскуолатыгар үөрэммит, 1951 сыллаахтан 5 сылтан ордук Үөһээ Дьааҥыга баартыйа тэрилтэтин салайбыт.


1957 сыллаахха Дьокуускай горисполкомун бэрэстээтэлинэн анаммыт. 1959 сыллаахха кураан буолбутугар Дьокуускайы кыһыҥҥы хортуопуйунан хааччыйаары Красноярскай кыраайга командировкаҕа барбыт. Онно күһүн хойукка диэри сылдьан, сайыҥҥы таҥаһынан тымныйан ыараханнык ыалдьыбыт. 1961 сылтан өлүөр диэри Политпроска сэбиэдиссэйии солбуйааччынан үлэлээбитэ.
[[1968]] сыллаахха [[бэс ыйын 12]] күнүгэр 50 сааһын туолбакка сылдьан өлбүтэ.

[[1968]] сыллаахха [[бэс ыйын 12]] күнүгэр 50 сааһын туолбакка сылдьан ыалдьан өлбүтэ.


== Саахал ==
== Саахал ==

22:51, 7 От ыйын 2020 барыл

Терешкин Николай Дмитриевич — сэрии кэмигэр Бэрдьигэстээх таһыгар саахалламмыт сөмүлүөккэ баар дьону быыһаабыт киһи. Кэлин 50-60-с сс. Дьокуускайы салайбыта, горисполком бэрэстээтэлэ буола сылдьыбыта. Саха АССР Үрдүкү сэбиэтин дьокутаатынан талылла сылдьыбыта.

Олоҕун олуктара

1919 сыллаахха Өлүөхүмэ уокуругун Нөөрүктээйи нэһилиэгэр Толоон диэн сиргэ төрөөбүт. 1935 сыллаахха хомсомуолга үлэтин саҕалаабыт. 1943 с. Лиэнискэйдээҕи ВЛКСМ райкомун сэкиритээринэн талыллыбыт. Өлөөн улууһугар баартыйа райкомун сэкиритээринэн үлэлээбит, баартыйа оскуолатыгар үөрэммит, 1951 сыллаахтан 5 сылтан ордук Үөһээ Дьааҥыга баартыйа тэрилтэтин салайбыт.

1957 сыллаахха Дьокуускай горисполкомун бэрэстээтэлинэн анаммыт. 1959 сыллаахха кураан буолбутугар Дьокуускайы кыһыҥҥы хортуопуйунан хааччыйаары Красноярскай кыраайга командировкаҕа барбыт. Онно күһүн хойукка диэри сылдьан, сайыҥҥы таҥаһынан тымныйан ыараханнык ыалдьыбыт. 1961 сылтан өлүөр диэри Политпроска сэбиэдиссэйии солбуйааччынан үлэлээбитэ.

1968 сыллаахха бэс ыйын 12 күнүгэр 50 сааһын туолбакка сылдьан ыалдьан өлбүтэ.

Саахал

Кини 24 саастааҕар 1943 сыллаахха кулун тутар 5 күнүгэр Дьокуускайтан Өлүөхүмэҕэ көтөн испит ЛИ-2 (Дуглас) байыаннай транспортнай сөмүлүөккэ пассажир эбит. Кини таһынан сөмүлүөккэ байыаннайдар, потребкооперация экспедитора уонна үс райкомол сэкиритээрэ бааллара. Сөмүлүөт маршрутуттан сүүстэн тахса килэмиэтир туораан, көппүтэ биир чаас буолбутун кэннэ мотуора аккаастаан саахалламмыт. Тумсунан сиргэ түспүт. Лүөччүктэр тута өлбүттэр, бортмеханик ыараханнык бааһырбыт, сотору кэминэн эмиэ өлбүт. Ойдон хаалбыт сөмүлүөт кутуругар 7 киһи тыыннаах хаалбыт. Терешкин бааһырбыт киһини мастан түһэрбит, сөмүлүөт сэмнэҕин баахыланнан ханаппаахылаан олорор сир оҥорбут, уот оттон сылыппыт. Дьахталлар баттахтарыттан оҕуур оҥорон хабдьы тутан аһаппыт. Хас да хонук ааспытын кэннэ, көмө кэтэһэ сатаан баран, фанераттан бэрэчиинэй быһаҕынан хайыһар быстан, тумсун итии ууннан токурутан көмө көрдүү барар. Икки суукка кэриҥэ тайҕа быыһынан дьон олорор сиригэр Солоҕон нэһилиэгин Карл Маркс аатынан холкуос олоҕор тиийэн тыллаабыт, уонна быыһыыр эспэдииссийэни сирдээн илдьибит[1]. Бастакы ас-үөл тиэйиилээх таба сыарҕатыгар олорон, сирдээн илдьибит. Ол суолунан хойутуу соҕус 10 таба сыарҕата баран саахалга түбэспит дьону Өрт сэлиэнньэтигэр илдьибиттэр.

Бу түбэлтэ туһунан кэмигэр киэҥник биллибэккэ хаалбыта. Ол төрүөтүнэн суруйааччы Иван Негенбля "тымныы сэриини" ааттыыр, Сэбиэскэй Сойууска ленд-лиз туһунан кэпсиир сатамньыта суоҕунан быһаарар. Саха норуодунай суруйааччыта Амма Аччыгыйа бу түбэлтэ туһунан Терешкинныын бииргэ балыыһаҕа сытан алҕас билбитэ. Ол түмүгэр "Алдьархай" диэн сэһэнигэр ойуулаабыта. Айымньы сүрүн дьоруойун Тогойкин диэн ааттаабыта. Бу кинигэ тахсыбытын кэннэ 70-с сс. Солоҕон оскуолатын үөрэнээччилэрэ учууталларын кытта бу түбэлтэни дьоҥҥо кэпсииргэ быһаарыммыттара. Амма Аччыгыйын, Терешкин огдооботун булан кинилэр сирдэригэр саахалламмыт сөмүлүөт дьонун быыһыырга Терешкин сыһыаннааҕын чопчулаабыттара. Онтон 1985 с. Солоҕон оскуолатын учуутала А. Г. Захаров эспэдииссийэ тэрийэн оскуола оҕолоро сөмүлүөт түспүт сиригэр бара сылдьыбыттара, мэҥэ бэлиэ туруорбуттара, оскуолаҕа сөмүөлүөт кырамтатын туһанан истиэндэ оҥорбуттара.

Огдообото араадьыйа суруналыыһа Василиса Григорьевна Хорунова, Терешкин бэйэтин кэпсээннэригэр олоҕуран, тыыннаах хаалбыт пассажирдар уонна быыһыыр эспэдииссийэҕэ сылдьыбыт Михайловтар дьиэ кэргэн ахтыыларын хомуйан 2000 сыллаахха кинигэ таһаарбыта[2].

Бу хорсун быһыытын иһин 1993 сыллаахха Арассыыйа бэрэсидьиэнэ от ыйын 7 күнүнээҕи ыйааҕынан «Хорсунун иһин» мэтээлинэн наҕараадалаабыта (өлбүтүн кэннэ)[3].

Наҕараадалара

«Бочуот знаага» уордьан, «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941 -1945 гг.» мэтээл уонна САССР Үрдүкү Сэбиэтин бөрөсүүдьүмүн Бочуот грамотата.

Быһаарыылар

  1. Подвиг в тылу, в якутской тайге / О. Петровская // Якутия. – 2004.– 8 мая
  2. Ленский вестник
  3. Аляска-Сибирь. Негенбля И.Е. 2005, ISBN 5-7696-2082-X

Өссө маны көр

  • Герои не умирают : сборник очерков и воспоминаний о Н. Д. Терешкине (Тогойкине) / Автор-сост. В. Г. Хорунова. — Якутск : [s. n.], 2000. — 200 с.