Донской Семен Николаевич (иккис): Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
к категорияларга сигэннэ
Ардах18 (ырытыы | суруйуу)
Көннөрүү туһунан суруллубатах
1 устуруока: 1 устуруока:
[[Ойуу:Донской2.jpg|200px|thumb|right|Донской Семен Николаевич (иккис)]]
[[Ойуу:Донской2.jpg|200px|thumb|right|Донской Семен Николаевич (иккис)]]
'''Донской Семен Николаевич (иккис)''' — саха судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай диэйэтэлэ, доруобуйа харыстабылын бастакы наркома, сахалыы бастакы учебниктар ааптардара (1895—1938).
'''Донской Семен Николаевич (иккис)''' (1895—1938) — саха судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай диэйэтэлэ, доруобуйа харыстабылын бастакы наркома, сахалыы бастакы учебниктар ааптардара.


== Олоҕун олуктара ==
[[Бүлүү уокуруга|Бүлүү уокуругун]] [[Ньурба улууһа|Ньурба улууһугар]], [[Малдьаҕар (Ньурба)|Малдьаҕарга]] төрөөбүт.
* [[1895]] сыллаахха [[Бүлүү уокуруга|Бүлүү уокуругун]] [[Ньурба улууһа|Ньурба улууһугар]], [[Малдьаҕар (Ньурба)|Малдьаҕарга]] төрөөбүт.
* Дьокуускайдааҕы духуобунай семинарияны бүтэрбит. Петербурдааҕы психоневрологическэй институукка онтон Юрьев университетын медицинскай факультетка үөрэммит.
* 1916—1918 сс. Финляндияҕа эмтэммит.
* Дойдутугар 1918 с. алтынньыга төннүбүт, учууталлаабыт.
* 1919—1920 сс. — Бүлүүтээҕи уезд исполкомун норуот үөрэҕириитин инструктора, сэбиэдиссэйэ.
* 1920—1922 сс. — [[Бүлүүтээҕи кыраайы үөрэтии музейа|Бүлүү кыраайы үөрэтэр түмэл]] дириэктэрэ, уокуруктааҕы {{comment|исполком|Исполнительный комитет}} пленумун чилиэнэ.
* 1922—1923 сс. — Саха АССР үөрэххэ уонна доруобуйа харыстабылыгар бастакы {{comment|нарком|народный комиссар}}а.
* 1923—1924 сс. — {{comment|ВЦИК|Всероссийский Центральный Исполнительный Комитет}}-ка ЯЦИК бэрэстэбиитэлин солбуйааччы, Саха АССР {{comment|Совнарком|Совет народных комиссаров}}ун Президиумун уонна {{comment|ЦИК|Центральный исполнительный комитет}} чилиэнэ.
* 1924—1926 сс. ССРС норуоттарын Центриздатыгар Саха секциятын редколлегиятын бэрэссэдээтэлэ.
* 1925—1926 сс. — Н. К. Крупская аатынан коммунистическай иитии Академиятын студена.
* 1926—1927 сс. — {{comment|Наркомпросздрав|Народный комиссариат просвещения, Народный комиссариат здравоохранения}} салаатын сэбиэдиссэйэ.
* 1927—1928 сс. — Үөрэх уонна доруобуйа харыстабылын {{comment|нарком|народный комиссар}}ун эбээһинэһин толорооччу.
* 1928—1931 сс. — үөрэх наркоматын отделларын салайбыта. Кини кыттыылаах өрөспүүбулүкэ үөрэҕириитин бырайыага оҥоһуллубута. Кини салалтатынан сахалыы бастакы учебниктар, босуобуйалар уонна үөрэх бырагырааммалара суруллубуттара уонна таһаарыллыбыттара, оскуолаларга үөрэнэр кылаастар, кабинеттар, мастарыскыайдар, библиотекалар аһыллыбыттара, улахан дьону үөрэтии киэҥник тарҕаммыта. Босуобуйалар уонна учебниктар бастакы тылбаасчыттартан биирдэстэрэ.
* 1931—1932 сс. — Саха АССР {{comment|ВЦИК|Всероссийский Центральный Исполнительный Комитет}}-ка бэрэстэбиитэлистибэтин консультана.
* 1932—1935 сс. — Москубаҕа Педагогика Киин чинчийэр институтун аспирана.
* 1935 с. Саха педагогическай институтун дириэктэрэ, норуот үөрэҕириитин уонна история секторын сэбиэдиссэйэ, онтон бастакы саха билимҥэ тэрилтэтин — [[Тыл, литератуура уонна устуоруйа институута|Тыл уонна культура чинчийэр институтун]] — учуонай сэкиритээрэ.
* 1936 с. — Саха АССР Москубаҕа бастайааннай бэрэстэбиитэлэ.
* Саха Сирин Сэбиэттэрин I, V сийиэстэрин делегата, ЯЦИК I, II, IV, V ыҥырыыларын чилиэнэ, ЯЦИК Президиумун I уонна IV ыҥыыыларын чилиэнэ. РСФСР Сэбиэттэрин XI, XII сийиэстэрин делегата, ССРС Сэбиэттэрин II, III сийиэстэрин делегата, ССРС ситэриилээх киин кэмитиэтин Омугун Сүбэтин чилиэнэ. «Ыраас олох» уопсастыба бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ, үөрэхтээһин үлэһиттэрин сойууһун бырабылыанньатын чилиэнэ, [[Саха омук (уопсастыба)|«Саха омук» уопсастыба]] бырабылыанньатын чилиэнэ.
* [[1938]] с. сымыйанан буруйданан репрессияҕа түбэспитэ.
* [[1957]] с. реабилитацияламмыта.


== Сигэлэр ==
Дьокуускайдааҕы духуобунай семинарияны бүтэрбит. Петербурдааҕы психоневрологическэй институукка онтон Юрьев университетын медициинискэй факультетыгар үөрэммит. 1916—1918 сс. Финляндияҕа эмтэммит.

Дойдутугар 1918 с. алтынньыга төннүбүт, учууталлаабыт. 1919—1920 сс. — Бүлүүтээҕи уезд исполкомун норуот үөрэҕириитин инструктора, сэбиэдиссэйэ. 1920—1922 сс. — [[Бүлүүтээҕи кыраайы үөрэтии музейа|Бүлүү кыраайы үөрэтэр музейын]] дириэктэрэ, уокуруктааҕы исполком пленумун чилиэнэ.

1922—1923 сс. — Саха АССР үөрэххэ уонна доруобуйа харыстабылыгар бастакы наркома. 1923—1924 сс. ВЦИК-ка ЯЦИК бэрэстэбиитэлин солбуйааччы, член Саха АССР СНК Президиумун уонна ЦИК чилиэнэ, 1924—1926 сс. ССРС норуоттарын Центриздатыгар Саха секциятын редколлегиятын бэрэстээтэлэ, 1925—1926 сс.  студент организационно-инструкторского факультета Академии коммунистического воспитания им. Н. К. Крупской. 1926—1927 сс. Наркомпросздрав отедлын сэбиэдиссэйэ, 1927—1928 сс. Үөрэх уонна доруобуйа харыстабылын наркомун эбээһинэһин толорооччу, 1928—1931 сс. үөрэх наркомаатын отделларны салайбыта. Кини кыттыылаах өрөспүүбулүкэ үөрэҕириитин бырайыага оҥоһуллубута. Кини салалтатынан сахалыы бастакы учебниктар, босуобуйалар уонна үөрэх бырагырааммалара суруллубуттара уонна таһаарыллыбыттара, оскуолаларга үөрэнэр кылаастар, кабинеттар, мастарыскыайдар, библиотекалар аһыллыбыттара, улахан дьону үөрэтии киэҥник тарҕаммыта. Босуобуйалар уонна учебниктар бастакы тылбаасчыттартан биирдэстэрэ.

1931—1932 сс. — Саха АССР ВЦИК-ка бэрэстэбиитэлистибэтин консультана. 1932—1935 сс. — Москубаҕа Педагогика Киин чинчийэр институутун аспирана. 1935 с. Саха педагогическай институтун дириэктэрэ, норуот үөрэҕириитин уонна история секторын сэбиэдиссэйэ, онтон бастакы саха ноуукаҕа тэрилтэтин — [[Тыл, литератуура уонна устуоруйа институута|Тыл уонна култуура чинчийэр институутун]] — учуонай сэкиритээрэ. 1936 с. — Саха АССР Москубаҕа бастайааннай бэрэстэбиитэлэ.

Саха сирин Сэбиэттэрин I, V сийиэстэрин делегаата, ЯЦИК I, II, IV, V ыҥырыыларын чилиэнэ, ЯЦИК Президиумун I уонна IV ыҥыыыларын чилиэнэ. РСФСР Сэбиэттэрин XI, XII сийиэстэрин делегаата, ССРС Сэбиэттэрин II, III сийиэстэрин делегаата, ССРС ситэриилээх киин кэмитиэтин Омугун Сүбэтин чилиэнэ. «Ыраас олох» уопсастыба бырабылыанньатын бэрэстээтэлэ, үөрэхтээһин үлэһиттэрин сойууһун бырабылыанньатын чилиэнэ, [[Саха омук (уопсастыба)|«Саха омук» уопсастыба]] бырабылыанньатын чилиэнэ.

[[1938]] с. сымыйанан буруйданан репрессияҕа түбэспитэ; [[1957]] с. реабилитацияламмыта.

== Өссө маны көр ==
* [http://igi.ysn.ru/spravochnik.pdf Биобиблиографический справочник]
* [http://igi.ysn.ru/spravochnik.pdf Биобиблиографический справочник]


25 устуруока: 33 устуруока:
[[Категория:1895 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:1895 сыллаахха төрөөбүттэр]]
[[Категория:Бэс ыйын 21 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Бэс ыйын 21 күнүгэр төрөөбүттэр]]
[[Категория:Ньурбаҕа төрөөбүттэр]]
[[Категория:Ньурба улууһугар төрөөбүттэр]]
[[Категория:1938 сыллаахха өлбүттэр]]
[[Категория:1938 сыллаахха өлбүттэр]]
[[Категория:Атырдьах ыйын 25 күнүгэр өлбүттэр]]
[[Категория:Атырдьах ыйын 25 күнүгэр өлбүттэр]]
[[Категория:Чинчийээччилэр]]
[[Категория:Чинчийээччилэр]]
[[Категория:1938 сыллаахха репрессияламмыттар]]
[[Категория:ССРС кэмигэр репрессияҕа түбэспиттэр]]
[[Категория:Саха салайааччылара]]
[[Категория:Саха салайааччылара]]
[[Категория:Саха Сирин политиктара]]

12:27, 24 Муус устар 2013 барыл

Донской Семен Николаевич (иккис)

Донской Семен Николаевич (иккис) (1895—1938) — саха судаарыстыбаннай уонна уопсастыбаннай диэйэтэлэ, доруобуйа харыстабылын бастакы наркома, сахалыы бастакы учебниктар ааптардара.

Олоҕун олуктара

  • 1895 сыллаахха Бүлүү уокуругун Ньурба улууһугар, Малдьаҕарга төрөөбүт.
  • Дьокуускайдааҕы духуобунай семинарияны бүтэрбит. Петербурдааҕы психоневрологическэй институукка онтон Юрьев университетын медицинскай факультетка үөрэммит.
  • 1916—1918 сс. Финляндияҕа эмтэммит.
  • Дойдутугар 1918 с. алтынньыга төннүбүт, учууталлаабыт.
  • 1919—1920 сс. — Бүлүүтээҕи уезд исполкомун норуот үөрэҕириитин инструктора, сэбиэдиссэйэ.
  • 1920—1922 сс. — Бүлүү кыраайы үөрэтэр түмэл дириэктэрэ, уокуруктааҕы исполком пленумун чилиэнэ.
  • 1922—1923 сс. — Саха АССР үөрэххэ уонна доруобуйа харыстабылыгар бастакы наркома.
  • 1923—1924 сс. — ВЦИК-ка ЯЦИК бэрэстэбиитэлин солбуйааччы, Саха АССР Совнаркомун Президиумун уонна ЦИК чилиэнэ.
  • 1924—1926 сс. ССРС норуоттарын Центриздатыгар Саха секциятын редколлегиятын бэрэссэдээтэлэ.
  • 1925—1926 сс. — Н. К. Крупская аатынан коммунистическай иитии Академиятын студена.
  • 1926—1927 сс. — Наркомпросздрав салаатын сэбиэдиссэйэ.
  • 1927—1928 сс. — Үөрэх уонна доруобуйа харыстабылын наркомун эбээһинэһин толорооччу.
  • 1928—1931 сс. — үөрэх наркоматын отделларын салайбыта. Кини кыттыылаах өрөспүүбулүкэ үөрэҕириитин бырайыага оҥоһуллубута. Кини салалтатынан сахалыы бастакы учебниктар, босуобуйалар уонна үөрэх бырагырааммалара суруллубуттара уонна таһаарыллыбыттара, оскуолаларга үөрэнэр кылаастар, кабинеттар, мастарыскыайдар, библиотекалар аһыллыбыттара, улахан дьону үөрэтии киэҥник тарҕаммыта. Босуобуйалар уонна учебниктар бастакы тылбаасчыттартан биирдэстэрэ.
  • 1931—1932 сс. — Саха АССР ВЦИК-ка бэрэстэбиитэлистибэтин консультана.
  • 1932—1935 сс. — Москубаҕа Педагогика Киин чинчийэр институтун аспирана.
  • 1935 с. Саха педагогическай институтун дириэктэрэ, норуот үөрэҕириитин уонна история секторын сэбиэдиссэйэ, онтон бастакы саха билимҥэ тэрилтэтин — Тыл уонна культура чинчийэр институтун — учуонай сэкиритээрэ.
  • 1936 с. — Саха АССР Москубаҕа бастайааннай бэрэстэбиитэлэ.
  • Саха Сирин Сэбиэттэрин I, V сийиэстэрин делегата, ЯЦИК I, II, IV, V ыҥырыыларын чилиэнэ, ЯЦИК Президиумун I уонна IV ыҥыыыларын чилиэнэ. РСФСР Сэбиэттэрин XI, XII сийиэстэрин делегата, ССРС Сэбиэттэрин II, III сийиэстэрин делегата, ССРС ситэриилээх киин кэмитиэтин Омугун Сүбэтин чилиэнэ. «Ыраас олох» уопсастыба бырабылыанньатын бэрэссэдээтэлэ, үөрэхтээһин үлэһиттэрин сойууһун бырабылыанньатын чилиэнэ, «Саха омук» уопсастыба бырабылыанньатын чилиэнэ.
  • 1938 с. сымыйанан буруйданан репрессияҕа түбэспитэ.
  • 1957 с. реабилитацияламмыта.

Сигэлэр

Туһаныллыбыт сирдэр