Дьыл: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Тиэк: Мобиилаттан уларытыы
Көннөрүү туһунан суруллубатах
Тиэк: Мобиилаттан уларытыы
27 устуруока: 27 устуруока:
[[Категория:Күн-дьыл]]
[[Категория:Күн-дьыл]]
[[Категория:Кэм]]
[[Категория:Кэм]]
Эбэ мууha устуутуттан аныгыскы эбэ мууhа устуутугар дылы кэми дьыл дэнэр
Эбэ мууha устуутуттан аныгыскы эбэ мууhа устуутугар дылы кэми дьыл дэнэр.
Уваровскай "Ахтыыларга суруйар: "Дьыл бу кэмигэр самыыр ол дойдуга уон ордуга биэстии-алталыы тууннээх куннэ ахсаабакка туhэр" Дьыл ейдебул кыhынны эрэ кэмнэ сыhыаннаах буолбата5а ити этииттэн да кестер.
Аны былыргы ырыаны керуе5ун:"Бу хайа кэм эбитэй диэн
ейдеен кердехпунэ-
Муус устар эбэккэйим эбит!
Эргэ дьыл эстибит-
Сана Дьыл салаллыбыт эбит
До5оттоор!"
Эбэ мууhа устуута, айыл5а уhуктуута космическай кестуу буолла5а. Дьэ, ол кэмнэргэ, эбэ мууhа устуута, халлаанна кестер ыйы саха дьин бастакы ыйа - "Муус устар ыйа" уэскээтэ дииллэрэ. Билинни кэмнэ эбэ мууha хаhан устарый? Май ыйга. Оччотугар, саха дьин бастакы ыйа - Муус устар ыйа май ыйга (сеп тубэhэр дьыл кэмигэр) сэп тубэсиhиэхтээх.
Аны Худяков (Бичик 2002с. 35 стр. алгыыhыт тылын еhун суhэн ылбытын аа5ыа5ын эрэ: " Дьыл ыпсыытыгар, ый санатыгар кун утуетугэр урун туна5ынан ибир ыhыа5ынан ыhабын". Уэhээ этиллэр тыллартан маннык ситим баара кестер: Муус устар - эргэ дьыл эстэр - Дьыл ыпсыыта - Сана Дьыл - Ыhыах.
Ессе биир тугэн; ааспыт уйэ 80-с сылларыгар дылы "Эбэ ирэр - илийэр, хаатын толорор кэмнэрэ" диэн ааттаан алаадьы тутан уескэ киирэн тугу эрэ ботугуруур - сипсийэр эмээхситтэр баар буолаллара. Санаан кердеххе, дьэ ол "эбэ хаатын толорон ере анньан тахсан" Сана Дьыл уескуур буолуон эмиэ сеп.

22:23, 10 Олунньу 2014 барыл

Дьыл — 1) сыл; 2) дьыл-күн — бириэмэ, кэм; холобур: дьыл кэмэ — сыл кыһынҥы, сайыҥҥы, күһүҥҥү, сааскы кэмнэрэ[1].

Сылы икки дьылга — кыһыҥҥа уонна сайыҥҥа - араараллар.

Сайын өттө муус устар 14 күнүттэн алтынньы 14 күнүгэр дылы барар, кыһын өттө алтынньы 14 күнүттэн муус устар 14 күнүгэр диэри салҕанар.

Эбэтэр сылы түөрт дьылга араарыы эмиэ баар: саас, сайын, күһүн уонна кыһын.

Сааскулун тутар 21 күнүттэн ыам ыйын 22 күнүгэр дылы.

Сайыныам ыйын 21 күнүттэн атырдьах ыйын 20 күнүгэр диэри.

Күһүнатырдьах ыйын 20 күнүттэн алтынньы 14 күнүгэр диэри.

Кыһыналтынньы 14 күнүттэн кулун тутар 21 күнүгэр диэри[2].

Өссө маны көр


Быһаарыылар

  1. География Якутии: учеб. для 9-го кл. сред. шк./ И. И. Жирков [и др.]. — Якутск: «Бичик», 2004. — 300, [1] с.: ил, карты; 20 см. — ISBN 5-7696-1049-2
  2. Ыал Бии Билиитэ. Хомуйан оҥордулар Тумусов Ф. С. — Дьокуускай: «Кудук», 2001. — ISBN 57863-0180-X


Эбэ мууha устуутуттан аныгыскы эбэ мууhа устуутугар дылы кэми дьыл дэнэр. Уваровскай "Ахтыыларга суруйар: "Дьыл бу кэмигэр самыыр ол дойдуга уон ордуга биэстии-алталыы тууннээх куннэ ахсаабакка туhэр" Дьыл ейдебул кыhынны эрэ кэмнэ сыhыаннаах буолбата5а ити этииттэн да кестер. Аны былыргы ырыаны керуе5ун:"Бу хайа кэм эбитэй диэн

                    ейдеен кердехпунэ-
                Муус устар эбэккэйим эбит!
                Эргэ дьыл эстибит-
                Сана Дьыл салаллыбыт эбит
                          До5оттоор!"

Эбэ мууhа устуута, айыл5а уhуктуута космическай кестуу буолла5а. Дьэ, ол кэмнэргэ, эбэ мууhа устуута, халлаанна кестер ыйы саха дьин бастакы ыйа - "Муус устар ыйа" уэскээтэ дииллэрэ. Билинни кэмнэ эбэ мууha хаhан устарый? Май ыйга. Оччотугар, саха дьин бастакы ыйа - Муус устар ыйа май ыйга (сеп тубэhэр дьыл кэмигэр) сэп тубэсиhиэхтээх. Аны Худяков (Бичик 2002с. 35 стр. алгыыhыт тылын еhун суhэн ылбытын аа5ыа5ын эрэ: " Дьыл ыпсыытыгар, ый санатыгар кун утуетугэр урун туна5ынан ибир ыhыа5ынан ыhабын". Уэhээ этиллэр тыллартан маннык ситим баара кестер: Муус устар - эргэ дьыл эстэр - Дьыл ыпсыыта - Сана Дьыл - Ыhыах. Ессе биир тугэн; ааспыт уйэ 80-с сылларыгар дылы "Эбэ ирэр - илийэр, хаатын толорор кэмнэрэ" диэн ааттаан алаадьы тутан уескэ киирэн тугу эрэ ботугуруур - сипсийэр эмээхситтэр баар буолаллара. Санаан кердеххе, дьэ ол "эбэ хаатын толорон ере анньан тахсан" Сана Дьыл уескуур буолуон эмиэ сеп.